Live τώρα    
17°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
13.4°C18.7°C
3 BF 63%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
12.0°C16.9°C
1 BF 66%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.3°C16.6°C
2 BF 61%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C18.0°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
10 °C
9.9°C14.6°C
2 BF 76%
Διαδηλώσεις
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Διαδηλώσεις

Της Σοφίας Βιδάλη*

- Δεν έχει ενταχθεί στο Σχέδιο Νόμου κάποιο άρθρο που να αφορά την κατάχρηση εξουσίας από την αστυνομία. Ποια είναι η πρόταση για τις συστηματικές, όπως εδώ και χρόνια έχει καταγραφεί, παραβιάσεις του νόμου από τους ίδιους τους αστυνομικούς, ομαδικά ή μεμονωμένα; Την χωρίς όριο ρίψη χημικών και την έκθεση σε κίνδυνο και των πολιτών και των ίδιων των αστυνομικών; Αυτά τα ζητήματα φαίνεται να μην απασχολούν το συντάκτη του νόμου. Θα έπρεπε, όμως, διαφορετικά βρίσκεται εκτός πραγματικότητας.

Αυτές τις μέρες απασχολεί την επικαιρότητα ένα εμβληματικό σχέδιο νόμου που αφορά τις δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις. Και είναι εμβληματικό, επειδή η Ελληνική Πολιτεία έρχεται να ρυθμίσει μετά από 50 σχεδόν χρόνια για πρώτη φορά το ζήτημα των διαδηλώσεων και μάλιστα για πρώτη φορά σε καθεστώς Δημοκρατίας.

Επομένως, η πρόκληση είναι μεγάλη. Το ελληνικό κράτος δια της κυβέρνησης πρέπει πριν από όλα να αποδείξει ότι μπορεί να θεσμοθετεί εν Δημοκρατία με πολύ περισσότερο δικαιοκρατικό τρόπο και με σαφή εγγυητική μέριμνα το πλαίσιο για την άσκηση του δικαιώματος του συνέρχεσθαι. Πρέπει, επίσης, να αποδείξει ότι η σημερινή ελίτ εξουσίας και η κυβέρνηση που έχει εκλεγεί με δημοκρατικό τρόπο αντιλαμβάνονται το δικαίωμα αυτό ως ένα κανονικό και συνήθη, οργανωμένο ή αυθόρμητο, τρόπο λαϊκής έκφρασης για πολιτικές που ακολουθούνται ή σχεδιάζονται, ότι δεν θεωρούν τις διαδηλώσεις εκτροπή, ότι έχουν διδαχθεί, και από το απώτερο και από το πρόσφατο παρελθόν, και μαθήματα Δημοκρατίας και μαθήματα ρεαλισμού. Υπό αυτούς τους όρους, το σχέδιο νόμου που κατατέθηκε θα μπορούσε να συνεισφέρει στην ανάπτυξη της Δημοκρατίας. Αλλά δεν φαίνεται να συμβαίνει αυτό.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή:

1. Η ανάγκη για ένα ειδικό θεσμικό πλαίσιο για τις διαδηλώσεις προκύπτει από το γεγονός ότι άσκηση του δικαιώματος του συνέρχεσθαι τελεί υπό την αιγίδα του κράτους και συνιστά έναν πυλώνα Δημοκρατίας. Επομένως, είναι ξένες προς την άσκηση του δικαιώματος αυτού αντιλήψεις που θεωρούν ταραξίες, επικίνδυνους, κ.λπ., όσους διαδηλώνουν. Το θεσμικό πλαίσιο για τις δημόσιες συναθροίσεις πρέπει να ρυθμίζει και βασικά ζητήματα συμπεριφοράς του πλήθους και βασικά ζητήματα συμπεριφοράς της αστυνομίας, και όχι να θεωρεί εκ προοιμίου, όπως φαίνεται στο Σχέδιο Νόμου (ΣχΝ), ότι επιχειρεί να ρυθμίσει ένα ναρκοθετημένο έδαφος, όπου το Κράτος συγκρούεται με την Κοινωνία. Μας χρειάζεται ένα θεσμικό πλαίσιο που να κατοχυρώνει το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και όχι να το αστυνομεύει, που να αναδεικνύει τον προστατευτικό ρόλο της αστυνομίας μέσα από συγκεκριμένες διατάξεις, να ρυθμίζει πώς διευκολύνεται από την ίδια την αστυνομία η άσκηση του δικαιώματος αυτού, πώς η αστυνομία λειτουργεί εάν προκύψουν συγκρούσεις και πώς προστατεύει το πλήθος ώστε να διαφύγει από περιοχές συγκρούσεων, πώς κάνει χρήση μέσων ήπιας απώθησης του πλήθους, ποιά είναι τα όρια της, κ.λπ. Ταυτόχρονα, είναι αναγκαίο ένα θεσμικό πλαίσιο που να συμβάλλει ώστε να εμπεδωθεί από τις επιχειρησιακές μονάδες της αστυνομίας η ανάγκη εφαρμογής του νόμου και όχι της κατά προσέγγιση εφαρμογής του. Είναι, επομένως, αναγκαίο ένα θεσμικό πλαίσιο που σε επίπεδο ιδεολογίας θα εντάσσει το δικαίωμα του συνέρχεσθαι ανάμεσα στις βασικές λειτουργίες της Δημοκρατίας, θα διαπαιδαγωγεί στην άσκηση της Δημοκρατίας στην πράξη (στη Δημοκρατία ο νόμος έχει θεμελιώδη διαπαιδαγωγική και συμβολική λειτουργία), και όχι στο να θεωρούνται οι διαδηλώσεις «όχληση»: αυτό είναι μια φασίζουσα νοοτροπία, που την είδαμε να καλλιεργείται πολιτικά με αφορμή την «ανομία», όταν χλευάζονταν τα μέτρα ήπιας αντιμετώπισης της βίας στα πανεπιστήμια. Η ίδια αυτή νοοτροπία είναι που έχει μετατρέψει μονάδες της αστυνομίας σε εργαλεία μαζικής βίας, με αποτελέσματα απεχθή και ιδιαιτέρως γνωστά.

2. Το δεύτερο ζήτημα που πρέπει να εξεταστεί είναι η διαφορά του θεσμικού πλαισίου της Δημοκρατίας από το θεσμικό πλαίσιο της Δικτατορίας. Εδώ τα πράγματα είναι περισσότερο σύνθετα, καθώς η Δημοκρατία πρέπει, έστω και 50 χρόνια μετά, να πάρει ρητά αποστάσεις από τη Χούντα στα ζητήματα δημόσιας τάξης. Αν η αστική Δημοκρατία δεν μπορεί να θεσπίσει ή δεν είναι σε θέση να αρθρώσει έναν εναλλακτικό νομικό πολιτισμό από αυτόν της Δικτατορίας στο συγκεκριμένο ζήτημα, τότε έχουμε πρόβλημα και μάλιστα σοβαρό. Όμως, το ΣχΝ που κατατέθηκε είναι μια εν πολλοίς μεταγλώττιση της εκδοχής του χουντικού Ν.Δ. του 1971 και αυτό δεν τιμά κανέναν. Εκτός όμως από αυτό, είναι και η έλλειψη ρεαλισμού που το χαρακτηρίζει. Επιχειρείται να ρυθμιστεί μια ιδεατή και όχι ζώσα πραγματικότητα, ενώ επαφίεται η στάθμιση της επικινδυνότητας της όχι πλέον στον ανεξάρτητο δικαστικό λειτουργό - εισαγγελέα, αλλά στην εκ του νόμου υπαγόμενη στην κυβέρνηση αστυνομία. Ταυτόχρονα, δημιουργείται ένα νέο πεδίο εγκληματοποιήσεων που μας πηγαίνει πολύ πίσω, σε μία νόθα Δημοκρατία, και θα έχει σοβαρές συνέπειες (αχρησία του νόμου ή συλλογική ανυπακοή, συλλογικές διώξεις, στατιστική αύξηση της εγκληματικότητας). Ταυτόχρονα, καθόλου δεν θα προστατεύεται το δικαίωμα του συνέρχεσθαι.

3. Τρίτον, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια καινοτομία ή στέρεη άποψη σχετικά με την αποτροπή της πρόκλησης βιαιοτήτων από πολίτες που με την ευκαιρία των διαδηλώσεων προκαλούν επεισόδια και φθορές. Το ιδιώνυμο, που τυποποιείται στο ΣχΝ, ακόμα και αν το δεχθούμε,  προϋποθέτει συλλήψεις, ότι ο αστυνομικός μεσολαβητής θα έχει έναν ουσιαστικό ρόλο και όχι αυτόν του άρθρου 5, και ότι η ΕΛ.ΑΣ. γνωρίζει ποιοι προκαλούν τα επεισόδια. Αν όλα αυτά συμβαίνουν, δεν χρειάζονται ιδιώνυμα. Αν δεν συμβαίνουν, δεν θα συμβούν με το ιδιώνυμο: το έχει δείξει η Ιστορία.

4. Εκτός αυτού, δεν έχει ενταχθεί στο ΣχΝ κάποιο άρθρο που να αφορά την κατάχρηση εξουσίας από την αστυνομία. Ποια είναι η πρόταση για τις συστηματικές, όπως εδώ και χρόνια έχει καταγραφεί, παραβιάσεις του νόμου από τους ίδιους τους αστυνομικούς, ομαδικά ή μεμονωμένα; Την χωρίς όριο ρίψη χημικών και την έκθεση σε κίνδυνο και των πολιτών και των ίδιων των αστυνομικών; Αυτά τα ζητήματα φαίνεται να μην απασχολούν το συντάκτη του νόμου. Θα έπρεπε, όμως, διαφορετικά βρίσκεται εκτός πραγματικότητας. Εξάλλου, είναι απολύτως παράδοξο το ότι στο ΣχΝ δεν γίνεται καμία μνεία για τις διατάξεις του Π.Δ. 141/1991 που αφορούν το ίδιο θέμα, γεγονός που δείχνει τουλάχιστον προχειρότητα.

5. Και, τέλος, σχετικά με την περίφημη ριζοσπαστικοποίηση, θα παρακάμψω όποια άλλη παρατήρηση, καθώς προκύπτει ένα ζήτημα πολιτικού χαρακτήρα, που είναι χαρακτηριστικό των μεταπολιτευτικών κυβερνήσεων: όταν ήθελαν να παρακάμψουν την ιεραρχία της αστυνομίας (αρχικά επειδή δεν ελεγχόταν και μετά επειδή βόλευε), τότε έφτιαχναν μια υπηρεσία που υπαγόταν ή απευθείας στον Αρχηγό ή απευθείας στον Υπουργό. Στην πραγματικότητα, αφαιρούσαν αρμοδιότητες από την αστυνομία στο επίπεδο της διεύθυνσης και της λήψης αποφάσεων. Το ίδιο γίνεται και με το ζήτημα της υπηρεσίας για τη βία που προτείνεται με το παρόν ΣχΝ. Κανένας γνώστης των πραγμάτων δεν πείθεται ότι το γράμμα και η αιτία του νόμου συμπίπτουν στην συγκεκριμένη περίπτωση. Έτσι, όμως, δεν βελτιώνονται τα πράγματα.

Καταλήγοντας, από την ανάγνωση και μόνο του ΣχΝ προκύπτουν σοβαρές αμφιβολίες εάν με το κείμενο αυτό επιδιώκεται όντως να ρυθμιστεί το ζήτημα των δημοσίων συναθροίσεων και δεν στοχεύει κάπου αλλού, όπως π.χ. στην προσαρμογή του δημοσίου χώρου της Αθήνας και άλλων πόλεων σε μια απέραντη τουριστική ατραξιόν. Για να γίνει αυτό, πρέπει να φύγουν τα κοινωνικά προβλήματα από το κέντρο. Ίδωμεν!

* Καθηγήτρια Εγκληματολογίας και Αντεγκληματικής Πολιτικής, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο, μέλος SPT/UN

Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL