Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
17.1°C20.7°C
2 BF 52%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
18 °C
16.5°C18.5°C
2 BF 68%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C16.6°C
3 BF 70%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
15.4°C18.0°C
4 BF 52%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.9°C19.9°C
3 BF 40%
Το Λύμπεκ του Νοσφεράτου και των απόκρυφων διαδρόμων
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Το Λύμπεκ του Νοσφεράτου και των απόκρυφων διαδρόμων

Οι 6 αποθήκες αλατιού κατασκευάστηκαν μεταξύ 1579 και 1745. Χρησιμοποιήθηκαν από τον Φ.Β. Μουρνάου για σκηνικό της οικίας του Κόμη Ορλόκ, του Νοσφεράτου, του "Φέροντος την νόσον"

Κείμενο - φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

1922, Γερμανία. Πρώτος Πρόεδρος μετά την κατάλυση της μοναρχίας το 1918, είναι ο σοσιαλδημοκράτης Φρίντριχ Έμπερτ. Καγκελάριος είναι ο κεντροδεξιός Γιόζεφ Βιρτ. Με την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης εμφανίζεται ο γερμανικός εξπρεσιονισμός. Αυτός θα μεσουρανήσει καθ' όλη τη δεκαετία του 1920, βρίσκοντας αρκετά πεδία έκφρασης, από τη ζωγραφική μέχρι την αρχιτεκτονική.

Θα μεγαλουργήσει όμως πρωτίστως στον κινηματογράφο. Η ασπρόμαυρη ταινία του Ρόμπερτ Βίνε "Das Cabinet des Dr. Caligari", η πρωτοποριακή δυστοπική επιστημονική φαντασία "Metropolis" του Φριτς Λανγκ και το "Der letzte Mann" του Φρίντριχ Βίλχελμ Μουρνάου είναι μερικά μόνο από τα εξπρεσιονιστικά αριστουργήματα των Γερμανών σκηνοθετών της περιόδου. Αυτά θα δικαιώσουν όσους ιστορικούς του κινηματογράφου ισχυριστούν ότι το γερμανικό σινεμά είναι, παρά την οικονομική καταστροφή της χώρας, ανώτερο από το Χόλιγουντ.


Ψάχνοντας τον δόκτορα Μπούλβερ στο Füchtingshof

Ο γερμανικός εξπρεσιονισμός θα κλείσει τον κύκλο του ταυτόχρονα με εκείνον της βραχύβιας Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, αν και επί ναζιστικού καθεστώτος θα γυριστούν μερικές ακόμη εξπρεσιονιστικές ταινίες.

Σάββατο 4 Μαρτίου του ίδιου έτους κάνει πρεμιέρα στο Marmorsaal, την πολυτελή "Μαρμάρινη Αίθουσα" με τους εξώστες και τους βαρείς πολυελαίους, εντός του βερολινέζικου Ζωολογικού Κήπου, μια ταινία που θα εμπνεύσει αργότερα αρκετούς σκηνοθέτες. Πρόκειται για το "Nosferatu, eine Symphonie des Grauen", δηλαδή "Νοσφεράτου, μια συμφωνία τρόμου" ή απλώς "Νοσφεράτου".

Η ταινία είναι εμπνευσμένη από το εμβληματικό μυθιστόρημα του 1897 "Dracula" του Μπραμ Στόκερ. Αποτελεί τη δεύτερη ενσάρκωση του Κόμη Δράκουλα στη μεγάλη οθόνη μετά την ουγγρική ταινία του 1896 "Ο θάνατος του Δράκουλα", όμως για λόγους πνευματικών δικαιωμάτων και προσφυγών απογόνων του Στόκερ στις αρχές ο "Δράκουλας" θα ονομαστεί "Νοσφεράτου".

Η Aegidienkirche, ο ναός του Αγίου Αιγιδίου

Στην ταινία ο κτηματομεσίτης Κνοκ αναθέτει στον γραμματέα του Χούτερ να επισκεφθεί τα Καρπάθια για να παραδώσει συμβόλαια στον μυστηριώδη κόμη Ορλόκ, ο οποίος αναζητεί κατοικία στη Βρέμη. Ο κόμης πείθεται να αγοράσει το σπίτι που πωλείται όταν βλέπει στο φυλακτό του Χούτερ τη φωτογραφία της όμορφης συζύγου του, Έλεν.

Στο ταξίδι για τη Βρέμη οι ναύτες του πλοίου που μεταφέρει τον Ορλόκ αρρωσταίνουν και πεθαίνουν, ενώ η πανώλης, όπως πιστεύουν ότι είναι η επιδημία, εξαπλώνεται στην πόλη και τα θύματα φέρουν πληγές στον λαιμό. Η "νόσος" που μεταφέρει ο Ορλόκ θα οδηγήσει ορισμένους θεωρητικούς του κινηματογράφου να υποστηρίξουν ότι το "Νοσφεράτου" προέρχεται από το ελληνικό "νοσοφόρος".

Ακολούθως η Έλεν διαβάζει στο βιβλίο των βρυκολάκων του συζύγου της πως μόνον η θυσία μιας αθώας γυναίκας θα θέσει τέλος στο θανατικό που έχει ξεσπάσει στους "Μπρέμερ" και αποφασίζει να θυσιαστεί η ίδια. Τον Ορλόκ υποδύεται ο Μαξ (Μαξιμίλιαν) Σρεκ, του οποίου με τη σειρά το όνομα παίρνει ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Κρίστοφερ Ουόκεν στην ταινία του Τιμ Μπάρτον "Ο Μπάτμαν επιστρέφει".

Τον Χούτερ υποδύεται ένας ευγενής, ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και σεναριογράφος Γκούσταφ Φον Βαγκενχάιμ, και την Έλεν η Γκρέτα Σρέντερ, σύζυγος ενός άλλου εξπρεσιονιστή σκηνοθέτη, του Πάουλ Βέγκενερ.

Δευτέρα 20 Αυγούστου 2018. Προτού αναχωρήσω για Βερολίνο, αφιερώνω την τελευταία ημέρα μου στο Λύμπεκ σε επισκέψεις σε εμβληματικά κτήρια της πρωτεύουσας του Σλέσβιχ Χολστάιν, μεταξύ τους και εκείνα όπου πριν από έναν αιώνα πραγματοποιήθηκαν γυρίσματα του "Νοσφεράτου".

Αυτά ξεκίνησαν Ιούλιο του 1921 με εξωτερικές λήψεις στο Βίσμαρ, όπως στο έργο υδραγωγικής, και όχι μόνο, τέχνης, τη δεξαμενή στην πλατεία αλλά και στο λιμάνι του, καθώς στην ταινία το βαμπίρ δεν ζει στο βικτωριανό Λονδίνο, αλλά στη Γερμανία του 17ου αιώνα. Μετά το Βίσμαρ, τα γυρίσματα συνεχίστηκαν στο Λύμπεκ. Οι αποθήκες αλατιού της πόλης έγιναν κατοικία του Νοσφεράτου, ένα οίκημα στην αυλή του Αγίου Αιγιδίου, κατοικία του Χούτερ, και η Ντεπενάου η οδός της νεκρικής πομπής των θυμάτων της πανώλους.

Πρώτος προορισμός μου είναι τα Σαλτσπάιχερ, τα ιστορικά Lübecker Salzspeicher, έξι αποθήκες αλατιού δίπλα στη Χόλστεντορ, τη δυτική πύλη με τους δύο πύργους - "σήμα κατατεθέν" της πόλης επί του, εκβάλλοντος στη Βαλτική, Τράβε. Χτίστηκαν σε διαδοχικές φάσεις, τα έτη 1579, 1599, 1594, 1600, ενώ η πέμπτη και η έκτη μεταξύ 1743 και 1745.

Εδώ συγκεντρωνόταν το αλάτι από τα αλατωρυχεία έξω από το Λύνεμπουργκ μέσω του καναλιού Στέκνιτς και από εδώ εξαγόταν στη Βαλτική, από όπου έμποροι προμήθευαν τους πληθυσμούς με το απαραίτητο για τη συντήρηση των ψαριών και άλλων τροφίμων αυτό αγαθό, του οποίου η εμπορία συνετέλεσε στην οικονομική ευρωστία της Χανσεατικής Ένωσης. Χάρη σε αυτό το αλάτι αγάπησε η ενδοχώρα τη ρέγγα ως πρόχειρο φαγητό, κάτι σαν fast food περασμένων αιώνων.

Αργότερα, στις αποθήκες που χρησιμοποιήθηκαν από τον Φ.Β. Μουρνάου για οικία του Κόμη Ορλόκ, φυλάσσονταν και άλλα εξαγώγιμα αγαθά. Το 1942, μετά τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς, ένας κλωστοϋφαντουργικός οίκος θα μεταφέρει σε μία από τις αποθήκες τις εγκαταστάσεις του.

