Κείμενο - φωτογραφίες:
ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
Δύσκολα βρίσκεις πόλη χωρίς αστικό μύθο για μυστικές υπόγειες σήραγγες και στοιχειωμένα μέρη. Έτσι και στην πρωτεύουσα της Ονδούρας κυκλοφορούν αστικοί μύθοι μεταξύ των Τεγουσικαλπένσων, που θέλουν μια παλιά εκκλησία της πόλης κέντρο δικτύου υπόγειων στοών που τη συνδέουν με τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Μιχαήλ, επαύλεις, διόδους διαφυγής πολιτικών προσώπων, ανεκτίμητης αξίας χρυσό κρυμμένο από τους ιερείς επί ισπανικής αποικιοκρατίας σε μυστικά θησαυροφυλάκια, ακόμη και με έναν στοιχειωμένο κόσμο φαντασμάτων. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν υπόγεια τούνελ, πλην όμως δεν έχει βρεθεί κάτι που να δικαιολογεί στο ελάχιστο αυτές τις ροκαμβολικές αφηγήσεις.
Η Ιγκλέσια Ντε Σάντα Μαρία Ντε Λος Ντολόρες, διότι περί αυτής πρόκειται, είναι μία από τις παλιότερες εκκλησίες της Ονδούρας πρωτοεμφανίστηκε προτού ακόμη η πόλη αποκτήσει δήμαρχο.
Παρασκευή 29 Σεπτεμβρίου 1578. Ισπανοί έποικοι ιδρύουν τα Βασιλικά Ορυχεία του Αγίου Μιχαήλ της Τεγουσιγάλπα ή απλώς Τεγουσιγάλπα στα εδάφη οικισμού των ιθαγενών Πάγια και των καλλιεργητών καλαμποκιού και γιούκας Χικάκε. Οι Χικάκε ονομάζονται και Τουλουπάνοι λόγω της γιούκας που καλλιεργούσαν. Το προϊόν αυτό, παράγωγα και ομοειδή του, όπως διάφορα τούλια, θα πάρουν σε διάφορες χώρες το όνομα των ινδιάνων καλλιεργητών του, δηλαδή "τουλουπάνι" ή "τουλπάνι". Μέσα στην ίδια χρονιά ιεραπόστολοι μοναχοί θα ιδρύσουν και μοναστήρι στην πόλη προτού το επόμενο έτος, το 1579, αναλάβει ο Χουάν Ντε Λα Κουέβα πρώτος δήμαρχος της Τεγουσιγάλπα. Στους επόμενους δύο αιώνες τα σπουδαιότερα κτήρια που θα αναγερθούν στην πόλη θα είναι, με εξαίρεση το νομισματοκοπείο του 1780, εκκλησίες, όπως ο καθεδρικός του Αγίου Μιχαήλ το 1765 και της Αμώμου Συλλήψεως το 1788. Πριν όμως από αυτές, θα ανεγερθεί το 1735 η Ιγκλέσια Ντε Σάντα Μαρία Ντε Λος Ντολόρες στο σημείο του πρώτου ερημητηρίου των ιεραπόστολων.
1732. Ξεκινούν κατόπιν παραγγελίας του πρεσβυτέρου Χουάν Φρανσίσκο Μάρκες οι εργασίες κατασκευής του ναού υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονα Χουάν Νεπομουσένο Κάτσο.
Παρασκευή 17 Μαρτίου 1815. Μετά από ογδόντα και πλέον έτη εργασιών εγκαινιάζεται ο ναός, ενώ το 1781 θα δημιουργηθεί η ενορία της Σάντα Μαρία Ντε Λος Ντολόρες Νε Τεγουσιγάλπα. Το "ντολόρες" στην ονομασία της εκκλησίας δείχνει πως δεν είναι αφιερωμένη μόνο στην Παναγία ("Σάντα Μαρία") αλλά και στις θλίψεις των θνητών, αφού στα ισπανικά σημαίνει "θλίψη" και "πόνος". Μάλιστα, το 1930 το όνομα Ντολόρες θα είναι το 13ο σε δημοφιλία στις ΗΠΑ, αποτελώντας ποσοστό 1,101% στα κοριτσίστικα ονόματα.
Οι χαρακτηριστικοί τρεις κύκλοι της πρόσοψης
Το Ντολόρες είναι ταιριαστό επίθετο του ναού, αφού οι Ονδουρένιος γνωρίζουν πολύ καλά τι θα πει φτώχεια και πόνος. Κόντρα όμως στην αναφορά στη θλίψη και τη φτώχεια, η εκκλησία διαθέτει πλούσια διακόσμηση στην πρόσοψή της, η οποία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ανάγλυφα τα οποία απεικονίζουν τις τελευταίες ημέρες του Ιησού Χριστού, περιλαμβανομένου και του πετεινού που λάλησε τρεις φορές σημαίνοντας την τριπλή "προδοσία" του Αποστόλου Πέτρου.
Φεβρουάριος 2007. Το ξενοδοχείο στο οποίο μένω στην Τεγουσιγάλπα βλέπει στη Σάντα Μαρία Ντε Λος Ντολόρες και την ομώνυμη πλατεία, την Ντε Λος Ντολόρες. Έχω μάλιστα την εντύπωση πως διάλεξα την ωραιότερη γωνιά της πόλης. Όσες μέρες μένω στην ονδουρένια πρωτεύουσα τόσο όταν μπαίνω όσο κι όταν βγαίνω από το ξενοδοχείο περνώ μπροστά από την εκκλησία χωρίς ούτε μία φορά το σκηνικό να είναι το ίδιο. Είδα ως τώρα μουσικό συγκρότημα να γυρίζει βίντεο, πιτσιρικαρία να παίζει, ζευγάρια σε ρομαντική βραδινή βόλτα, νοικοκυρές και πλανόδιους πωλητές σε έντονους ρυθμούς πόλης τις ώρες εργάσιμης αιχμής. Τις δε νύχτες, όταν ο ναός λούζεται σε μοβ φωτισμό, το τοπίο δείχνει κάπως απόκοσμο. Κάτι που αποδεικνύεται καλό για έναν ξένο όπως εγώ είναι η διαρκής παρουσία αστυνομικών, κάτι που προκαλεί αίσθημα ασφάλειας - άλλωστε πρόκειται πάντα για μια κεντροαμερικανική πρωτεύουσα.
Παρατηρώντας την εκκλησία, χρώματα και αναλογίες μου φαίνονται ταιριαστά με το περιβάλλον. Κάτι που δεν είναι εύκολο να το πετύχει κάποιος όταν μεταφέρει μπαρόκ αρχιτεκτονική σε ένα "ινδιάνικο" τοπίο. Την προσοχή μου τραβούν τρεις κύκλοι στην πρόσοψη. Στο κέντρο έχει τοποθετηθεί η καρδιά του Ιησού και στα δεξιά και τα αριστερά καρφιά, μια σκάλα, ξύλο, μαστίγιο και δόρυ, τα οποία παραπέμπουν στη Σταύρωση. Οι τρεις κύκλοι διαχωρίζονται από ρωμαϊκούς κίονες που μοιάζουν, χωρίς να είναι πραγματικά, "σολομωνικοί στύλοι" έτσι όπως έχουν σκαλιστεί έλικες.
Στο εσωτερικό του ναού, καμάρες σε απαλές αποχρώσεις χωρίζουν τα τρία κλίτη, τα οποία είναι ευρύχωρα καθώς διαθέτουν από δύο σειρές στασίδια. Οι πολυέλαιοι είναι μάλλον διακριτικοί για μπαρόκ εκκλησία. Χρυσαφί ιερό σε κόκκινο φόντο περιβάλλει τρεις κόγχες, εκ των οποίων η κεντρική με τον Εσταυρωμένο είναι μεγαλύτερη και τοποθετημένη ψηλότερα από τις εκατέρωθεν. Πολύχρωμα επιδαπέδια πλακάκια με γεωμετρικά σχήματα που θυμίζουν άνθη καθιστούν ακόμη πιο ευχάριστο το θέαμα. Ίσως το πιο μπαρόκ στοιχείο να είναι η Αγία Τράπεζα, στην οποία κυριαρχούν το πορφυρό και το χρυσό, τέσσερις ψευδοκίονες κορινθιακού ρυθμού και χρυσαφί παραστάσεις βοτρύων και φύλλων με ένα στέμμα στη μέση. Στο βάθος του ιερού, στις άνω γωνίες, απεικονίζονται δύο αρχάγγελοι, πλάι σε έναν ήλιο ο αριστερός και σε μια σελήνη ο δεξιός.
Καθώς διαβάζω σε μια αγγλική περίληψη το "Cuentos y Leyendas de Honduras" του συγγραφέα Χόρχε Μοντενέγρο για τους ονδουράνικους θρύλους, αντιλαμβάνομαι ότι η αιτία που κρύβεται πίσω από τον αστικό μύθο για τις στοές, την πιθανολογούμενη προέλευση της ονομασίας της πρωτεύουσας από το "Ταγκούζ γκάλπα" που στην Ναουάτλ, τη γλώσσα των ιθαγενών Μάγια θα πει "Λόφοι του Αργύρου", αλλά και την ονομασία που της έδωσαν οι πρώτοι έποικοι είναι ότι εδώ υπήρχαν ορυχεία ασημιού.
