του Ιλάν Σολομών
Κρυωμένος και καταταλαιπωρημένος στη διάρκεια της πανευρωπαϊκής του περιοδείας, ο πιανίστας πείθεται από τη νεαρή διοργανώτρια, την τολμηρή 17χρονη Vera Brandes, να παίξει στην πρώτη μεταμεσονύχτια συναυλία τζαζ που επιτράπηκε ποτέ στην κεντρική σκηνή της Όπερας της Κολωνίας. Βρίσκει εκεί να τον περιμένει ένα εντελώς ακατάλληλο Bösendorfer πιάνο, καλό μόνο για πρόβες. Ήταν 24 Ιανουαρίου του 1975 και ο κοντά στα τριάντα.
Αρνείται να εμφανιστεί μπροστά στο κοινό που τον προσμένει με ενθουσιασμό. Η μικρή Vera τον ικετεύει, τελικά τον μεταπείθει και το αποτέλεσμα είναι απρόσμενα μαγικό: o κορυφαίος αυτοσχεδιαστής παίζει «νευριασμένος», με πάθος, μόνο στις μεσαίες νότες του πιάνου, γιατί οι ψηλές ήταν γι’ αυτόν πολύ λεπτές και οι μπάσες πάλι ηχούσαν αδύναμες. Αυτός ο μεσαίος «ροκ» ήχος, οι επίμονες ρυθμικές επαναλήψεις, οι κραυγές έντασης - και τελικά ικανοποίησης - οφείλονται στον λόγο αυτό. Πάνω στη σκηνή ένιωσε να συμβαίνει κάτι σχεδόν μαγικό, κάτι ώς τότε ανήκουστο για ένα κονσέρτο για σόλο πιάνο χωρίς καν παρτιτούρες. Χτυπά το πόδι του ρυθμικά στο πάτωμα, σηκώνεται ελαφρά από το κάθισμα σαν να αιωρείται, σαν να τον έλκει μια ανεξήγητη ανώτερη δύναμη. Η έκσταση της δημιουργίας τον κυριεύει, αφήνει ελεύθερη τη φωνή του και με υπόκωφες κραυγές γίνεται ένα με τους ήχους που συνθέτει. Κλείνοντας τα μάτια, δείχνει να ταξιδεύει πέρα από τον χώρο.
Παγκόσμια μυσταγωγία
Ήταν μια ιδιαίτερη παράσταση αυτή, αν και κανείς δεν το γνώριζε ακόμα. Μετά το τέλος της, μουσικολόγοι, μουσικοί και ακροατές θα του ζητήσουν να γράψει τις παρτιτούρες βασισμένες στη ζωντανή ηχογράφηση. Ο ίδιος αρχικά θα αρνηθεί λέγοντας ότι ένας αυτοσχεδιασμός γεννιέται και πεθαίνει την ίδια στιγμή. Ό,τι κι αν είχε συμβεί εκείνη τη νύχτα δεν γινόταν να χωρέσει στο χαρτί. Ο πιανίστας γίνεται περιζήτητος και το “The Koln Concert” παγκόσμια μυσταγωγία. Η δημιουργία όμως υπερβαίνει τον δημιουργό. Από τότε παραμένει το πρώτο σε πωλήσεις σόλο άλμπουμ στην Ιστορία της τζαζ έχοντας πουλήσει πάνω από 3 εκατομμύρια αντίτυπα.
Ο Manfred Eicher και η ECM
Η γνωριμία του με το μυαλό και την ψυχή, τον ιδρυτή της ECM, τον πάντα επιλεκτικό Manfred Eicher, η φιλία τους, η συνεργασία τους ήταν η πιο σημαντική ώθηση στην καριέρα του. Ο Jarrett ήταν από τους πρώτους Αμερικανούς μουσικούς που ηχογράφησαν για την ECM - με πρώτο το άλμπουμ “Facing You” του 1971 -, εγκαινιάζοντας μια συνεργασία που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα με περισσότερους από εξήντα δίσκους. Η απρόσμενη εμπορική επιτυχία του Κονσέρτου της Κολωνίας έδωσε στον Jarrett απόλυτη ελευθερία στις επιλογές του και έναν ισχυρό σύμμαχο, τον ίδιο τον Eicher, που τον βοήθησε στα πολύ φιλόδοξα μελλοντικά σχέδιά του, συνεχίζοντας να παίζει και να ηχογραφεί εδώ και σχεδόν πενήντα χρόνια, πότε βουτώντας στην παράδοση της τζαζ και πότε αναζητώντας τα δικά του ηχητικά τοπία.
Πολλοί θεωρούν το “Κονσέρτο της Κολωνίας” σαν το απόγειο της πιανιστικής μουσικής του τέχνης. Άλλοι ξεχωρίζουν τη δουλειά του με το “αμερικανικό” κουαρτέτο (Charlie Haden, μπάσο, Paul Motian, τύμπανα, Dewey Redman, σαξόφωνο), άλλοι, σαν κι εμένα, νοσταλγούν το περίφημο “ευρωπαϊκό” κουαρτέτο με τους Jan Garbarek, Palle Danielsson και Jon Christensen. Άλλοι πάλι θεωρούν το δραστήριο για πάνω από τριάντα χρόνια Standards trio του με τους Gary Peacock και Jack DeJohnette σαν την πιο σημαντική συνεισφορά του στην τέχνη του τζαζ αυτοσχεδιασμού.
Με τον Μάιλς
O Keith Jarrett γεννήθηκε το 1945 και σε ηλικία 18 ετών του δίνεται η ευκαιρία να πάει στο Παρίσι και να σπουδάσει με τη δασκάλα των πιανιστών, τη Nadia Boulanger. Εκείνος όμως προτιμάει τη Βοστώνη και το περίφημο Berklee College of Music. Κι εκεί όμως θα μείνει για έναν χρόνο μόνο. Μετακομίζει στη Νέα Υόρκη, όπου αρχίζει να παίζει σε μικρά τζαζ κλαμπ, έως ότου έφτασε στον πρώτο και πιο σημαντικό σταθμό της καριέρας του, τη συμμετοχή του στο κουαρτέτο του έμπειρου βετεράνου - αλλά όχι παλαίμαχου - Αμερικανού σαξοφωνίστα της τζαζ με το ινδιάνικο αίμα Charles Lloyd, στο οποίο θα μείνει από το 1966 μέχρι το 1969 κερδίζοντας παγκόσμια φήμη με το δυναμισμό των ερμηνειών του. Λίγο μετά τον καλεί στο πλευρό του ο Miles Davis και παίζει με το πολυμελές ηλεκτρικό του σχήμα δίπλα στα φλογισμένα πλήκτρα του νεαρού Chick Corea, τα synthesizers του έμπειρου Αυστριακού Joe Zawinul και την ηλεκτρισμένη κιθάρα του Βρετανού John McLaughlin σε δίσκους σαν το ιστορικό “Bitches Brew” και σε συναυλίες σαν το περίφημο “Live at the Isle of Wight” τον Αύγουστο του 1970 μπροστά σε 600.000 έκθαμβους ακροατές των μεγάλων ροκ συγκροτημάτων που θα ακολουθούσαν. Με τον Davis θα μείνει μέχρι το 1971. Και μετά, μόνος του, απογειώθηκε!
Ο Keith Jarrett έχει υπάρξει αντικείμενο θαυμασμού και εκθειαστικών κριτικών από τους συναδέλφους του μουσικούς, τους “ειδικούς” κριτικούς και το κοινό, συχνά όμως και δέκτης αρνητικών κριτικών και σχολίων. Έχει κατηγορηθεί για μεγαλομανία, για ναρκισσισμό και για έναν ιδιότυπο “αυτισμό” για τις πηγαίες κραυγές του στη διάρκεια των ζωντανών του εμφανίσεων. Άλλοι πάλι του καταλογίζουν ότι παίζει εύπεπτη, προσιτή μουσική, με μόνο στόχο την αναγνώριση και την εμπορική επιτυχία.
Κι εγώ ανακαλώ την ανατριχίλα που ένιωσα ακούγοντας για πρώτη φορά τις πρώτες νότες, από τις πρώτες κιόλας στροφές εκείνο το μεσημέρι - λίγο μετά το απολυτήριο από τον στρατό - που έφερα τον δίσκο στο σπίτι, στα Εξάρχεια. Σηκώθηκα και τράβηξα την κουρτίνα, η βροχή έγλυφε τα γυμνά κλαδιά του δέντρου στη μικρή μας αυλή. Άκουγα άφωνος μέχρι που τελείωσε η πρώτη πλευρά. Ούτε τσιγάρο δεν άναψα. Όταν τελείωσε η δεύτερη, προσπαθούσα να αντιληφθώ τι μου είχε συμβεί. Ήταν κάτι σαν μια ωδή που διέτρεχε όλη την ιστορία του πιάνου διαμέσου των αιώνων. Άκουγες μέσα του τους Γερμανούς ρομαντικούς του 19ου αιώνα χέρι με χέρι με ένα gospel song. Έμοιαζε με έναν ψαλμό, με ένα δοξαστικό εγκώμιο διθυραμβικού χαρακτήρα. Σε λίγες μέρες τον είχα λιώσει. Τον αγόρασα πάλι δύο ή τρεις φορές. Λίγους μήνες μετά είχε πάψει να είναι ένα καλά κρυμμένο μυστικό μόνο για λίγους και μυημένους.
Ο δίσκος αυτός είναι ένα μεγάλο μάθημα για κάθε ακροατή, για κάθε μουσικό. Όσο δεν ρισκάρεις να αφήσεις το σίγουρο μονοπάτι, τέτοιες εμπειρίες δύσκολα θα τις γνωρίσεις.