Δεύτερος προορισμός μου είναι το Füchtingshof, η Αυλή του μεγαλέμπορου Φίχτινγκ, Λυμπεκανού μεγαλέμπορου του 16ου και 17ου αιώνα, στο 25 του ιδιαίτερα γραφικού δρόμου Glockengießerstraße. Πρόκειται για ένα διατηρητέο μπαρόκ συγκρότημα του 1639 αποτελούμενο από 21 διαμερίσματα, προορισμένο για χήρες πλοιοκτητών και εμπόρων, το ενοίκιο των οποίων πλήρωναν οι τοπικές αρχές ανά τρίμηνο σε λυμπεκανά μάρκα.

Η ψαμμίτινη τριπλή μπαρόκ είσοδος είναι εντυπωσιακή. Την κοσμούν σκαλισμένοι κίονες, θυρεοί και παραστάσεις. Η επιγραφή του ιδρύματος πάνω από την πύλη σχεδιάστηκε από τον διάσημο μαθηματικό και καλλιγράφο Άρνολντ Μέλερ. Η επίσης εντυπωσιακή αυλή χρησίμευσε ως σκηνικό της συνάντησης Χούτερ και δόκτορα Μπούλβερ, καθώς και του "μαρκαρίσματος" θυρών των θυμάτων.

Τρίτος προορισμός είναι η Aegidienkirche, ο ναός του Αγίου Αιγιδίου στα δυτικά της παλαιάς πόλης, η αυλή του οποίου χρησίμευσε για κατοικία του Χούτερ. Τις πρώτες αναφορές ύπαρξής του τις έχουμε από το 1227. Εικάζεται ότι η αφιέρωση του ναού σε έναν άγιο με όνομα σπάνιο στον γερμανικό Βορρά οφείλεται στην ξύλινη εκκλησία που προϋπήρξε τον 12ο αιώνα και όπου ιερουργούσε ο καταγόμενος από το Μπράουνσβαϊχ επίσκοπος Ερρίκος Α'. Γι αυτό και το σύμβολο του ναού είναι το "Τ", από το "Tilgenkark", ονομασία του ναού στην Κάτω Σαξονία.
 

Η Αυλή Γκλάντορπς (Glandorpshof), η παλαιότερη από τις μεγαλύτερες και η πλέον αντιπροσωπευτική του Λύμπεκ

Περάσματα και Αυλές του Λύμπεκ

("Lübecker Gänge und Höfe")

1932, Γερμανία. Το Ράιχσταγκ διαλύεται και προκηρύσσονται εθνικές εκλογές για την Κυριακή 31 Ιουλίου, που θα δώσουν με 3.745.680 ψήφους και 230 έδρες, 123 περισσότερες από όσες είχε, την πρώτη θέση στο ναζιστικό κόμμα. Ο Αδόλφος Χίτλερ "οργώνει" προεκλογικά τη Γερμανία. Σε μία ομιλία όμως που έχει προγραμματίσει δεν θα του έλθουν βολικά τα πράγματα. Ο δήμος του Λύμπεκ του απαγορεύει την προεκλογική εκστρατεία. Ο Χίτλερ θα αποδειχθεί και οργισμένος, αποκαλώντας το Λύμπεκ -μιλώντας τελικώς σε γειτονική πόλη- ασήμαντο χωριό, και εκδικητικός.

Πέντε χρόνια αργότερα θα άρει το status της "ελεύθερης πόλης - κράτους" που κατείχε επί 711 χρόνια, από το 1226, το Λύμπεκ ως μητρόπολη κάποτε της Χανσεατικής Ένωσης και από πόλη της Πρωσίας θα το εντάξει στο Σλέσβιχ Χολστάιν, το οποίο με τη σειρά του το παραχωρεί στη διοικητική δικαιοδοσία της Χανσεατική Πόλης του Αμβούργου. Ωστόσο δεν θα σβήσει της μνήμες μιας πόλης που γνώρισε μια πρωτοφανή άνθηση από τον 13ο αιώνα και μετά ως μητροπολιτικό κέντρο της Χανσεατικής Λίγκας.

1226. Ο αυτοκράτορας Φρειδερίκος Β' ανακηρύσσει το Λύμπεκ των 6.000 κατοίκων "ελεύθερη αυτοκρατορική πόλη - κράτος". Τον αμέσως επόμενο αιώνα το Λύμπεκ θα εξελιχθεί σε μεγάλο ισχυρό κέντρο καθώς και άτυπη πρωτεύουσα του τεράστιου εμπορικού οργανισμού της Χανσεατικής Λίγκας, ενώ τον 17ο αιώνα ο πληθυσμός του θα υπερπενταπλασιαστεί.

