Του Αγγελου Τσέκερη
Ανεξάρτητα από τους πανηγυρισμούς, η κατασκευή του αγωγού φυσικού αγωγού EastMed μοιάζει ακόμα μακρινή. Ένα πρόβλημα είναι ότι οι ποσότητες αερίου που είναι αναγκαίες για να τροφοδοτηθεί ο συγκεκριμένος αγωγός, δεν έχουν βρεθεί ακόμα. Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι η Ιταλία, χωρίς τη συμμετοχή της οποίας η κατασκευή του αγωγού στερείται νοήματος, δεν έχει αποφασίσει τι θα κάνει.
Παρ’ όλα αυτά, η υπογραφή της συμφωνίας για τον EastMed από τρία κράτη, την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ, έχει μεγάλη σημασία. Η σημασία της βρίσκεται στο ότι εμπλέκει πιο στενά το Ισραήλ στα θέματα ασφάλειας της Ελλάδας και της Κύπρου. Πολλοί το βλέπουν αυτό σαν ισχυροποίηση της Ελλάδας απέναντι στην επιθετικότητα της Τουρκίας. Άλλοι όμως αναρωτιούνται αν η αναβάθμιση του Ισραήλ σε στρατηγικό σύμμαχο της Ελλάδας είναι μια επιθυμητή εξέλιξη.
Ας θυμόμαστε ότι στην ρίζα της έντασης που επικρατεί στην περιοχή μας, σχετικά με την εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου, βρίσκονται τουλάχιστον πέντε εστίες ή παράγοντες αποσταθεροποίησης. Είναι η Λιβύη, η Μέση Ανατολή, η κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, το Kυπριακό με τη χρόνια εκκρεμότητά του και, τέλος, η προσφυγική κρίση.
Οι χώρες αναζητούν τη σταθερότητα φτιάχνοντας συμμαχίες. Όμως, η συγκρότηση συμμαχιών με αντίπαλες στρατηγικές επιδιώξεις δεν οδηγεί σε περισσότερη σταθερότητα.
Ενεργειακοί δρόμοι και στρατηγικές συμμαχίες
Οι στρατηγικές συμμαχίες μιας χώρας εξαρτώνται από τους τρεις παράγοντες που είναι σημαντικοί για τη γεωπολιτική: την ασφάλεια, το εμπόριο και την ενέργεια. Δεν υπάρχει ελεύθερη επιλογή στρατηγικών συμμάχων, γιατί οι γεωπολιτικοί παράγοντες που επιδρούν σε μια οποιαδήποτε χώρα σχετίζονται, σε μεγάλο βαθμό, με τη γεωγραφική της θέση.
Θα ήταν πολύ ωραίο να κάνουμε στρατηγικές συμμαχίες με χώρες που συμπαθούμε, αλλά αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο. Οι περισσότερες βρίσκονται μακριά και έχουν άλλα προβλήματα στο κεφάλι τους.
Ο αγωγός EastMed -εφ όσον υπάρξει, τελικά- είναι πολύ σοβαρή υπόθεση. Μια επένδυση 5.2 δισ., με τεράστιες εμπορικές προσδοκίες, δεν την πετάς στη θάλασσα, για να την παρατήσεις εκεί αφύλακτη. Η ανάγκη για επιτήρηση της υποθαλάσσιας ενεργειακής γραμμής θα φέρει τα καράβια του ισραηλινού πολεμικού ναυτικού πιο κοντά στην Κύπρο και στις ελληνοτουρκικές εντάσεις. Αυτό εκ των πραγμάτων καθιστά το Ισραήλ στρατηγικό εταίρο της Ελλάδας.
Στρατηγικός εταίρος είναι αυτός που, αν δεχτείς επίθεση, θεωρεί ότι δέχεται επίθεση ο ίδιος. Και αντιστρόφως. Το πρόβλημα, λοιπόν, σε μια στρατηγική σχέση με το Ισραήλ είναι ότι μας δεσμεύει μοιραία στην πολιτική που η συγκεκριμένη χώρα ασκεί στη Μέση Ανατολή.
Τι μπορεί να σημαίνει μια στρατηγική συμμαχία με το Ισραήλ
Η δολοφονία του Κασέμ Σουλεϊμανί, την επόμενη ημέρα από την υπογραφή της συμφωνίας για τον EastMed, ήρθε να μας θυμίσει τι ακριβώς γίνεται στη Μέση Ανατολή και, κυρίως, τι ετοιμάζεται. Ο Ιρανός στρατηγός των Φρουρών της Επανάστασης ήταν το ένα από τα τρία πρόσωπα που οι υπηρεσίες του Ισραήλ έχει διακηρύξει δημοσίως ότι σκοπεύουν να δολοφονήσουν.
Ακόμα και αν η συγκεκριμένη ενέργεια έχει την υπογραφή των ΗΠΑ, είναι εντελώς απίθανο να έγινε χωρίς τη συναίνεση του Ισραήλ. Τη συναίνεση του Ισραήλ σε ποιο πράγμα όμως; Στην πράξη η ασφάλεια του Ισραήλ ελάχιστα εξαρτάται από το αν ένας στρατιωτικός διοικητής του Ιράν είναι ζωντανός ή νεκρός. Η κίνηση, λοιπόν, ήταν συμβολική. Και στόχος της ήταν ξεκάθαρα να κλιμακώσει την ένταση ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν.
Ακόμα και αν όλο αυτό συνδέεται με την επανεκλογή του Νετανιάχου και μόνο, είναι απίθανο αυτοί που το σχεδιάσαν να μην έχουν υπολογίσει το ενδεχόμενο να προκαλέσει ακόμα και πόλεμο. Το ερώτημα λοιπόν είναι το εξής: Η επιδίωξη του Ισραήλ να προκαλέσει πόλεμο με το Ιράν αφορά ή όχι τους στρατηγικούς του εταίρους;
Διεθνείς σχέσεις και Αριστερά
Κάποιοι αντιλαμβάνονται τις διεθνείς σχέσεις αποκλειστικά με όρους συσχετισμού δυνάμεων. Τους αρκεί επομένως να βρίσκονται με την πλευρά των ισχυρών. Η Αριστερά δεν σκέφτεται έτσι. Πάντοτε έκρινε τις διεθνείς εξελίξεις με όρους ηθικής. Αμφισβητούσε το δικαίωμα των ισχυρών να επιβάλλουν τη θέλησή τους στους πιο αδύναμους και αυτό της έδινε πάντοτε ρόλο πρωτοπορίας στα αντιπολεμικά κινήματα. Το ίδιο θα συνεχίσει να κάνει.
Καμία στρατηγική συμμαχία της χώρας και κανένας γεωπολιτικός ρεαλισμός δεν μπορεί να υποχρεώσει τις αριστερές συνειδήσεις να αποδεχτούν ή, έστω, να κλείσουν τα μάτια σε ενέργειες που δυναμιτίζουν την ειρήνη και παραβιάζουν κατάφωρα το Διεθνές Δίκαιο.
Πέρα από τις αριστερές συνειδήσεις, υπάρχει βέβαια και ο ρεαλισμός. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ προσπάθησε να διαχειριστεί αυτό το ζήτημα χτίζοντας σχέσεις ειλικρίνειας και συνεργασίας με όλους. Ο Αλέξης Τσίπρας μίλησε μπροστά στον Νετανιάχου για την ανάγκη να εφαρμόσει το Ισραήλ τις αποφάσεις του ΟΗΕ για το Παλαιστινιακό και την Ιερουσαλήμ. Ενίσχυσε τις διακρατικές σχέσεις με το Ισραήλ, αλλά δεν δίστασε να πραγματοποιήσει επίσημη επίσκεψη και στο Ιράν.
Ας μην αισιοδοξούμε ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα είναι το ίδιο πολυδιάστατη στην εξωτερική της πολιτική όταν βλέπει τα πάντα ως οικονομικά ντιλ. Και όταν αδυνατεί να διαχειριστεί ακόμα και τους ακροδεξιούς κλόουν της Κοινοβουλευτικής της Ομάδας.
Κλειδί οι ελληνοτουρκικές σχέσεις
Είναι λοιπόν καλοδεχούμενες οι διακρατικές συνεργασίες. Αλλά είναι λάθος να τις συνδέουμε τόσο στενά με την ασφάλεια της χώρας και της ευρύτερης περιοχής. Πραγματική σταθερότητα και ασφάλεια για την περιοχή μας δεν μπορεί να προκύψει από τη συγκέντρωση ανταγωνιστικών δυνάμεων. Μπορεί να υπάρξει μόνο αν υπάρξει βιώσιμη επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών με βάση το Διεθνές Δίκαιο.
Είναι σαφές ότι η τουρκική επιθετικότητα και το απρόβλεπτο του Ερντογάν δεν βοηθάνε σήμερα μια εξέλιξη προς αυτή την κατεύθυνση. Όμως αυτός πρέπει να είναι ο προσανατολισμός της Ελλάδας. Χωρίς διεκδικήσεις, χωρίς παραχωρήσεις, αλλά με ξεκάθαρη διάθεση ισότιμης και αμοιβαία ωφέλιμης συνεργασίας.
Μπορεί αυτό να μην βοηθάει τους μεσάζοντες των F-35 και των οπλικών συστημάτων, βοηθάει όμως την Ελλάδα να ορίζει μόνη της την εξωτερική της πολιτική, να απέχει από συγκρούσεις που δεν υπηρετούν κανένα δίκαιο και να λειτουργεί ως πόλος σταθερότητας σε μια αποσταθεροποιημένη περιοχή.
