Της Φωτεινής Κοκκινάκη*
- Αποτελεί κοινό τόπο ότι τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, όπως και αλλού, τείνει να δημιουργηθεί ένα «προληπτικό ποινικό δίκαιο»: μαζικές προσαγωγές, προληπτικές κρατήσεις υπόπτων, διαπόμπευση συλληφθέντων, «μηδενική ανοχή στην ανομία», δηλαδή στη χαμηλής έντασης εγκληματικότητα ή απλώς στην κοινωνική διαμαρτυρία ή παρέκκλιση, με σκοπό τη διαφύλαξη αυτού που προτάσσεται ως μείζον αγαθό, της δημόσιας τάξης. Είναι τουλάχιστον οξύμωρο το πόσα ατομικά δικαιώματα καταπατούνται για τη διαφύλαξη της δημόσιας τάξης, η οποία τείνει να προσλάβει σχεδόν μεταφυσικά, σχεδόν ιερά, χαρακτηριστικά.
«Ο εξευτελισμός της ανθρώπινης προσωπικότητας δεν είναι νοητός ποτέ, πουθενά, από κανένα και με οποιαδήποτε δικαιολογία. Τελεία και παύλα. Όταν συμβαίνει, η Αστυνομία -που είναι περήφανο σώμα, που εφαρμόζει το νόμο και κατά συνέπεια οφείλει να προστατεύει και τα ανθρώπινα δικαιώματα- έχει τη δύναμη να το αναδείξει και να το αντιμετωπίσει. Κανένα βίντεο, παρά τη δύναμη της εικόνας δεν θα το αλλάξει αυτό. Πολύ περισσότερο δεν θα περάσει ο φαρισαϊσμός που ξεχείλισε, μετά την πρώτη φορά εορτασμό, χωρίς καταστροφές, των επετείων 17ης Νοέμβρη και 6ης Δεκεμβρίου. #ProstasiaPoliti»
Η παραπάνω τοποθέτηση έγινε μέσω facebook και ανήκει στον υπουργό Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλη Χρυσοχοΐδη. Ήταν ίσως η τοποθέτηση που μου αποτυπώθηκε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη τις τελευταίες ημέρες. Έπειτα από δύο εικοσιτετράωρα συνεχούς αποδοκιμασίας σε όλα τα διαδικτυακά φόρα, ο υπουργός όχι απλά μας είπε ότι είμαστε αγνώμονες, γιατί εστιάζουμε στα αρνητικά των αστυνομικών επιχειρήσεων, αλλά και ότι τα βίντεο που φέρνουν στο φως αδιάσειστα στοιχεία δεν λένε, τελικά, την αλήθεια. Θέτει, κατά αυτό τον τρόπο και την ατζέντα: Η «περήφανη» αστυνομία αποτρέπει τα «μπάχαλα» κι εσείς κολλάτε σε κάτι πράγματα μικρά. Μάλλον μικρή λογίζεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια στα μάτια της περήφανης αστυνομίας, αλλά ας τα δούμε αναλυτικά.
Αμφιβάλλω αν στην ελληνική συλλογική μνήμη έχει χαραχτεί πιο ανεξίτηλα το τελευταίο διάστημα κάτι άλλο από την εικόνα του νεαρού που ξεγυμνώθηκε από τους αστυνομικούς ενώ φώναζε «παραδίνομαι». Μέσα σε λίγες ώρες η φωτογραφία της Τατιάνας Μπόλαρη έγινε viral και έφτασε μέχρι τα διεθνή ΜΜΕ. Το παράπτωμά του νεαρού άνδρα; Βιντεοσκοπούσε πέριξ της πλατείας Εξαρχείων με την ιδιότητα του πολίτη. Βέβαια, και άλλες ιδιότητες, όπως αυτές του δημοσιογράφου και του φωτορεπόρτερ, δεν έχουν γλιτώσει κατά το παρελθόν από χτυπήματα, ξεγυμνώματα και άλλα αντίστοιχα περιστατικά. Με την παραπάνω ανακοίνωση όμως τόσο ο υπουργός όσο και η αστυνομία αμφισβητούν τα μάτια μας. Kαι ταυτόχρονα μας μαλώνουν που δεν πανηγυρίζουμε για την έλλειψη επεισοδίων κατά τη διάρκεια των πρόσφατων διαδηλώσεων. Είναι βέβαιο πως αν στην επόμενη πορεία κατεβάσουμε και το στρατό για τη διαφύλαξη της τάξης, πιθανότατα η πορεία να κάνει παρέλαση.
Για την ειρωνεία της υπόθεσης, η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, είχε καταθέσει μόλις μία ημέρα πριν τα τελευταία περιστατικά, δηλαδή στις 5 Δεκεμβρίου, αναφορά προς τον Εθνικό Μηχανισμό Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας του Συνηγόρου του Πολίτη, ζητώντας τη διερεύνηση των περιστατικών αυθαιρεσίας και εκτεταμένης και δυσανάλογης βίας εκ μέρους των αστυνομικών οργάνων, είτε στο πλαίσιο διαδηλώσεων είτε κατά τη διάρκεια άλλων αστυνομικών επιχειρήσεων.
Όσο καλοπροαίρετα και αν θέλουμε να σταθούμε απέναντι στις πρωτοβουλίες της Αστυνομίας, που ακολούθησαν την 6η Δεκεμβρίου 2019, ακόμα και αν θέλουμε να πιστέψουμε ότι παραδειγματίστηκε από την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η ανακοίνωση που εξέδωσε το μεσημέρι του προηγούμενου Σαββάτου προκαλεί θυμό και γέλιο, ταυτόχρονα. Ή καλύτερα ντροπή. Αν υπήρχε ουσιαστική βούληση να διερευνηθούν τα εν λόγω περιστατικά, ο Υπουργός θα έστελνε τα στοιχεία στον Εισαγγελέα ή τουλάχιστον θα είχε εξαρχής διατάξει ΕΔΕ. Βεβαίως, για την αποτελεσματικότητα των ΕΔΕ της Αστυνομίας, αρκεί να δει κανείς τις καταδικαστικές αποφάσεις της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Θα ήταν, όμως, μια θεσμικά αυτονόητη κίνηση και όχι μια χονδροειδής φάρσα.
Αποτελεί κοινό τόπο ότι τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, όπως και αλλού, τείνει να δημιουργηθεί ένα «προληπτικό ποινικό δίκαιο»: μαζικές προσαγωγές, προληπτικές κρατήσεις υπόπτων, διαπόμπευση συλληφθέντων, «μηδενική ανοχή στην ανομία», δηλαδή στη χαμηλής έντασης εγκληματικότητα ή απλώς στην κοινωνική διαμαρτυρία ή παρέκκλιση, με σκοπό τη διαφύλαξη αυτού που προτάσσεται ως μείζον αγαθό, της δημόσιας τάξης. Είναι τουλάχιστον οξύμωρο το πόσα ατομικά δικαιώματα καταπατούνται για τη διαφύλαξη της δημόσιας τάξης, η οποία τείνει να προσλάβει σχεδόν μεταφυσικά, σχεδόν ιερά, χαρακτηριστικά. Η έκκληση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης, ο οποίος έσπευσε να σχολιάσει την εμφανώς δυσανάλογη βία που βλέπαμε όλοι, ότι «πρέπει να εξοικειωθούμε με τη βία», είναι αποκαλυπτική της στάθμισης που κάνει η κυβέρνηση. Στο όνομα της τάξης, απαντάει με βία ανεξέλεγκτη και βία ατιμώρητη.
Αναδείχθηκε ξανά κατά τις τελευταίες πορείες και άλλη μία απολύτως προβληματική πρακτική: οι δυνάμεις των ΜΑΤ δεν έφεραν εμφανώς διακριτικά, παρά τη σχετική απόφαση που έχει ληφθεί από το αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας ήδη από το 2010. Υπουργός και τότε, όπως και σήμερα, ήταν ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης. Με ποια λοιπόν διαδικασία τυπικής ή άτυπης εξαίρεσης, αποκρύπτονται αυτά τα στοιχεία; Ευλόγως προκύπτει και η αμφισβήτηση: είναι ουσιαστική η βούληση της Αστυνομίας να βρεθούν οι υπεύθυνοι για τις αποτρόπαιες πρακτικές των οργάνων της ή περνάμε στη σφαίρα που ο εξευτελισμός ανθρώπων και η σύλληψη διαδηλωτών στο σορό μετονομάζεται σε προληπτικό μέτρο για τη διασφάλιση της δημόσιας τάξης; Αν η απάντηση τείνει στο δεύτερο, η αντίδραση του δημοκρατικού κόσμου θα πρέπει να είναι συνολική και ταυτόχρονα μαζική.
* Υπεύθυνη Επικοινωνίας HumanRights360