Ο πλούτος και η οικονομική ευμάρεια της πόλης και η αύξηση του πληθυσμού θα επηρεάσουν γούστα και καθημερινότητα των κατοίκων. Όσο επεκτείνεται το εμπόριο, τόσο η πόλη εξωραΐζεται και αλλάζει όψη. Δίπλα στις υπάρχουσες κατοικίες και κήπους ανεγείρονται νέα οικιστικά συγκροτήματα πλαισιούμενα από μια ρυμοτομική καινοτομία διαδρόμων - "περασμάτων" που οδηγούν στις καινούργιες "αυλές" των συγκροτημάτων.

Στενά περάσματα και "μυστικοί διάδρομοι" οδηγούν από τους δημόσιους δρόμους του Λύμπεκ σε γαλήνιες αυλές

Οι αυξημένες στεγαστικές ανάγκες οδηγούν ιδιοκτήτες κατοικιών στο να χτίσουν διαδρόμους μπροστά στις προσόψεις τους και να χτίσουν μικρά διαμερίσματα από πίσω. Οι νέες μικρές μονοκατοικίες θυμίζουν κάπως αγροικίες της επαρχίας και η ζήτηση που εκδηλώνεται είναι τέτοια ώστε θα ανεγερθούν έως το τέλος του 17ου αιώνα περίπου 180 σειρές τέτοιων μονοκατοικών. Οι διάδρομοι και οι αυλές αντίστοιχα της πόλης του Λύμπεκ θα γίνουν διεθνώς γνωστά ως "Lübecker Gänge und Höfe".

Οι διάδρομοι και οι αυλές του Lübeck γύρω από τις οδούς Engelswisch, Engelsgrube και Glockengießerstrasse στα βόρεια και γύρω από τον καθεδρικό στα νότια της πόλης, αλλά και στην κεντρική περιοχή συνιστούν μνήμες της μεσαιωνικής πολεοδομίας. Οι αυλές δημιουργούνταν συνήθως από τους πιο πλούσιους πολίτες του Λύμπεκ. Τότε δημιουργήθηκαν και τα μονώροφα ή και διώροφα λιτά κτήρια στην πίσω πλευρά των παλαιότερων κατοικιών, τα οποία χρησίμευαν συνήθως ως κατοικίες των λιανεμπόρων που εμπορεύονταν τα αγαθά τους στην μπροστινή πλευρά, δηλαδή στον δημόσιο δρόμο.


Διάδρομοι και περάσματα για τις πίσω αυλές

Οι διάδρομοι και οι αυλές είναι κατά κανόνα προσπελάσιμοι από ένα πέρασμα στο σπίτι του δημόσιου αυτού δρόμου. Σύμφωνα με έναν αστικό μύθο των Λυμπεκανών, το πέρασμα θα έπρεπε να είναι τόσο πλατύ ώστε να χωρά να περάσει τουλάχιστον ένα φέρετρο. Έτσι, τα περάσματα αυτά συνέδεαν τον δημόσιο δρόμο με τις αυλές στην πίσω πλευρά των κατοικιών. Η τελευταία συχνά αποτελούνταν από μια πλατιά υπαίθρια κεντρική πλατεία.

Επισκεπτόμενος αρκετές από αυτές τις βρίσκω εξαιρετικά προσεγμένες και καλαίσθητες. Δένδρα, γλάστρες, παγκάκια, παιχνίδια, παρτέρια, ζαρντινιέρες, τραπέζια, παλαιάς αισθητικής κολώνες φωτισμού, λιθόστρωτα, παρκαρισμένα ποδήλατα, φρεσκοβαμμένοι τοίχοι, αποκαλύπτονται στο τέρμα των περασμάτων που βρίσκω, καθώς οι περισσότεροι από τους διάδρομους και τις αυλές στο Λύμπεκ είναι ελεύθερα προσβάσιμοι, εκτός από ορισμένους που παραμένουν κλειδωμένοι σε ώρες κοινής ησυχίας το μεσημέρι και τις νύχτες.

Φεύγοντας από το Λύμπεκ μένω με την εντύπωση πως αυτά τα μυστικά περάσματα, οι αθέατοι διάδρομοι και οι κρυμμένες αυλές ήταν πράγματι η ιδανική επιλογή για τα γυρίσματα μιας ταινίας εξπρεσιονισμού βασισμένης στο μυστήριο, όπως το "Νοσφεράτου", όπως είναι και αξιοθέατο για κάθε επισκέπτη του Λύμπεκ, εραστή του στυλ και της αισθητικής άποψης.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL