Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Την περασμένη Τετάρτη οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης αναγκάστηκαν να το ξενυχτήσουν, και δεν ήταν για την Ελλάδα. Ήταν για την περίφημη εμβάθυνση της νομισματικής ένωσης, με επίκεντρο τη μεταρρύθμιση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, του ESM, περίπου στην κατεύθυνση της μετατροπής του σε ένα είδος Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, ώστε να έχει την ευχέρεια να διαμεσολαβεί μεταξύ των κρατών και των επενδυτών που κατέχουν το χρέος τους και να επιτυγχάνει την αναδιάρθρωση του χρέους αυτού με τη μικρότερη δυνατή ζημιά για τους επενδυτές. Κάτι σαν ελεγχόμενη χρεοκοπία, δηλαδή.
Οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης επρόκειτο επίσης να καταλήξουν σε μια συμφωνία για: κοινό προϋπολογισμό της νομισματικής ένωσης, ταμειακή ενίσχυση από τον ESM στο ενιαίο ταμείο εκκαθάρισης τραπεζών που τελούν υπό χρεοκοπία και δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου εγγύησης καταθέσεων που θα προστατεύει τις τράπεζες από πανικούς καταθετών -bank run- και θα εγγυάται αποταμιεύσεις μέχρι 100.000 ευρώ, όπως μέχρι τώρα κάνουν τα εθνικά συστήματα εγγύησης καταθέσεων. Κατά κάποιο τρόπο, μέσα από το πακέτο μεταρρύθμισης της Ευρωζώνης και ολοκλήρωσής της σε πραγματική τραπεζική ένωση, ο ESM θα μετατρεπόταν σε θεσμικό επικυρίαρχο της Ένωσης.
Υποτίθεται πως όλα αυτά είχαν συμφωνηθεί από τους ηγέτες της Ευρωζώνης τον περασμένο Ιούνιο κι αυτό που απέμενε ήταν μια τεχνική επεξεργασία τους από το Eurogroup, ώστε στη σύνοδο κορυφής της ερχόμενης εβδομάδας οι ηγέτες της Ένωσης απλώς να τα επικυρώσουν.
Αλλά αυτό δεν θα συμβεί. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο απλώς θα καταλήξει σε ένα ευχολόγιο αντίστοιχο του περασμένου Ιουνίου, που θα μεταθέτει για το 2020 τις σχετικές αποφάσεις, αφού προηγουμένως άλλη μια «επιτροπή» αναλάβει να κάνει μερικές ακόμη «επεξεργασίες».
Το «ανάθεμα» για τη νέα χρονοκαθυστέρηση έπεσε στην Ιταλία -εύκολο!-, η κυβέρνηση της οποίας εξέφρασε αντιρρήσεις στην εκχώρηση υπερβολικής κυριαρχίας στον ESM, όργανο το οποίο τυπικά μεν είναι το ίδιο το Eurogroup και οι 19 υπουργοί που το συγκροτούν, αλλά με άλλο κοστούμι, ουσιαστικά όμως αποφασίζει με τους όρους ισχύος που έχουν επιβάλει οι μεγάλες χώρες, ιδιαίτερα οι Γερμανοί και οι Γάλλοι.
Με την ισχύουσα συνθήκη του ESM, στα σημαντικότερα θέματα ο Μηχανισμός αποφασίζει είτε με ομοφωνία είτε με ειδική πλειοψηφία (80% ή 85%) είτε με απλή πλειοψηφία, με προϋπόθεση την απαρτία 2/3 τόσο επί των κρατών - μελών όσο και επί των δικαιωμάτων ψήφου. Αν υποθέσουμε ότι η ομοφωνία, στις λίγες περιπτώσεις που προβλέπεται, είναι όρος δίκαιος για κάθε χώρα - μέλος ανεξαρτήτως μεγέθους, σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, και ιδιαίτερα σε θέματα δανεισμού και οποιασδήποτε μορφής ενίσχυσης, η Γερμανία έχει επιβάλει το απόλυτο θεσμικό βέτο, αφού κατέχει το 27% στα δικαιώματα ψήφου, αποκλείοντας όλες τις αποφάσεις που απαιτούν την ειδική πλειοψηφία 85% ή 80%. Ακολουθεί η Γαλλία, που με κλείδα κατανομής δικαιωμάτων ψήφου 20,9%, διαθέτει βέτο στις αποφάσεις που απαιτούν 80%. Η Ιταλία, με 17%, είναι αδύνατον χωρίς συμμάχους να υπερασπίσει τον εαυτό της. Για τις λοιπές χώρες δεν το συζητάμε καν.
Εύλογα λοιπόν η Ιταλία των 2,3 τρισ. κρατικού χρέους, παρκαρισμένου κυρίως στα χαρτοφυλάκια των προβληματικών της τραπεζών, κάνει πίσω σε μια γιγάντωση του ESM, του οποίου είναι πιθανό να είναι ο επόμενος «πελάτης». Πολύ περισσότερο που η γερμανική θεσμική επικυριαρχία -ενδεχομένως μαζί με τη Γαλλία- στην Ευρωζώνη και τον ESM θα επεκταθεί αν υιοθετηθούν οι όροι που θέτει η γερμανική ηγεσία για να συναινέσει στην ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και στο ευρωπαϊκό ταμείο εγγύησης καταθέσεων. Το να μειωθούν δραστικά τα κρατικά ομόλογα που κατέχουν οι τράπεζες και να αυξηθούν τα τραπεζικά κεφάλαια ασφαλείας έναντι των «επικίνδυνων» κρατικών ομολόγων, όπως απαιτεί η Γερμανία, για την Ιταλία σημαίνει απλώς ότι πρέπει να επιλέξει ποιος θα χρεοκοπήσει πρώτα: η ίδια ως χώρα ή οι τράπεζές της;
