Κείμενο - φωτογραφίες:
ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
ΗΠΑ, 1908. Πληθαίνουν τα κρούσματα ιταλοφοβίας. Η άφιξη μεταναστών από αγροτικές περιοχές της νότιας Ιταλίας και της Σικελίας στις αρχές του 20ού αιώνα είναι αθρόες. Ρωμαιοκαθολικοί σε χώρα προτεσταντικής πλειονότητας. Χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και ανειδίκευτοι, άρα ανταγωνιστές στα "φθηνά μεροκάματα" των παλιότερων Αμερικανών, προκαλούν αντι-ιταλικά αισθήματα. Θα συντελέσουν κι αυτά στη θέσπιση κατά τη δεκαετία του 1920 δύο έκτακτων μεταναστευτικών νόμων. Μ' αυτούς εισάγονται περιορισμοί εισόδου Ιταλών, Πολωνών, Ελλήνων και Εβραίων μεταναστών, σε αντίθεση με τους "καλοδεχούμενους" βορειοευρωπαίους προτεστάντες. Μόνο το 1924 καταγράφεται 90% ετήσια μείωση αφικνούμενων Ιταλών μεταναστών.
Ένας Ιταλός που φτάνει αυτή τη χρονιά στις ΗΠΑ είναι ο Τζον Ντι Στέφανο. Ο νεοφερμένος έχει μια μεγάλη αγάπη, τη μουσική. Και ειδικά την όπερα. Δεν είναι ο τύπος του Ιταλού που επισύρει ιταλοφοβική μήνη. Φίλοι και γείτονες εκτιμούν την καλή μουσική και συγκεντρώνονται στην επιχείρησή του, όπου από το 1918 πουλά φωνόγραφους και δίσκους, για να ακούσουν από Ενρίκο Καρούζο μέχρι mainstream επιτυχίες. Ο φωνόγραφος διανύει ακόμη την πρώτη εικοσιπενταετία του. Εφευρέθηκε το 1887 από τον Τόμας Έντισον, ενώ ήδη έχουν αρχίσει να αποκαλείται "γραμμόφωνο", ονομασία που αρχικώς αποτελούσε Trade mark προτού καθιερωθεί ως γενικός όρος.
Φιλαδέλφεια, 1920. Ο Τζον επιβιβάζεται συχνά στο φέρι που τον μεταφέρει στην απέναντι όχθη του Κάμντεν. Εκεί επισκέπτεται τους διευθύνοντες τη RCA Victor. Η εταιρεία ιδρύθηκε Ιανουάριο του 1900 ως Consolidated Talking Machine Company από τον 33χρονο Αμερικανό μηχανικό Έλντριτζ Τζόνσον και τον γερμανοεβραϊκής καταγωγής εφευρέτη του δίσκου γραμμοφώνου Εμίλ Μπερλίνερ. Χάρη στις γνώσεις του για μουσική και άριες, ο Ντι Στέφανο κερδίζει τον σεβασμό τους και θα διατηρήσει μαζί τους πολύχρονη συνεργασία.
Ουάσιγκτον, 20 Φεβρουαρίου 1933. Εισάγεται από το Κονγκρέσο η 21η Τροπολογία του αμερικανικού συντάγματος που αίρει την ισχύουσα από 17 Ιανουαρίου 1920 ποτοαπαγόρευση. Εκμεταλλευόμενος την Amendment XXΙ, ο Ντι Στέφανο μετατρέπει το κατάστημά του, το "Victor Record Shop" σε εστιατόριο, το "Victor Cafe" που συστήνεται στο φιλόμουσο κοινό της Φιλαδέλφειας, της μεγαλύτερης πόλης της 35ης πολιτείας που στις 5 Δεκεμβρίου 1933 υιοθετεί την 21η Τροπολογία, της Πενσυλβάνια, ως "Music Lovers’ Rendez-vous".
ΗΠΑ, Τετάρτη 20 Δεκεμβρίου 2006. Την επομένη της τοπικής πρεμιέρας στο Λας Βέγκας και δεκαεπτά ημέρες μετά την "πρώτη" της στο Χόλιγουντ, κάνει παναμερικανική πρεμιέρα η ταινία "Ρόκι Μπαλμπόα" με σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή τον Σιλβέστερ Σταλόνε. Ο ήρωας διατηρεί εστιατόριο που είχε ανοίξει το 1995 με το όνομα "Άντριαν" προς τιμήν της συζύγου του που πέθανε στις 11 Ιανουαρίου 2002 από καρκίνο. Το ίδιο εστιατόριο ξαναβλέπουμε την Πέμπτη 19 Νοεμβρίου 2015, στην πρεμιέρα στο θρυλικό Ρίτζενσι Βίλατζ Θίατερ του Λος Άντζελες του "Κριντ", με πρωταγωνιστή ξανά τον Σταλόνε, αλλά με σκηνοθέτη τον 29χρονο Καλιφορνέζο Ράιαν Κούγκλερ. Το εμφανιζόμενο και στις δύο ταινίες "Άντριαν" δεν είναι άλλο από το "Victor Cafe".
Φιλαδέλφεια. Πρώτο βράδυ στην Πενσυλβάνια δεν νομίζω πως θα υπήρχε πιο ενδιαφέρον μέρος να δειπνήσω από το Victor Cafe. Φτάνω στην 1303 Dickinson και στο εστιατόριο που παραμένει στην ιδιοκτησία της οικογένειας Ντι Στέφανο. Η μασκότ στην πρόσοψη συνιστά θρύλο. Είναι ένας σκύλος, ο Νίπερ, που γεννήθηκε το 1884 στο Μπρίστολ της Αγγλίας. Πρώτος ιδιοκτήτης του ήταν ο σκηνογράφος Μαρκ Χένρι Μπαρόντ και τελευταίος, ως το 1895, οπότε πέθανε ο Νίπερ, ο αδελφός του, ζωγράφος Φράνσις Μπαρόντ, ο οποίος το 1898 φιλοτεχνεί πορτρέτο του Νίπερ. Σ' αυτό ο σκύλος απεικονίζεται να ακούει μουσική από κυλινδρικό φωνόγραφο, σαν αυτούς που κατασκευάζει η εταιρεία φωνογράφων Μπελ, σκοπεύοντας να της τον πουλήσει για σήμα της. Η απάντηση όμως που παίρνει είναι απορριπτική: "Οι σκύλοι δεν ακούνε μουσική". Έτσι, απευθύνεται στην Γκράμοφον. Στον διευθυντή της, τον Ουίλιαμ Μπάρι Όουεν, αρέσει η ιδέα, μόνο που ζητά από τον Μπαρόντ να αντικαταστήσει την κυλινδρική μηχανή των ανταγωνιστών με το τύπου "Μπερλίνερ" γραμμόφωνο. Η νέα ζωγραφιά, με τον Νίπερ να ακούει μουσική από το γραμμόφωνο του Μπερλίνερ, θα γίνει παγκοσμίως γνωστή όταν η εταιρεία μέσα από εξαγορές και συγχωνεύσεις θα μετεξελιχθεί σε Victor-RCA. Σ' αυτήν ο Φράνσις Μπαρόντ απεικονίζει τον Νίπερ σε μια πραγματική στάση, όταν άκουγε στο 92 της Μπολντ Στρητ του Λίβερπουλ από γραμμόφωνο την ηχογραφημένη φωνή του πρώτου του ιδιοκτήτη, του Μαρκ Χένρι Μπαρόντ, ο οποίος έχει στο μεταξύ πεθάνει. Από αυτό το περιστατικό αφοσίωσης και αγάπης του σκύλου στο πρώτο του αφεντικό προκύπτει το παγκοσμίως γνωστό μότο "His Master's Voice", δηλαδή "Η φωνή του κυρίου του". Η Γκράμοφον αποκτά την κυριότητα του πίνακα το 1899 και την κατοχυρώνει στις 10 Ιουλίου 1900 ως εταιρικό σήμα.
Έκτοτε, αναλόγως των κατά καιρούς εξαγορών, ο Νίπερ θα διαφημίσει Gramophone, ΕΜΙ, RCA/Thomson και Thomson Consumer Electronics.
Βρισκόμενος σε ιταλικό εστιατόριο, θεωρώ φυσικό να παραγγείλω ιταλική σπεσιαλιτέ. Καθώς διαβάζω τον κατάλογο, δεκάδες τραγουδιστές του μελοδράματος που απασχολούνται ως σερβιτόροι πηγαινοέρχονται με δίσκους και παραγγελίες. Κάποια στιγμή ένας σερβιτόρος χτυπά καμπανάκι. Οι θαμώνες σιωπούν και στρεφόμαστε προς το μέρος του. Ανεβαίνει τα σκαλιά της αίθουσας και μεταμορφώνεται σε τενόρο που τραγουδά άρια του Αλφρέντο από τη δεύτερη πράξη της "Τραβιάτα" του Βέρντι. Μετά από τρία λεπτά, όσο κράτησε η άρια, παραγγέλνω. Οι ονομασίες των πιάτων, "Πάστα Καρούζο", "Τόσκα", "Πρίγκηψ Ιγκόρ", δελεάζουν κάθε φιλόμουσο. Ως χορτοφάγος όμως δεν ενδιαφέρομαι για συκώτι, κοτόπουλο ή σολωμό που περιέχονται στα πιάτα μ' αυτά τα ένδοξα ονόματα όπερας. Επιλέγω "Φετουτσίνε Βέρντι" με σπανάκι, μανιτάρια, ντομάτα, τυρί και κρέμα. Δεδομένου ότι το σπανάκι θέλει λευκό κρασί και του αξιώματος "When in Rome do as romans do", μοναδικό μου δίλημμα είναι αν θα παραγγείλω λευκό καλιφορνέζικο της Κοιλάδας Νάπα ή Σαρντονέ επίσης από την Καλιφόρνια, από το Μοντερέι. Δοκιμάζοντας κρασί και πρώτη πιρουνιά, αισθάνομαι την ικανοποίηση της εύστοχης επιλογής.
Σε 20 λεπτά, τον τενόρο που τραγούδησε Βέρντι, διαδέχεται μια σοπράνο και αργότερα ένας βαρύτονος, όλοι μεγάλα ταλέντα. Η ατμόσφαιρα δεν αφήνει αδιάφορη την παρέα στο τραπέζι. Γρήγορα η συζήτηση έρχεται στην όπερα. Δεν είχα φανταστεί ποτέ πόσο εξιταριστική θα μπορούσε να είναι μια κουβέντα εναλλασσόμενη από την αυθεντική ιταλική πάστα στην "Τουραντό" του Πουτσίνι και από το καλιφορνέζικο κρασί στη σινεφίλ κριτική της μεταφοράς της "Καβαλερία Ρουστικάνα" στον κινηματογράφο από τον Φράνκο Τζεφιρέλι.
