Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.1°C25.3°C
3 BF 46%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.2°C24.2°C
2 BF 48%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C21.0°C
3 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
22 °C
19.3°C21.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
24.5°C24.5°C
3 BF 40%
Τουρκικές αυτοδιοικητικές εκλογές: ο λαός της Τουρκίας λέει tamam (αρκετά) στο καθεστώς Ερντογάν;
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Τουρκικές αυτοδιοικητικές εκλογές: ο λαός της Τουρκίας λέει tamam (αρκετά) στο καθεστώς Ερντογάν;

Της Έλενας Μπουλετή*

Για τις αυτοδιοικητικές εκλογές της 31ης Μαρτίου, το Συμβούλιο της Ευρώπης, μέσω του Κογκρέσου Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών, απέστειλε αντιπροσωπεία παρατηρητών στην Τουρκία. Στην έκθεσή του, ο επικεφαλής της αποστολής Άντριου Ντώσον αναγνώρισε την εύρυθμη και τυπικά απρόσκοπτη διενέργεια της εκλογικής διαδικασίας, όπως και τη μεγάλη λαϊκή συμμετοχή. Συνέχισε, ωστόσο, τονίζοντας ότι είναι απαραίτητα και άλλα στοιχεία για μια αληθινά δημοκρατική διαδικασία βασισμένη στις αρχές και τις αξίες του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΣτΕ), τα οποία στην προκειμένη περίπτωση εξέλιπαν. Μιλάμε για πολιτικό περιβάλλον με ελευθερία έκφρασης, δυνατότητα για πλουραλισμό στις απόψεις, ελευθερία του Τύπου, ίση πρόσβαση των κομμάτων και των υποψηφίων στην τηλεόραση και τον Τύπο, με όλα τα παραπάνω να ρυθμίζονται από ανεξάρτητο δικαστικό σώμα.

Η έκθεση της αποστολής του ΣτΕ για την Τουρκία δεν είναι η πρώτη με τέτοιο ή παρόμοιο περιεχόμενο. Εξάλλου, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, στο οποίο η Τουρκία μετέχει ως πλήρες μέλος, έχει θέσει τη χώρα σε καθεστώς επιτήρησης (monitoring), ακριβώς λόγω ζητημάτων παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έχει ενδιαφέρον δε ότι η έκθεση απορρίφθηκε συλλήβδην από την τουρκική κυβέρνηση ως αβάσιμη, αν και οι διαπιστώσεις του Βρετανού βουλευτή-παρατηρητή του ΣτΕ συνιστούν κοινό τόπο όλων όσων έχουν παρακολουθήσει την κρίση της δημοκρατίας στην Τουρκία, ιδιαίτερα από το αποτυχημένο πραξικόπημα του καλοκαιρού του 2016 και μετά.

Την περιστολή των δικαιωμάτων του τουρκικού λαού ακολούθησε μια διεύρυνση των δικαιωμάτων και των εξουσιών του Ερντογάν, καθώς και το πέρασμα από την προεδρευομένη στην προεδρική δημοκρατία, με το δημοψήφισμα του 2017. Η σχεδόν εμμονική επιδίωξη του Προέδρου για ενίσχυση των εξουσιών του και σταδιακή εξουδετέρωση κάθε αντιπολιτευτικής φωνής στην Τουρκία έχει οδηγήσει σε ακρότητες, οι οποίες ενδεχομένως να έχουν το αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα όσον αφορά την εμπέδωση της εξουσίας του ΑΚΡ και του ίδιου, ιδιαίτερα από τη στιγμή που η απολυταρχική διακυβέρνηση συνδυάζεται και με μια ολοένα και πιο εμφανή οικονομική κρίση.

Η κακή διαχείριση των οικονομικών της χώρας, με αψυχολόγητες και αυθαίρετες πολιτικο-οικονομικές αποφάσεις (όπως ο περυσινός διορισμός του γαμπρού του Ερντογάν, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, ως ΥΠΟΙΚ, επί των ημερών του οποίου σημειώθηκε θεαματική πτώση της λίρας), αλλά και οι παράλογες θέσεις του ίδιου (όπως αυτή για τα επιτόκια, τα γνωστά Erdoğanomics, που τρομάζουν τους επενδυτές και που απορρίπτουν λοιδορώντας οι οικονομολόγοι), έδωσαν τη χαριστική βολή σε μια οικονομία με εγγενή προβλήματα, με μια επιδοματική πολιτική που υπερβαίνει τις δυνατότητές της και με τεράστιο ιδιωτικό δανεισμό.

Αντίστοιχα, η στρατιωτική εμπλοκή στη Συρία και η κρίση στις σχέσεις με τις ΗΠΑ και τη Δύση γενικότερα πρόσθεσαν αντί να αφαιρέσουν τόσο στα οικονομικά βάρη του κράτους όσο και -κυρίως- στην κακή ψυχολογία του τουρκικού λαού. Η τεχνητά καλλιεργημένη πεποίθηση ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και η οικογένειά του είναι η λύση σε κάθε πολιτικό, οικονομικό, στρατιωτικό ή διοικητικό πρόβλημα της χώρας εξαφανίζεται. Θυμίζουμε το κίνημα στο Τουίτερ με το χάσταγκ tamam (:αρκεί, αρκετά), που είχε εκδηλωθεί πριν από τις εκλογές του Ιουνίου του 2018, και είχε εντυπωσιάσει με τη δυναμική του, καταδεικνύοντας έτσι και το μέγεθος και την ένταση της δυσαρέσκειας μεγάλου μέρους της τουρκικής κοινωνίας.

Σε κάθε περίπτωση, τα μεγάλα αστικά κέντρα, Άγκυρα, Κωνσταντινούπολη, και Σμύρνη, απέρριψαν τις επιλογές Ερντογάν. Και αυτή η υπέρβαση των ψηφοφόρων, παρά το μηχανισμό επικοινωνίας, διαφήμισης και ελέγχου που διαθέτει σε αποκλειστικότητα ο κυβερνητικός σχηματισμός, συνιστά τεράστια αντίδραση, από την οποία βλέπουμε πιθανότατα μόνο ένα μικρό μέρος, την κορυφή του παγόβουνου. Πολύ φτωχά στρώματα του πληθυσμού, που ανακουφίστηκαν στο παρελθόν από την επιδοματική πολιτική ή/και στηρίζονται ακόμη σε αυτή, οι εναπομείναντες δημόσιοι υπάλληλοι και εν γένει όλες οι πληθυσμιακές ομάδες που εξαρτώνται έστω και έμμεσα από το κράτος, έκρυψαν την όποια δυσαρέσκειά τους και στήριξαν -στην πλειοψηφία τους- τον κυβερνητικό συνασπισμό.

Όλοι οι υπόλοιποι, ωστόσο, και ιδιαίτερα νέοι άνθρωποι που ζουν στις μεγάλες πόλεις και δοκιμάζονται από την ανεργία, την ανελευθερία και την έλλειψη προοπτικής και επιλογών, αντέδρασαν στις κυβερνητικές μεθοδεύσεις πολιτικά, συντεταγμένα, δημοκρατικά: μέσω της ψήφου τους. Έχει σημασία ότι κάτω από τέτοιες συνθήκες συστηματικής και χρόνιας πλέον καταπίεσης, οι Τούρκοι πολίτες επιλέγουν να «φρενάρουν» τις πολιτικές εξελίξεις, καθιστώντας σαφές ότι, όσο διευρυμένες και αν είναι οι νέες εξουσίες του Τούρκου προέδρου, η βασική νομιμοποιητική αρχή κάθε εξουσίας παραμένει η ίδια.

Παράλληλα, το αριστερό-φιλοκουρδικό HDP φαίνεται επίσης να έκανε την υπέρβαση, μην «κατεβάζοντας» δικό του υποψήφιο σε ορισμένες περιοχές στρατηγικής σημασίας, προκειμένου να στηριχθεί ο αντιπολιτευτικός συνασπισμός. Βέβαια, περιοχές ανατολικών επαρχιών που ανήκαν παραδοσιακά στο HDP πέρασαν στο ΑΚΡ. Αυτό συνέβη εξαιτίας της συστηματικής προσπάθειας της κυβέρνησης να διασπάσει τους τοπικούς εκλογικούς πυρήνες του HDP, με επιδοματική πολιτική, έργα υποδομών, αλλά και ταυτόχρονη αποπομπή με συνοπτικές διαδικασίες των περισσότερων αιρετών κουρδικής καταγωγής από τις θέσεις τους, καθώς είχαν τη στήριξη του HDP. Τέλος, στις προαναφερθείσες περιοχές καταγγέλθηκε και οργανωμένη εγκατάσταση αξιωματικών με τις οικογένειές τους, πιθανότατα με σκοπό να αμβλυνθεί η δημογραφική υπεροχή του κουρδικού στοιχείου.

Εκεί που δεν φαίνεται να γίνεται, ακόμη τουλάχιστον, η υπέρβαση, είναι στη στάση του ΑΚΡ και του προέδρου του. Έχει σημασία ότι, ενώ προεκλογικά ο Ερντογάν είχε μιλήσει για κυρώσεις εις βάρος μελών της αντιπολίτευσης με την αιτίαση της προσβολής του προεδρικού αξιώματος, τα αποτελέσματα των εκλογών θα περίμενε κανείς να αμβλύνουν τάσεις αυθαιρεσίας, από τη στιγμή που η λαϊκή δυσφορία είναι πλέον έκδηλη. Η Άγκυρα ήταν προπύργιο του ΑΚΡ για 15 χρόνια, ενώ από την Κωνσταντινούπολη ξεκίνησε ο Ερντογάν την πολιτική του σταδιοδρομία. Και οι δύο μεγαλουπόλεις έχουν, επομένως, το δικό τους ειδικό βάρος στην εκλογική «ήττα». Ωστόσο, οι πρώτες αντιδράσεις του κυβερνώντος κόμματος και του προέδρου δείχνουν ότι, προς το παρόν, δεν θα αναζητηθούν συναινέσεις από τις υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις και δεν θα επιτραπεί οποιαδήποτε παραπάνω συμμετοχή στην κοινωνία.

Ο Ερντογάν μάλιστα κατήγγειλε το «οργανωμένο έγκλημα» που διαπράχθηκε στην Κωνσταντινούπολη κατά τις δημοτικές εκλογές, μην αποκλείοντας το ενδεχόμενο επανάληψής τους. Όμως, η Ανώτατη Εκλογική Επιτροπή της χώρας (ΥSK) έχει ήδη απορρίψει αίτημά του για επανακαταμέτρηση των ψήφων σε 31 εκλογικές περιφέρειες της πόλης, εγκρίνοντας το αίτημα του ΑΚΡ μόνο για 51 κάλπες, σε 21 από τις συνολικά 39 περιφέρειες.

Ο χρόνος θα δείξει αν ο πρόεδρος και το άμεσο περιβάλλον του αποφασίσουν να λάβουν τα μηνύματα των καιρών και να μετριάσουν την κοινωνική καταπίεση, καθώς και την -εμμονικά- αποκλειστική νομή της κάθε είδους εξουσίας στη χώρα. Όπως και αν θα είναι σύντομα σε θέση -να προσπαθήσουν τουλάχιστον- να διορθώσουν τις επιπτώσεις από τα λάθη πολιτικής που αυτή η αποκλειστική νομή έχει προκαλέσει στη χώρα, την οικονομία και την κοινωνία της.

* Δρ Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL