Του Στέφανου Δημητρίου
1. Ο κτητικός ατομικισμός
Εάν συνδυάσουμε την κλιμακούμενη πανδημία και την κλιματική κρίση, θα δούμε την πλήρη επιβεβαίωση της «ιδεοληψίας» μας ως αριστερών σε σχέση με τα κοινά, δημόσια αγαθά, τα οποία δεν αφορούν μόνο τη δημόσια σφαίρα, αλλά την ίδια την ανθρώπινη ζωή. Ποτέ άλλοτε, τα τελευταία χρόνια, οι ιδέες και οι αξίες της Αριστεράς δεν ήταν τόσο επίκαιρες όσο τώρα. Διότι τώρα συνδέονται όχι μόνο με την αξία της ανθρώπινης ζωής, ώστε αυτή να είναι κάτι πολύ παραπάνω από την επιβίωση, αλλά και με την ίδια την επιβίωση.
Εάν, π.χ., δούμε τις διάφορες δημοσκοπικές έρευνες σε σχέση με την πανδημία, δεν θα βρούμε στοιχεία για το τι γίνεται με τους ανθρώπους που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Πόσο, δηλαδή, κινδυνεύουν οι άποροι, οι άστεγοι, οι χρήστες ουσιών;
Οι πόροι του πλανήτη, τα βουνά, οι θάλασσες, η υγεία των ανθρώπων δεν πρέπει να είναι ιδιωτική περιουσία. Οι επεμβάσεις στη φύση, άρα το μοντέλο ανάπτυξης, εξηγεί το γιατί οι ιοί, που δεν προσέβαλλαν τον άνθρωπο, τώρα τον απειλούν. Γι’ αυτή τη θρασεία, προσβλητική για τον ανθρωποβόρο πλουτισμό «ιδεοληψία» λοιδορείται η Αριστερά. Φάνηκε αυτό και με το προσφάτως ψηφισθέν αντιπεριβαλλοντικό νομοσχέδιο.
Η «ιδεοληψία» της προβλήθηκε ως αταίριαστη με την ατομική ελευθερία και το ατομικό δικαίωμα, στη συρρικνωμένη εννόησή του, ως αποκλειστικώς αναφερόμενο στον κτητικό ατομικισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: η υγεία, από δημόσιο αγαθό, μετατράπηκε σε υπηρεσία. Το βουλιμικό καταναλωτικό μοντέλο θεωρήθηκε έκφραση αυτής της εκδοχής της ατομικής ελευθερίας. Ως εκ τούτου, κάθε ιδέα περί συνεργατικής δράσης και αλληλεγγύης προβλήθηκε ως ρύθμιση που περιορίζει την ατομική ελευθερία και το εύρος του ατομικού δικαιώματος.
Ο κτητικός ατομικισμός, ως πυρήνας του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, αχνοφαίνεται πίσω από τις δύο αυτές κρίσεις που απειλούν την ανθρωπότητα. Όλη την ανθρωπότητα το ίδιο; Επειδή η υποβολή τέτοιου ερωτήματος θεωρείται μέρος της ιδεοληπτικής, διανοητικής καθήλωσής μας, ας το αφήσουμε για μετά.
Αυτό που ζούμε τώρα μας δείχνει ότι η έννοια της ασύδοτης αγοράς (η αγορά συχνά λησμονεί τι οφείλει στη δημοκρατία, διότι, χωρίς αυτήν και το ρυθμιστικό της πλαίσιο, θα είχε καταρρεύσει μέσα στους ασυντόνιστους αυτοματισμούς της) έχει διευρυνθεί τόσο ώστε όλα να αποτελούν διακυβεύματα σε ένα διαρκές ανταλλακτικό παίγνιο. Το νερό, ο αέρας (τα αγαθά δηλαδή που η κλιματική κρίση θα καταστήσει υπό διακύβευση ζητήματα ως προς το ποιος θα έχει την οικονομική πρόσβαση σε αυτά. Οι φτωχοί θα αρκεστούν σε βρόμικο νερό, σε μολυσμένο αέρα) είναι ήδη τα νέα ταξικά επίδικα αντικείμενα. Το αγαθό της δημόσιας υγείας, όμως, προηγήθηκε.
2. Ο καλοπροαίρετος ολοκληρωτισμός
Η πανδημία βρήκε τη χώρα μας σε μια περίοδο κατά την οποία είχε αρχίσει ήδη να συντελείται η μετατροπή της οικονομικής κρίσης σε κρίση της πολιτικής, της αντιπροσώπευσης και της δημοκρατίας, καθώς και σε κρίση του κράτους δικαίου. Μετά το δόγμα «νόμος και τάξη» και το δόγμα του «εσωτερικού εχθρού», η κυβέρνηση ολισθαίνει σε σκηνοθετημένο βοναπαρτισμό. Ο πρωθυπουργός, μετά το αναγκαίο μέτρο του περιορισμού των μετακινήσεων, απευθύνεται ως ποιμένας στους πολίτες της χώρας μέσω διαγγελμάτων.
Έχει ενδιαφέρον το πώς η κυβέρνηση εκμεταλλεύεται την πανδημία για να απενεργοποιήσει τη λειτουργία του Κοινοβουλίου. Ας το δούμε, όμως, αυτό σε σχέση με την όλως προσφιλή στην κυβέρνηση επίκληση της ατομικής ευθύνης.
Η διασταλτική ερμηνεία του άρθρου 5 του συντάγματος δεν αρκεί ώστε οι περιορισμοί ατομικών ελευθεριών, άρα και η επίκληση της ατομικής ευθύνης ως προς την προστασία της δημόσιας υγείας, να αποσυνδεθεί από την παράλληλη -εκ του συντάγματος καθορισμένη- υποχρέωση του κράτους να εγγυάται τη διασφάλιση της τελευταίας. Ταυτοχρόνως, όμως, η κυβερνητική επίκληση της ατομικής ευθύνης διευκολύνει τη μετάθεση της κυβερνητικής ευθύνης στους πολίτες. Ο προστατευτικός ολοκληρωτισμός αδιαφορεί για την προστασία του δημόσιου συστήματος Υγείας.
Όλα τα παραπάνω διακυβεύονται πρωτίστως στο πεδίο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αναδεικνύουν τον αναγκαίο μετασχηματισμό της προς την οικονομική -και όχι μόνο νομισματική- και πολιτική ενοποίησή της.
Τα γεγονότα αναδεικνύουν το απολύτως επίκαιρο αίτημα της Αριστεράς για κοινωνικό μετασχηματισμό προς την κατεύθυνση μιας δίκαιης κοινωνίας. Και αυτό δείχνει ότι η Αριστερά, ο ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία, οφείλει να είναι και ριζοσπαστική και μεταρρυθμιστική δύναμη, διότι δεν μπορεί να είναι το ένα χωρίς το άλλο.
Για να είναι, όμως, και τα δύο, χρειάζεται προγραμματική προσαρμογή στις νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν με την πανδημία. Είναι αναγκαία, λοιπόν, η προγραμματική προσαρμογή στη νέα κατάσταση, με άμεσα μέτρα, ώστε να αναδείξει την προοπτική ενός ριζοσπαστικού μεταρρυθμισμού προς την κατεύθυνση της εγγύησης των δημόσιων αγαθών και του παρεμβατικού κοινωνικού κράτους.
Είναι η στιγμή που το αίτημα -και η προγραμματική του επεξεργασία- για κοινωνική δικαιοσύνη είναι η λύση για την επιβίωση και την αναπαραγωγή της κοινωνίας. Αυτό είναι το στοίχημα της ευρωπαϊκής Αριστεράς, για να έχει η ανθρωπότητα μέλλον. Και επιστρέφουμε στο αρχικό ερώτημα: Όλη η ανθρωπότητα; Όλοι οι άνθρωποι το ίδιο;
Όντως, ο ιός δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Οι κυβερνήσεις όμως κάνουν. Η άρση των περιοριστικών μέτρων στη χώρα μας γίνεται χωρίς να έχουν προηγηθεί μαζικά τεστ. Ο κίνδυνος της εξάπλωσης του ιού ελλοχεύει. Σε αυτή την περίπτωση θα κινδυνεύσουν οι πιο ευάλωτοι οργανισμοί. Τέτοιοι όμως δεν είναι μόνο οι μακροχρόνια άρρωστοι ή οι υπερήλικοι, αλλά και όλοι όσοι ανήκουν στα πολύ χαμηλά εισοδήματα, καθώς και εκείνοι που δεν έχουν εισοδήματα και ζουν στο περιθώριο. Η φυσική επιλογή, που ορίζει ότι θα επιβιώσουν οι ισχυρότεροι οργανισμοί, γίνεται, βαθμηδόν, πολιτικά ανεκτός ρατσισμός της κοινωνικής, ταξικής επιλογής.
3. Ατομικισμός χωρίς ατομικότητα
Η κατάρρευση του Εργατικού Δικαίου δεν είναι προσωρινή κατάσταση. Η απορρύθμιση της εργασίας δεν θα οδηγήσει σε ανταγωνιστική οικονομία.
Το σκάνδαλο με τα προγράμματα εξευτελισμού των επιστημόνων μέσω τηλεκατάρτισης, οι δουλειές που μοιράζονται σε φίλα διακείμενους προς την κυβέρνηση επιχειρηματίες, που δεν αποτελούν υγιώς ανταγωνιστική επιχειρηματικότητα, και η πείσμων άρνηση να διοχετευτούν πόροι στην αγορά τώρα, ώστε να προστατευτούν οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοί τους, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που εξαιρούνται από την χρηματοδότηση ως δήθεν «επιχειρήσεις - ζόμπι», όλα αυτά δείχνουν ότι η κυβέρνηση λειτουργεί ως μηχανισμός που τακτοποιεί υποθέσεις ημετέρων.
Η ολιγαρχία που νέμεται τον δημόσιο πλούτο και αναρριχάται ως παρασιτικός κισσός στον κορμό του Δημοσίου, αλλά και της ίδιας της κοινωνίας, μόνο μέσω ολοκληρωτικής άσκησης της εκτελεστικής εξουσίας μπορεί να κυριαρχεί. Η ολοκληρωτικού τύπου ειδησεογραφική προπαγάνδα και η πελατειακή επιχειρηματικότητα μόνο με τον πολιτικό φιλελευθερισμό δεν σχετίζονται. Είναι εκδηλώσεις του πολιτικού δεσποτισμού αυτής της ολιγαρχικής συμμαχίας συμφερόντων. Γι’ αυτό θα πληγεί ο κόσμος της εργασίας. Γι’ αυτό θα στερηθούν οι εργαζόμενοι το δικαίωμά τους στην αξιοπρεπή ζωή, στην περίθαλψη, στην κοινωνική ασφάλιση.
Τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα μπορεί να τα απολαύσει κάποιος μόνον όταν διασφαλίζεται η ισότιμη άσκησή τους και για όλους τους άλλους. Κανείς δεν απολαμβάνει την ατομική ελευθερία του χωρίς να πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη διασφάλιση της βιοτικής του αυτοτέλειας. Έτσι επανέρχεται το ζήτημα των κοινών αγαθών και η σχέση τους με την αρχή της συλλογικής αυτονομίας, στην οποία περιλαμβάνονται και οι Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας.
Επανέρχεται η έννοια των δημοσίων αγαθών, που εξοβέλισε ο αδηφάγος κτητικός ατομικισμός, ο οποίος αφαιρεί την ατομικότητα από την ατομική ελευθερία και συρρικνώνει την τελευταία στην εγωιστική επιδίωξη του στενού συμφέροντος και μόνο. Χωρίς τα δημόσια αγαθά, καμία ανάπτυξη της προσωπικότητας δεν είναι εφικτή. Χωρίς δημόσια Παιδεία και Υγεία, δεν υπάρχει εαυτός προς καλλιέργεια. Δεν υπάρχει ατομικότητα, δηλαδή η αυτοσυνείδητη κατάφαση στην αυτεξουσιότητα, την προσωπική αυτονομία, αυτήν που επιτρέπει σε κάθε άνθρωπο να είναι διακριτό πρόσωπο από τους άλλους, αλλά και ταυτόχρονα ενεργός, ισότιμος πολίτης μαζί με όλους τους άλλους.
Γι’ αυτό η κρίση που επέφερε η πανδημία μπορεί να ανοίξει την προοπτική προς την αλληλέγγυα συνύπαρξη, αλλά μπορεί και να ανοίξει την καταπακτή προς το ψυχικό έρεβος των ανθρώπων. Εκεί φωλιάζει ο αδηφάγος ατομικισμός, που συχνά εξαλλάσσεται σε ανθρωποβόρο ρατσισμό. Το είδαμε και με τους πρόσφυγες αυτό.
Αυτό όμως, πλέον, είναι ζήτημα που αφορά την ανανοηματοδότηση της ίδιας της πολιτικής, άρα και την προοπτική μιας δίκαιης κοινωνίας, ώστε η ανθρωπότητα να έχει μέλλον. Η ατομική ευθύνη έγκειται και στο αν θέλουμε όντως τέτοια κοινωνία και διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης.
4. Ο νεόκοπος αντικοινοβουλευτισμός και το κυβερνητικό δόγμα
Η κυβέρνηση θα κινηθεί σε ακόμη πιο ολοκληρωτική άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας, αποδυναμώνοντας περισσότερο τη λειτουργία του Κοινοβουλίου. Το ότι τα περιοριστικά μέτρα δεν επιβλήθηκαν με ΠΝΠ, που κυρώνεται από το Κοινοβούλιο, αλλά με Κοινή Υπουργική Απόφαση, καθώς και το ότι στα δημόσια νοσοκομεία έχει επιβληθεί καθεστώς στυγνής λογοκρισίας, αποτελούν απροσμάχητα τεκμήρια.
Δεν είναι απλώς η ιδεολογία της εγχώριας Δεξιάς, που ουδόλως σχετίζεται με δημοκρατική Κεντροδεξιά. Είναι κυρίως η επιβεβαίωση της ταυτότητάς της: ενός μηχανισμού πελατειακής πολιτικής και ευτελισμού των θεσμών. Αυτό είναι που ποτέ δεν λησμονεί η Δεξιά, που δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά.
Στο μεταξύ, εάν έχει όντως κάποιο πρόγραμμα για τις επιχειρήσεις που θα κλείσουν, τους ανθρώπους που θα μείνουν χωρίς δουλειά, εκείνους που θα κρέμονται από την περιστασιακή -ελάχιστα αμειβόμενη- εργασία, καθώς και εκείνους που απλώς δεν θα έχουν τίποτε, άρα και θα τους λογαριάζουν ως τίποτε, αυτό δεν είναι άλλο από την (κοινωνικού - ταξικού χαρακτήρα) «ανοσία της αγέλης», που, για να το φέρουμε και στα μέτρα διακεκριμένων στελεχών της, κάλλιστα συνοψίζεται στη φράση: Κάλλιο πλούσιος και υγιής παρά φτωχός και άρρωστος.
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
