Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.7°C
3 BF 55%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
19.7°C24.9°C
1 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C21.6°C
4 BF 61%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
20.4°C20.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.9°C24.0°C
3 BF 33%
Διαδρομές στα χρόνια της κρίσης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Διαδρομές στα χρόνια της κρίσης

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ

ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΝΤΕΝ, Η Αριστερά στην κυβέρνηση, Πρέσπες, Ευρώπη, εκδόσεις  Θεμέλιο, σελ. 304

Ξεκινώ επιδοκιμάζοντας τον βασικό αρμό πάνω στον οποίον δομείται η σκέψη του Βαλντέν τα χρόνια της κρίσης, δηλαδή την πολιτική θέση σε μακρά διάρκεια, πίσω και πέρα από τον κονιορτό των γεγονότων. Η θέση αυτή συμπυκνώνεται στην αναγνώριση της τοξικότητας της θεραπείας των μνημονίων από την αρχή έως σήμερα. Τη θέση αυτή δεν την άλλαξε, με το να βαφτίσει το κρέας ψάρι μετά το 2015. Γράφει: «Εννοείται πως η επιτυχής υλοποίηση του Μνημονίου αποτελεί ανάγκη, αλλά δεν μπορεί να επισκιάσει το γεγονός ότι η επιβεβλημένη πολιτική είναι αντιλαϊκή και, πιστεύω, μακροπρόθεσμα ή και μεσοπρόθεσμα μη βιώσιμη» (σ. 102).

Ο Βαλντέν από τη δεκαετία του ’90 επιχειρηματολογούσε για τα πολιτικά επίδικα των καιρών του με τρόπο διακριτό. Στα κείμενά του -είτε διαφωνούσε, είτε συμφωνούσε κανείς- είχε κάτι που τον έκανε να εξέχει από τους υπόλοιπους της ανανεωτικής αριστεράς που είχαν συνταχθεί με το σημιτικό μπλοκ και αυτό με έκανε από τότε να τον παρακολουθώ με προσοχή. Ήταν μια προσέγγιση απαλλαγμένη από το απλοϊκό σχήμα του πολιτισμικού δυισμού που κυριάρχησε στον εκσυχρονιστικό χώρο. Αυτό το σχήμα, εύπεπτο κι απλοϊκό, έβαζε το φωτοστέφανο του μεσσία της ιστορίας στους μύστες του, είτε προέρχονταν από τον χώρο της κομμουνιστικής ανανέωσης είτε όχι, ενάντια στον τρισκατάρατο λαϊκισμό του ΠΑΣΟΚ τότε και του ΣΥΡΙΖΑ σήμερα. Αυτό, ανάμεσα σε άλλα, οδήγησε πλέον μια σειρά πάλαι ποτέ εκσυγχρονιστών να διαπρέπουν σήμερα στον χώρο της συντηρητικής παράταξης.

Η Αριστερά στην κυβέρνηση

Ο συγγραφέας δεν καλλωπίζει τα προβλήματα· τα θέτει και τα ομολογεί. Η μακρά διάρκεια που αφορά την ανάλυση της ελληνικής κρίσης τον δικαιώνει. Διότι ευθύς πήρε τη θέση που κρατάει έως και σήμερα, με επίγνωση της ευθύνης και αίσθηση των δυσκολιών: «ένα μη παραταξιακό αφήγημα», γράφει, «είναι σχεδόν αδύνατο».

O τρόπος με τον οποίον παρεμβαίνει ο Βαλντέν στο βιβλίο αυτό, κατά την εκτίμησή μου, υπηρετεί αυτήν ακριβώς την στρατηγική με τρόπο έντιμο (ναι, ένα στρατευμένο βιβλίο μπορεί να είναι έντιμο), ριζοσπαστικό σε σχέση με το ευρωπαϊκό mainstream, αλλά και με πολιτική ευθύνη που, πιστεύω, αποτυπώνεται στον τρόπο με τον οποίο αφηγείται την ελληνική κρίση, τα αίτια και τις επιπτώσεις της. Περιγράφοντας την στροφή του 2015, δεν μασάει τα λόγια του περί τέλους της λιτότητας και τα τοιαύτα.

Αυτό το υπογραμμίζω διότι ο αφελής βολονταρισμός είναι Ιανός: για να επιβιώσει, χωρίς πραγματικά να θέλει να καταλάβει πού έσφαλε ώστε να διορθωθεί, γίνεται απωθητικός κυνισμός στη διαχείριση της πραγματικότητας, και τότε δεν κομίζει τίποτε, μα τίποτε καινούργιο. Κι αυτό το βλέπουμε σήμερα σε ένα τμήμα του προσωπικού αυτών που κυβερνούν.

Ο Βαλντέν, λοιπόν, με τις παρεμβάσεις του αυτήν την «περιπετειώδη πενταετία» προσπάθησε και κρατήθηκε μακριά από τον ανεπίγνωστο βολονταρισμό -δεν θα μπορούσε να κάνει αλλιώς- κάτι που πραγματικά του έδωσε τη δυνατότητα να ορθώσει τείχος και στον κυνισμό της πολιτικής επιβίωσης. Και αυτό είναι προς τιμήν του.

Αν σε αυτό προσθέσει κανείς την ειδημοσύνη επί των θεμάτων με τα οποία καταπιάνεται, μπορεί να συμφωνήσει πως όντως συζητάμε για έναν δημόσιο διανοούμενο πρώτης γραμμής σε ό,τι αφορά την ανάλυση της ελληνικής κρίσης, που γνωρίζεις όσο λίγοι τις ιστορικές, πολιτικές και οικονομικές της πλαισιώσεις στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στα Βαλκάνια και την Ευρώπη: το Μακεδονικό.

Η επίλυση του Μακεδονικού αποτελεί τη νέα τομή, διότι σε αυτό βρήκε απάγκιο η νέα ελληνική εθνικοφροσύνη, απαλλαγμένη από τα συμπλέγματα της πρώιμης μεταπολίτευσης. Ενώ στις δεκαετίες του ’70 και ’80 αυτολογοκρίνεται στιγματισμένη, το Μακεδονικό, από τη δεκαετία του ’90, δίνει την ανάσα που χρειάζεται η εθνικόφρονα παράταξη για να απαλλαχθεί από τις

αμαρτίες του μετεμφυλιακού κράτους και της επταετίας. Ο τέλειος ακροδεξιός εξαγνισμός.

Για τον λόγο αυτό, η τομή «μνημόνιο - αντιμνημόνιο», ακόμη κι αν αποτέλεσε το διαιρετικό πλαίσιο από το 2010 ώς το 2015, αντανακλά μόνο μερικώς την υπαρξιακή τομή του πολιτικού ορίζοντα «αριστερά - δεξιά», κατά το ότι οι πολιτικές των μνημονίων διά της φτωχοποίησης ενέτειναν τις κοινωνικές ανισότητες. Από την πλευρά του, το Μακεδονικό αποτελεί το κατεξοχήν νέο δομικό πολιτικοϊδεολογικό επίδικο που μοιράζει την κοινωνία με τρόπο που εφάπτεται πιθανώς πειστικότερα στον άξονα «αριστερά - δεξιά»: υπάρχουν βέβαια δεξιοί που στήριξαν τη Συμφωνία των Πρεσπών, αν και οι περισσότεροι αυτολογοκρίθηκαν, ενώ υπάρχουν και οι αριστεροί που δεν την στήριξαν, ως προϊόν ιμπεριαλιστικής συνωμοσίας.

Την 13η Ιουνίου 2018, στους Ψαράδες της Πρέσπας, ένας αστυνομικός έλεγε σε έναν ντόπιο (με τις δύο έννοιες «ντόπιο»): «Μιλά ελληνικά!» διότι αυτός μιλούσε τη γλώσσα του. Την ίδια στιγμή ο Κώστας Σέλτσας, βουλευτής Φλώρινας του ΣΥΡΙΖΑ, έδινε την πρώτη συνέντευξη που, εγώ τουλάχιστον, έχω ακούσει στα μακεδόνικα σε γερμανικό κανάλι με θέα τη λίμνη, εμφανώς συγκινημένος, όπως όλοι μας, από αυτό που μόλις είχε γίνει.

Ας μη γελιόμαστε: η Πρέσπα έχει μια αυτοτελή, μη συμψηφίσιμη πολιτική αξία σε μακρά διάρκεια. Εμείς που είμαστε με μια «Πρέσπα» από την αρχή, από το 1991,

λογοκριθήκαμε. Αυτολογοκριθήκαμε. Θεωρηθήκαμε μειοδότες του έθνους. Αντέξαμε όμως. Υπάρχει ελπίδα, λοιπόν: αυτό είναι η Πρέσπα.

Τέλος, μιας και είμαστε και σε προεκλογική περίοδο, θα υπογραμμίσω ότι ο συγγραφέας είναι ένας από τους λίγους υποψηφίους που μπορεί, λόγω ειδημοσύνης για την Ευρώπη, να γίνει ένας πραγματικά καλός ευρωβουλευτής.

Η Ευρώπη, ωστόσο, έχει χάσει προ πολλού την προσδοκία του καλού. Από την άλλη -ας μην ξεχνάμε- έχει υπάρξει και πολύ χειρότερη. Σήμερα είναι απλώς μέτρια. Ο ευρωπαϊκός «ρεαλισμός» είναι απλώς η παραδοχή της μετριότητάς της. Γι’ αυτό ο «ρεαλισμός» της δεν εμπνέει, όσο κι αν παλεύει να μας σώσει από τα χειρότερα. Στα τέλη του 20ού αιώνα, η νομισματική ένωση έγινε αυτοσκοπός που εξάρθρωσε, με την ακαμψία της, την πολιτική ένωση. Σήμερα, η μέτρια Ευρώπη δεν είναι ικανή για το χειρότερο, όπως παλιά, ούτε όμως εμπνέει για κάτι καλύτερο. Δεν πείθει. Αυτό είναι το πρόβλημα. Και όταν το σχέδιο μιας κοινής πολιτικής κοινότητας δεν ελκύει, τότε το χειρότερο ιστορικά παραμονεύει.

Ο αγώνας μας είναι ακριβώς ενάντια σ’ αυτό, και το βιβλίο του Σωτήρη Βαλντέν είναι όπλο στη μεγάλη μάχη ιδεών που ξεκινά την επόμενη των ευρωεκλογών.

* Ο Δ. Χριστόπουλος είναι καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας του Παντείου και πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το κείμενο βασίζεται στην ομιλία του κατά την παρουσίαση του βιβλίου στην Αθήνα, που δημοσιεύεται ολόκληρη στην ηλεκτρονική έκδοση της Αυγής και στο blog των «Αναγνώσεων»

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL