Της Μάνιας Ζούση
Υπόκλιση σε έναν σχεδόν άγνωστο, σιωπηλό, γοητευτικό και σπουδαίο κόσμο, που μοιάζει να ζει αθόρυβα, στη σκιά του κλέους, του μεγαλείου και των θησαυρών του, το Επιγραφικό Μουσείο και οι άνθρωποί του γίνονται για πρώτη φορά αντικείμενο μελέτης και καλλιτεχνικής αποτύπωσης από την εικαστικό και διδάκτορα της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ Νίνα Παππά μέσα από μια διαδραστική βιντεοπεριήγηση με τίτλο «Το χαμένο κείμενο».
«'Μου φαίνεται ένα θαύμα να ακούω φωνές που προέρχονται από 2.500 χρόνια πριν ομολογεί ένας από τους επιγραφικούς που συνάντησα εδώ και μου μίλησαν για την πορεία τους μέσα στον χρόνο και την προσπάθειά τους να διαφυλάξουν και να φωτίσουν τα θραύσματα των κειμένων και των αποσπασματικών λέξεων πάνω στις πέτρες. Αυτά τα αρχεία του χρόνου είναι ένα τεκμήριο μιας ιστορίας κι ενός ανθρώπου που πέρασε. Κάτι που βρίσκω πολύ συγκινητικό» λέει η εικαστικός, που ασχολείται με το θέμα του χρόνου, της γραφής και της ανθρώπινης φωνής και που τα έργα της περιλαμβάνουν ηχογραφήσεις και βίντεο που αποτυπώνουν ιδιαίτερους τρόπους επικοινωνίας και συμπεριφοράς.
Διαδραστική βιντεοπεριήγηση
«Το χαμένο κείμενο» είναι μια σαραντάλεπτη, διαδραστική βιντεοπεριήγηση στο Επιγραφικό Μουσείο μέσα από μια μικρή οθόνη χειρός και ακουστικά τα οποία ο επισκέπτης προμηθεύεται στην είσοδο. Μέσω αυτής ο θεατής εισέρχεται στον χώρο, στέκεται σε ορισμένα εκθέματα και συναντά Έλληνες και ξένους επιγραφικούς που τον εισάγουν στον κόσμο τους μέσα από εμπειρίες και βιώματα. Είναι η επίπονη διαδικασία μιας εικαστικού να αποτυπώσει την αγωνία, το βάσανο, τη μάχη με τον χρόνο και τη φθορά που δίνουν οι επιγραφικοί για να διασώσουν, να αρχειοθετήσουν και να μελετήσουν μια επιγραφή.
«Ήθελα να δημιουργήσω ένα βίντεο που να μην είναι στατικό, καθώς με ενδιαφέρει η κίνηση του σώματος του επισκέπτη και του περιηγητή μέσα στον χώρο. Χωρίς να λειτουργεί ως ξενάγηση, αλλά χρησιμοποιώντας αφήγηση δομημένη σε συνέχειες, το έργο δεν αναφέρεται τόσο σε συγκεκριμένες επιγραφές, όσο στον τρόπο μελέτης τους» εξηγεί η Ν. Παππά, δημιουργώντας ένα έργο τέχνης, γνώσης και χρήσης. Πρόκειται για το χνάρι και το αποτύπωμα μιας άοκνης καταγραφής, μελέτης και συντήρησης επιγραφών που κάνουν ειδικοί επιστήμονες προσηλωμένοι με πάθος και αυταπάρνηση, σκυμμένοι πάνω από θραύσματα και λέξεις.
Θυμίζει παλιά δαντέλα...
«Μπήκα και είδα αυτά τα κείμενα πάνω στα μάρμαρα που είναι χαραγμένα και σμιλεμένα με το χέρι του καλλιτέχνη της εποχής. Υπέροχες πέτρες που ασκούν μια ιδιαίτερη γοητεία μέσα από τη λιτότητά τους. Ένας ογκώδης μονόλιθος με ένα εξαιρετικά κομψό κείμενο που δεν καταλαβαίνεις τι είναι, καθώς δεν μπορείς να το διαβάσεις καθαρά και να καταλάβεις το νόημά του. Θυμίζει παλιά δαντέλα» αφηγείται η εικαστικός εξηγώντας τον τρόπο εργασίας της.
Στο επίκεντρο του video walk βρίσκονται οι επιγραφές και οι μελετητές τους, διακεκριμένοι Έλληνες και ξένοι επιγραφικοί που εξιστορούν και περιγράφουν τους ιδιαίτερους τρόπους της έρευνάς τους, αποκαλύπτοντας σημειώσεις, χειρόγραφα, φωτογραφίες, βιβλία, διαφάνειες. Το επιστημονικό προσωπικό του μουσείου αφηγείται ιστορίες για τις χρονοβόρες και αγωνιώδεις προσπάθειες αποκρυπτογράφησης των φθαρμένων κειμένων και συναρμολόγησης των διαμελισμένων επιγραφών. Οι ίδιοι άνθρωποι περιγράφουν την καθημερινότητά τους και ανοίγουν στο κοινό τους έως τώρα κλειστούς χώρους.
Θραύσματα που περιμένουν να ενωθούν
«Οι περισσότερες επιγραφές στο Επιγραφικό Μουσείο, το μεγαλύτερο του κόσμου, είναι ψηφίσματα και νόμοι. Ένα μουσείο που τα εκθέματά του δεν έχουν απόσταση από τον επισκέπτη, θυμίζοντας παλιό ερμάρι με φυλαγμένους θησαυρούς. Κάτι που σε κάνει να νιώθεις πολύ διαφορετική την επαφή με το αντικείμενο. Ένας από τους λόγους που με οδήγησε να στραφώ σ' αυτό το μουσείο ήταν η 'αποκαθήλωση' των αντικειμένων από την πλευρά των μελετητών. Δεν έχω δει ποτέ πάνω σε ένα άγαλμα να γράφουν με λαδομπογιά έναν μεγάλο και εμφανή αριθμό. Εδώ δεν υπάρχει πέτρα που να μην είναι σημαδεμένη και αριθμημένη. Σαν ένας αριθμός αναμονής και προτεραιότητας, που φέρει την ιστορία, την ταυτότητα και την κωδικοποίησή της. Αυτό μου αρέσει πάρα πολύ. Σαν να γίνεται κάτι χρηστικό και επείγον, ώστε να γνωστοποιηθεί και να αρχειοθετηθεί. Άρχισα να μαθαίνω για τους αριθμούς μιλώντας με επιγραφικούς. Όλοι με κατεύθυναν να συναντήσω τον Άγγελο Ματθαίου εάν ήθελα να μάθω πως μελετώνται οι επιγραφές. Δάσκαλος επιγραφικών και γενικός γραμματέας της Ελληνικής Επιγραφικής Εταιρείας, με συσσωρευμένη εμπειρία, ο Ματθαίου μπορεί να μιλήσει με εξαιρετικό τρόπο, ζήλο και πάθος για τις επιγραφές και τον βίο τους. Μου ξεδίπλωσε έναν άγνωστο γοητευτικό κόσμο, τη μεθοδολογία, τα εργαλεία του επιγραφικού, την απογοήτευσή του για τα χαμένα θραύσματα και την αναμονή της αναζήτησής τους. Αποσπάσματα και θραύσματα κειμένων που περιμένουν να ενωθούν με το αρχικό τους κείμενο».
Η Νίνα Παππά μιλά με συγκίνηση και τρυφερότητα για όλους όσους συνάντησε λέγοντας πως ξεχωρίζουν για την ιδιαίτερη προσωπικότητά τους. «Είχα τη χαρά να βιντεοσκοπήσω ανθρώπους που η παρουσία τους είχε πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Είναι μια πολύ εξειδικευμένη μελέτη και για μένα υπήρξε αποκάλυψη ενός μαθήματος αφοσίωσης. Μια λέξη ή μια φράση, αναζήτηση ετών, μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα της Ιστορίας. Αυτό που με ενδιέφερε ήταν να καταλάβω αυτόν τον ρευστό και γοητευτικό κόσμο όπου η φθορά γράφει πάνω στα κείμενα άλλες λέξεις. Ένιωσα απολύτως τη θέση τους όταν μου εκμυστηρεύτηκαν πως το χειρότερο για έναν επιγραφικό είναι να νομίζει ότι βλέπει γράμματα εκεί που δεν υπάρχουν. Ήταν φανερή όλη αυτή η διαλογιστική σχέση που έχουν με το κείμενο. Για μένα ήταν ένα ταξίδι για το οποίο αισθάνομαι πολύ τυχερή».
Στην ολοκλήρωση του έργου «Το χαμένο κείμενο» συνέβαλαν οι επιστημονικοί συνεργάτες Άγγελος Π. Ματθαίου, Αθανάσιος Θέμος, Έλενα Ζαββού, Ειρήνη Χωρέμη και ο μοντέρ Γιώργος Κραββαρίτης.
