Live τώρα    
21°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
18.2°C21.8°C
2 BF 49%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
19 °C
17.0°C20.3°C
2 BF 68%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
16.0°C16.6°C
4 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
19 °C
17.1°C19.1°C
5 BF 37%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
17.1°C17.1°C
2 BF 56%
Λατινική Αμερική: ο νεοφιλελευθερισμός της γλυφοσάτης και της σόγιας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Λατινική Αμερική: ο νεοφιλελευθερισμός της γλυφοσάτης και της σόγιας

Του Τάσου Κουράκη*

Τι είναι η γενετικά τροποποιημένη σόγια

Η γενετική τροποποίηση της σόγιας συνίσταται στην ενσωμάτωση στο DNA του φυτού της σόγιας ενός γονιδίου από ένα μικρόβιο, έτσι ώστε τα φυτά σόγιας να μην προσβάλλονται από το ζιζανιοκτόνο glyphosate, (γλυφοσάτη) (με το εμπορικό όνομα Roundup). Με τον τρόπο αυτό μπορούν οι παραγωγοί να ψεκάζουν με το ζιζανιοκτόνο αυτό όλο το χωράφι τους και να εξολοθρεύονται μόνον τα ζιζάνια, αφήνοντας άθικτα τα φυτά της σόγιας, επειδή, όπως είπαμε, η Γ.Τ. σόγια έχει αποκτήσει ανθεκτικότητα στο συγκεκριμένο ζιζανιοκτόνο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να έχουν λιγότερα καλλιεργητικά έξοδα οι παραγωγοί και κατά συνέπεια να υπάρχει μείωση του κόστους παραγωγής.

Είναι ενδιαφέρον να αναφερθεί ότι η εταιρεία που κατασκεύασε την τροποποιημένη αυτή σόγια (σόγια Roundup Ready, RR σόγια) είναι η ίδια η εταιρεία που παράγει και διαθέτει το ζιζανιοκτόνο Roundup, και συγκεκριμένα η εταιρεία Monsanto.

Στην όλη διαδικασία θα είχαμε να παρατηρήσουμε τα εξής:

Α. Η γνώση από τους παραγωγούς ότι μπορούν να ψεκάζουν το χωράφι τους με ζιζανιοκτόνα χωρίς κίνδυνο για τα καλλιεργούμενα φυτά έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της κατανάλωσης των ζιζανιοκτόνων. Σε συγκεντρωτική μελέτη, όπου εξετάσθηκαν τα αποτελέσματα 8.200 πανεπιστημιακών μελετών, βρέθηκε ότι οι παραγωγοί που χρησιμοποιούν φυτά τροποποιημένης σόγιας ψεκάζουν 2-5 φορές περισσότερο με το ζιζανιοκτόνο Roundup και έχουν μικρότερες αποδόσεις ανά στρέμμα.

Β. Ο καθολικός ψεκασμός των αγροτικών εκτάσεων θα προσβάλλει εξίσου τόσο τα ζιζάνια όσο τα υπόλοιπα φυτά του αγρού, με καταστρεπτικές συνέπειες στα έντομα, στα πουλιά ή τα ζώα που η διατροφή τους εξαρτάται από αυτά τα φυτά.

Γ. Η μεταφορά γονιδίων από τα Γ.Τ. φυτά σε συγγενικά είδη της γύρω περιοχής, μπορεί να έχει απρόσμενες συνέπειες, όπως να μετατρέψει κάποια ζιζάνια σε «υπερζιζάνια», με τρομακτικές δυσκολίες καταπολέμησής τους. Μελέτες έχουν δείξει ότι τέτοιες τυχαίες μεταφορές γενετικού υλικού έχουν συμβεί ανάμεσα σε δημητριακά και άγρια συγγενικά τους είδη.

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις

Η RR σόγια αποτελεί την μεγαλύτερη μονοκαλλιέργεια στη Λατινική Αμερική, καλύπτοντας τεράστιες εκτάσεις σε χώρες όπως η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Βολιβία, η Παραγουάη και η Ουρουγουάη. Το τεράστιο αυτό βασίλειο της σόγιας τροφοδοτεί την εντατική κτηνοτροφία ολόκληρης της Ευρώπης και του πλανήτη. Οι ζωοτροφές με βάση την RR σόγια διατίθενται νόμιμα σε πολλές χώρες της Ευρώπης (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας).

Κι αν στην Ευρώπη τα αποτελέσματα αφορούν κυρίως -αν και όχι μόνο- στη διατροφική αλυσίδα, στη Λατινική Αμερική η μονοκαλλιέργεια της σόγιας έχει καταστρέψει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων και έχει κατακλύσει τεράστιες εκτάσεις αποψιλωμένων δασών. Οι «βαρόνοι» της σόγιας, επιθετικές επιχειρήσεις δηλαδή που διώχνουν βίαια και παράνομα αγρότες από τη γη τους, έχουν μετατοπίσει εκατομμύρια ανθρώπους στη Λατινική Αμερική, ενώ οι αεροψεκασμοί με γλυφοσάτη έχουν καταστρέψει άσχετες περιοχές, ανάλογα με την κατεύθυνση του ανέμου, με ολέθρια αποτελέσματα για τεράστιες εκτάσεις και οικοσυστήματα.

Από τη σκοπιά της οικολογίας μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι το πλήγμα για ολόκληρο τον πλανήτη είναι μεγάλο. Ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι η μονοκαλλιέργεια μεταλλαγμένης σόγιας καλύπτει το σύνολο σχεδόν των αποψιλωμένων δασών της Λατινικής Αμερικής, ιδιαίτερα του Αμαζονίου, ενώ η καταπάτηση δασικών περιοχών έχει προχωρήσει μέχρι τους πρόποδες των Άνδεων, με ολέθριες συνέπειες για τα παραδοσιακά οικοσυστήματα και την παγκόσμια βιοποικιλότητα. Η συγκεκριμένη μονοκαλλιέργεια καθιστά το έδαφος στείρο, ενώ είναι αδύνατον να συνυπάρξει με οποιοδήποτε άλλο είδος ζωής, εξαιτίας της τοξικότητας της γλυφοσάτης, αλλά και λόγω της ραγδαίας εξάπλωσης της μεταλλαγμένης σόγιας, καθώς αποτελεί επιθετικό είδος - εισβολέα το οποίο μπορεί να κυριαρχήσει ανεξέλεγκτα σε τεράστιες περιοχές.

Οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις

Η μονοκαλλιέργεια μεταλλαγμένης σόγιας δεν βλάπτει, όμως, μόνο το φυσικό οικοσύστημα της Λατινικής Αμερικής. Βλάπτει και το κοινωνικό οικοσύστημα. Η καλλιέργεια αυτή απαιτεί μεγάλη έκταση γης, μηχανικά μέσα παραγωγής, αγορά πρώτων υλών από συγκεκριμένες εταιρίες, καθώς απαγορεύεται, μέσω διαφόρων νόμων για την πνευματική βιομηχανική ιδιοκτησία, η διατήρηση και ο πολλαπλασιασμός των σπόρων. Αντίθετα, αυτό που δεν χρειάζεται η καλλιέργεια της μεταλλαγμένης σόγιας είναι εργατικά χέρια. Η απάντηση σε αυτή την εξίσωση είναι απλή. Οι επιχειρήσεις της σόγιας χρειάζονται τη γη των αγροτών, αλλά δεν χρειάζονται τους ίδιους τους αγρότες. Χαρακτηριστικότερο όλων το παράδειγμα της Παραγουάης, όπου το 85% της αγροτικής γης έχει συσσωρευτεί στο 2,6% των αγροτικών επιχειρήσεων. Οι εκτοπισμένοι αγρότες, συνήθως ιθαγενείς, μεταναστεύουν αναγκαστικά στις φαβέλες της πρωτεύουσας.

Οι περισσότεροι πολιτικοί στις χώρες της μονοκαλλιέργειας της σόγιας υπερθεματίζουν, με νεοφιλελεύθερους όρους, για την «ανάπτυξη» που αυτή φέρνει μαζί της. Η περίπτωση της Βραζιλίας είναι χαρακτηριστική. Στην προεκλογική εκστρατεία του νυν Προέδρου, μια από τις «αναπτυξιακές εξαγγελίες» του ήταν η χαλάρωση της περιβαλλοντικής προστασίας και η «δημιουργία» περισσότερων καλλιεργήσιμων εκτάσεων στον Αμαζόνιο, ταυτόχρονα με τη δέσμευση για κατάργηση της αναγνώρισης του δικαιώματος των ιθαγενών για χρησικτησία των δασικών πόρων και ιδιαίτερα της γης. Το δώρο αυτό προς το αγροδιατροφικό λόμπυ συνοδεύτηκε από σκληρή ρητορική απέναντι στους «πάσης φύσεως οικολόγους».

Στην Αργεντινή, επίσης, οι πολιτικοί κατά την περίοδο πριν και μετά τη χρεοκοπία επιχείρησαν να «ξεπλύνουν» την βρόμικη σόγια με ψευδοαναπτυξιακά επιχειρήματα. Στην περίπτωση της συγκεκριμένης χώρας, το κυρίαρχο πολιτικό αφήγημα ήταν ότι η εντατικοποίηση της καλλιέργειας αυτής μπορεί να προσφέρει απαντήσεις στη μάχη ενάντια στον παιδικό υποσιτισμό και να εισφέρει γενικότερα στο στόχο της διατροφικής επάρκειας. Στην πραγματικότητα, βέβαια, συνέβη το ακριβώς αντίθετο, καθώς άλλοι τομείς της αγροτικής παραγωγής της Αργεντινής, όπως η παραδοσιακή κτηνοτροφία, καταστράφηκαν από την γλυφοσάτη και τη μεταλλαγμένη σόγια.

* Καθηγητής Ιατρικής στο ΑΠΘ, βουλευτής Α’ Θεσσαλονίκης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL