Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
22.0°C24.8°C
3 BF 39%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
21.0°C24.2°C
2 BF 52%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C20.5°C
4 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
19.3°C19.8°C
5 BF 60%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C24.0°C
3 BF 33%
Το Μπλοκ 5 της Ποντγκορίτσα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Το Μπλοκ 5 της Ποντγκορίτσα

Ανοιχτοί δημόσιοι χώροι, πάρκα και παιδικές χαρές απηχούν τις φιλοσοφικές και κοινωνιολογικές ιδέες της μαρξιστικής "urban Sociology" που ενστερνίστηκε το καθεστώς Τίτο και εφαρμόστηκε στο πρωτοποριακό κτιριακό συγκρότημα του Μπλοκ - 5 της πόλης που πήρε το όνομά του ηγέτη της Γιουγκοσλαβίας

Κείμενο - φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Πέμπτη 31 Ιανουαρίου 1946, Βελιγράδι. Στη γιουγκοσλαβική πρωτεύουσα ανακοινώνεται ότι τίθεται σε ισχύ το νέο σύνταγμα της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Αυτό προβλέπει έξι σοσιαλιστικές δημοκρατίες, της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, της Κροατίας, της Μακεδονίας, του Μαυροβουνίου, της Σερβίας στο έδαφος της οποίας συστήνονται οι αυτόνομες επαρχίες Κοσσυφοπεδίου με πρωτεύουσα την Πρίστινα της Βοϊβοντίνας με πρωτεύουσα το Νόβι Σαντ, και της Σλοβενίας. Πρωτεύουσα του Μαυροβουνίου ορίζεται το Τίτογκραντ, όπως θα ονομάζεται πλέον η κατεστραμμένη από τους βομβαρδισμούς Ποντγκορίτσα 408 ημέρες από την απελευθέρωσή της στις 19 Δεκεμβρίου 1944. Η ημερομηνία αυτή θα γιορτάζεται στην πόλη ακόμη και στο τέλος της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα ενώ έχει στο μεταξύ ξαναπάρει από το 1992 την ονομασία Ποντγκορίτσα.

Το Τίτογκραντ θα αναγεννηθεί μεταπολεμικά και θα αναπτυχθεί με ταχείς ρυθμούς. Επί διακυβέρνησης Τίτο ανοίγουν επιστημονικά, πολιτιστικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, νοσοκομεία, βιοτεχνίες επίπλων και ένδυσης, καθώς και εργοστάσια αλουμινίου και καπνοβιομηχανίας, ενώ περιώνυμα θα αποδειχθούν τα κρασιά και αλκοολούχα ποτά "13 Jul" (13 Ιουλίου), ενός εκ των μεγαλυτέρων (αν όχι του μεγαλύτερου όπως λέγεται) αμπελώνων της Ευρώπης, τα οποία θα είναι περιζήτητα ακόμη και τη δεκαετία του 2010.

Το 1977 ξεκινά να υλοποιείται στο Τίτογκραντ ένα ιδιαίτερα επιμελημένο αστικό οικιστικό σχέδιο δύο αρχιτεκτόνων, του 45χρονου Βούκοτα Τούπα Βούκοτιτς και του 36χρονου Μιλέτα Μπόγιοβιτς. Πρόκειται για το περίφημο Μπλοκ 5, γειτονιά αποτελούμενη από 13 κτήρια (8 "κανονικά" και 5 μίνι "ουρανοξύστες" με έως και 16 ορόφους), όπου στεγάζονται 1.800 διαμερίσματα, καταστήματα και χώροι δημόσιας χρήσης.


Δυναμισμός και κίνηση χαρακτηρίζουν τον σχεδιασμό των μίνι ουρανοξυστών του συγκροτήματος

Τεράστιοι όγκοι σε "κίνηση"

Ο Μπόγιοβιτς με το σχεδιαστικό του ταλέντο κατορθώνει να παρουσιάσει τεράστιους οικοδομικούς όγκους που, σε αντίθεση με το "βάρος" και τη "σταθερότητα" ανάλογων κτηρίων στις υπόλοιπες πόλεις των χωρών του "υπαρκτού σοσιαλισμού", χαρακτηρίζονται από δυναμισμό και αίσθηση "κίνησης". Αυτά τα δύο δεν συνιστούν απλώς αρχιτεκτονική άποψη, αλλά συμβολοποιούν τη σπουδαιότητα της συμμετοχής και της δράσης των πολιτών στη δημόσια ζωή και στα κοινά. Πέραν όμως της αισθητικής και ιδεολογικής πρότασης για "κίνηση" και "δυναμισμό", οι τεράστιοι αυτοί όγκοι καταφέρνουν να ενσωματώσουν και τα πλέον σχολαστικά σχέδια αντισεισμικής ασπίδας χάρη σε ειδικούς στην αντισεισμική προστασία που εκλήθησαν επί τούτου από τα Σκόπια.

Κάτι ακόμη που ξεχωρίζει τα 13 σαν "σε κίνηση" κτήρια του Μπλοκ 5 από τα συνηθισμένα σε ολόκληρο τον χώρο του "υπαρκτού σοσιαλισμού" ογκώδη συμπαγή (και συχνά εχθρικά στην αισθητική τερατουργήματα) κτηριακά συγκροτήματα είναι η πρόβλεψη για τεράστιους ελεύθερους χώρους και πράσινο.


Κλινική στη διάθεση των ενοίκων του Μπλοκ 5

Παρασκευή 13 Σεπτεμβρίου 2019. Από τα πρώτα σημεία που επισκέπτομαι στην Ποντγκορίτσα (και όχι Ποντγκόριτσα όπως την προφέρουν πολλοί, πρόκειται για σύνθετη ονομασία που σημαίνει "Κάτω από τον λοφίσκο", καθώς το σλαβικό "γκορίτσα" σημαίνει "λοφίσκος", λέξη από την οποία προέρχεται και η Κορυτσά), όπως ονομάστηκε το 1326 η αρχαία Δοκλεία (κάποια στιγμή οι Ρωμαίοι τη μετονόμασαν σε "Διοκλεία", θεωρώντας, όχι δίχως κάποιον βαθμό αυθαιρεσίας, πως πιθανότατα έτσι ονομαζόταν στην αρχαιότητα. Αποκλείεται, σκέφτηκαν, οι πρόγονοί τους να επέλεγαν το βαρβαρίζον "Δοκλεία" χωρίς το γιώτα), είναι η γειτονιά Μπλοκ 5. Σχεδιάστηκε τόσο άρτια ώστε τρεισίμιση δεκαετίες μετά την ολοκλήρωσή του το 1984, παραμένει η πιο πράσινη γειτονιά της μαυροβουνιώτικης πρωτεύουσας.

Παρά τη μικρή του έκταση, μου θυμίζει "πόλη μέσα στην πόλη", όπως συμβαίνει με την πόλη - κράτος του Βατικανού που περιβάλλεται από την Ρώμη, το Square Mile ή City όπως είναι γνωστό το City of London με τους μόλις 9.000 μόνιμους κατοίκους αλλά και το μισό και πλέον εκατομμύριο εργαζομένων που υποδέχεται και το οποίο περιβάλλεται από το Λονδίνο, το Γκλέντεϊλ του Κολοράντο που περιβάλλεται από το Ντένβερ, ή το Μπέβερλι Χιλς το οποίο περιβάλλεται όχι από μία, αλλά από δύο πόλεις, το Ουέστ Χόλιγουντ και το Λος Άντζελες. Φαρδείς δρόμοι, πεζόδρομοι, νηπιαγωγεία, παιδικές χαρές, πολυκλινική, σούπερ μάρκετς, δημοτικό σχολείο, δένδρα και πράσινο μεταμορφώνουν ένα κτηριακό συγκρότημα σε ολόκληρη συνοικία, όπου καλύπτονται όλες οι ανάγκες μιας κανονικής πόλης. Συγκρίνοντας το θέαμα που συναντώ με φωτογραφίες και εικόνες που σχημάτισα από πληροφορίες, σκέφτομαι πως δεν θα ήταν κακή ιδέα μια κρατική παρέμβαση "φρεσκαρίσματος" του Μπλοκ 5, ένα καλό βάψιμο να αποκτήσει τα ζωηρά χρώματα που είχε πριν από σαράντα χρόνια. Συνειρμικά θυμήθηκα τις παρεμβάσεις που είχα δει στο ανατολικό Βερολίνο και οι οποίες άλλαξαν ριζικά την όψη της γερμανικής πρωτεύουσας.

Στον ίδιο βαθμό με ενθουσιάζουν τα παγκάκια και το πράσινο μπροστά στις εξώπορτες, τα σκεπαστά πεζοδρόμια για βροχή και ήλιο, αλλά και αρχιτεκτονικά ευρήματα όπως τα τεταρτοσφαίρια μπαλκόνια που παραπέμπουν σε μοντερνιστικά κινήματα αρχών 20ού αιώνα στην Ευρώπη.

Ορατή είναι η επίδραση φιλοσόφων και κοινωνιολόγων, όπως π.χ. του Ανρί Λεφέβρ, και των απόψεών τους για την "urban Sociology", τους δημόσιους χώρους ή την αστική χωριοταξία ως μέσου κοινωνικοποίησης. Και παρά το σοσιαλιστικό αυτό κόνσεπτ, οι αρχιτέκτονες προνόησαν να επιλέξει στο εσωτερικό των διαμερισμάτων τη διάταξη δωματίων, με εξαίρεση τους χώρους υγιεινής, ο κάθε ένοικος σύμφωνα με τις επιθυμίες του. Να ένα κομμάτι καθημερινότητας όπου είναι διακριτή η διαφοροποίηση του Τίτο από τη σοβιετική ακαμψία, σκέφτηκα...

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL