Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.6°C
2 BF 54%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
18.0°C24.3°C
2 BF 53%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C20.9°C
4 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
19.9°C20.8°C
3 BF 56%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.4°C23.9°C
2 BF 35%
Εκκλησία, κοροναϊός και «Ισπανική» γρίπη
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Εκκλησία, κοροναϊός και «Ισπανική» γρίπη

Του Κώστα Δουζίνα*

Ένας Ιταλός καθηγητής Ιατρικής δήλωνε εχτές ότι η χώρα του βρίσκεται σε «πόλεμο» με τον κοροναϊό. Εμείς δεν φτάσαμε ακόμη εκεί. Αλλά τα μέτρα που έχουν ήδη ανακοινωθεί έχουν βάλει την Ελλάδα σε κατάσταση «έκτακτης ανάγκης» που θυμίζει τη σκληρότητα ενός ανελεύθερου καθεστώτος.

Είναι λοιπόν ανησυχητικό που, ενώ χρειαζόμαστε την μεγαλύτερη «ομοψυχία», όπως μας λένε σε σχέση με το προσφυγικό, η Εκκλησία αποφάσισε να μη συμμεριστεί τις επιστημονικές παραδοχές για τη μετάδοση του ιού με αφορμή την μετάληψη. Έτσι μετά τις επιθέσεις στους «εισβολείς» Μουσουλμάνους μετανάστες και πρόσφυγες, από ό,τι φαίνεται μερικοί ιεράρχες θέλουν άλλο έναν «πόλεμο πολιτισμών» μεταξύ θρησκείας και επιστήμης. Όχι μόνο για την «άμυνα» της εθνικής επικράτειας από τους «εισβολείς» ή την «υπεράσπιση» της ηρωικής μας παράδοσης από τους «πεμπτοφαλαγγίτες», αλλά και για την προώθηση της εκκλησιαστικής «ζωογόνου αλήθειας» που διακινδυνεύει ζωές.

Ο μακαρίτης ο πατέρας μου, γιατρός και θρησκευόμενος, μου έλεγε ότι δεν υπάρχει αντιπαράθεση μεταξύ επιστήμης και θρησκείας. Η επιστήμη προσπαθεί να τεκμηριώσει τον πραγματικό χαρακτήρα του φυσικού κόσμου και να αναπτύξει θεωρίες που εξηγούν τα φυσικά φαινόμενα. Η θρησκεία λειτουργεί στο σημαντικό, αλλά διαφορετικό πεδίο των ανθρώπινων σκοπών, εννοιών και αξιών -θέματα που φωτίζει η επιστήμη, αλλά δεν μπορεί να απαντήσει πλήρως, και αποτελούν προσωπική απόφαση.

Αν οι δύο παραμένουν στον χώρο τους, τότε δεν υπάρχει αντίθεση. Αλλά αν η μία υπεξαιρεί τα θέματα της άλλης, μπαίνουν σε εμπόλεμη κατάσταση. Και οι δύο έχουν ισχυρισμούς για το τι είναι αλήθεια. Αλλά το «αντικείμενο των ισχυρισμών αλήθειας», αυτό που εννοούν ως αλήθεια είναι ριζικά διαφορετικό. Η επιστήμη με τα εργαλεία της -παρατήρηση, πειραματισμός, διαψευσιμότητα των θεωρητικών της υποθέσεων- διατυπώνει δηλώσεις για θέματα που αφορούν την εμπειρική φυσική πραγματικότητα. Ο Χριστιανισμός με τα δικά του εργαλεία -την αποκάλυψη, τα κείμενα των Γραφών και των ερμηνευτών τους- υποστηρίζει «αλήθειες» για θέματα μεταφυσικά: την ύπαρξη Θεού, την ενσωμάτωση του Χριστού, την Ανάσταση, τη Δευτέρα Παρουσία. Αλλά γι’ αυτά δεν υπάρχει, ούτε μπορεί να υπάρχει, εμπειρική απόδειξη. Όπως προειδοποιεί ο Παύλος τους Κορίνθιους, «αν δεν υπάρχει ανάσταση των νεκρών, τότε ο Χριστός δεν αναστήθηκε, κι αν ο Χριστός δεν αναστήθηκε, τότε το κήρυγμα μας είναι μάταιο και η πίστη μάταιη». Είναι επομένως θέματα πίστης για όσους πιστεύουν, γι’ αυτό τα λέμε «δογματικά».

Αν αποδεχόταν η Εκκλησία ότι ο ιός μεταδίδεται με τη χρήση του κοχλιαρίου της Θείας Κοινωνίας και το σάλιο, αυτό δεν θα αναιρούσε ούτε θα εξασθενούσε τις αλήθειες της που, όπως λέει ο Χριστός, «δεν είναι του κόσμου τούτου». Εκτός αν θέλει να δημιουργήσει νεο-μάρτυρες που βάζουν την πίστη τους πάνω από την επιστημονική αλήθεια.

Το 1918, στη διάρκεια της πανδημίας της Ισπανικής γρίπης που σκότωσε μεταξύ πενήντα και εκατό εκατομμυρίων σε όλο τον κόσμο, ο επίσκοπος της ισπανικής πόλης Zamora αψήφησε τις υγειονομικές αρχές και οργάνωσε μια εννιαήμερη ολονυχτία προς τιμήν του Αγίου Rocco, προστάτη για την πανώλη και τον λοιμό. Οι πιστοί φιλούσαν τα λείψανα του αγίου, ενώ γύρω τους κορυφωνόταν η επιδημία. Η Zamora είχε το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας στην Ισπανία και ένα από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Όπως θυμίζει η Laura Spinney, συγγραφέας βιβλίου για την Ισπανική γρίπη, το 1918 η θεωρία ότι οι αρρώστιες μεταδίδονται από μικρόβια δεν ήταν γενικά γνωστή. Σήμερα είναι.

* Καθηγητής Νομικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Κολέγιο Birkbeck του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στις 11 Μαρτίου στο προσωπικό ιστολόγιο του Κώστα Δουζίνα, douzinas.gr

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL