του Σταύρου Καπάκου*
Ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κόμμα εξουσίας με απόφαση των πολιτών, όχι με απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής. Δεν υποτιμώ τα μικρότερα κόμματα, προσωπικά ίσως τα προτιμούσα, όμως για τον ΣΥΡΙΖΑ σήμερα πραγματικό πολιτικό δίλημμα δεν υπάρχει γιατί ο ελληνικός λαός αποφάσισε ότι είναι κόμμα εξουσίας, δίνοντας, μάλιστα, διά της ψήφου του στον ΣΥΡΙΖΑ μια μερική λύση στην κρίση πολιτικής εκπροσώπησης. Το θέμα επομένως είναι πώς ο ΣΥΡΙΖΑ θα ανταποκριθεί στον ιστορικό του ρόλο, χωρίς να ενδώσει στις σειρήνες της αυτονομίας του πολιτικού, διότι δεν θα υπάρχουν για πολύ κενά εκπροσώπησης.
Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να είναι κόμμα - συλλογικός διανοούμενος με στόχο την ηγεμονία, πράγμα που σημαίνει ότι οφείλει να συνθέτει, να ανασυνθέτει και να ενοποιεί τα κοινωνικά αιτήματα σε ένα συνολικό σχέδιο για τη διακυβέρνηση της χώρας και τον κοινωνικό μετασχηματισμό. Το σχέδιο αυτό έχει τόσο ιδεολογικά όσο και προγραμματικά χαρακτηριστικά. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν απαριθμεί ούτε υιοθετεί απλώς τα λαϊκά αιτήματα, πολλά εκ των οποίων είναι αντιφατικά. Συνθέτει και ανασυνθέτει το σχέδιό του με δημοκρατικές διαδικασίες και όχι στεγανά, ιδιαίτερα στους πάνω ορόφους... Λειτουργεί βάσει της διαλεκτικής του συγκεκριμένου και όχι βάσει των «ιερών» κειμένων.
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι κόμμα, δεν είναι ο συνασπισμός εξουσίας των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, ο οποίος πρέπει να συγκροτηθεί για να πάρει σάρκα και οστά εκ νέου η προοπτική της διακυβέρνησης. Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να είναι η ηγεμονική πολιτική δύναμη που πρωταγωνιστεί στην συγκρότηση του συνασπισμού εξουσίας πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ ως κόμμα και ο συνασπισμός εξουσίας ταυτίζονται, κάτι πάει λάθος.
Ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να σέβεται την αυτονομία των μαζικών κινημάτων, τα οποία δεν χρειάζονται κομματική γραμμή για να κάνουν πολιτική βάσει των αντιφάσεων του κάθε χώρου. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πρέπει να φοβάται την αμείωτη ένταση, ορισμένες φορές, ανάμεσα στο κόμμα και τα κινήματα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πρέπει να ακολουθεί τη στρατηγική της έντασης, ούτε να πέφτει στην παγίδα αυτή, γιατί η στρατηγική της έντασης δεν είναι αριστερή τακτική. Ο ιστορικός αναχρονισμός της στρατηγικής της έντασης είναι κατάλοιπο της εργαλειακής αντίληψης για την πολιτική και οδηγεί στην αφυδάτωση των θεσμών, ενώ δεν έχει καμιά σχέση, ή έχει ελάχιστη, με το ανταγωνιστικό πολιτικό σύστημα των δυτικών κοινωνιών, που βασίζεται στην αντιπαράθεση θέσεων και στην ορθολογική σύγκλιση η απόκλιση των απόψεων.
Τι αντιπολίτευση θέλουμε;
Η αντιπολίτευση οφείλει να είναι προγραμματική - εναλλακτική, ενταγμένη στη στρατηγική της ηγεμονίας, στο πλαίσιο ενός ανταγωνιστικού πολιτικού συστήματος, με στόχο την επανασυγκρότηση του συνασπισμού εξουσίας. Η τακτική αυτή πρέπει να διασπά τις συμμαχίες του σημερινού (κεντρο)δεξιού συνασπισμού εξουσίας και να διευρύνει τις συμμαχίες ενός προοδευτικού - αριστερού συνασπισμού εξουσίας. Η αντιπολίτευση δεν πρέπει να υπηρετεί τη στρατηγική της έντασης, η οποία ενοποιεί, αν δεν διευρύνει, τον συνασπισμό εξουσίας της (κεντρο)Δεξιάς. Βρίσε με με έναν ευγενικό θυμό...
Η κρίση του κοινωνικού κράτους
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει ένα μείζον πρόβλημα: την κρίση του κοινωνικού κράτους. Η Ε.Ε. έχει το 7% του παγκόσμιου πληθυσμού, το 25% του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 50% των δαπανών του κοινωνικού κράτους παγκοσμίως. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί και μάλιστα σε όλο και πιο διευρυμένη βάση. Η κρίση του κοινωνικού κράτους φέρνει στο προσκήνιο πολιτικές δεξιές, νεοφιλελεύθερες, στο όνομα της αποδόμησης του κοινωνικού κράτους, και, ακόμη χειρότερα, αντιδημοκρατικές - εθνικιστικές, που επιδιώκουν την εθνική αναδίπλωση και τον οικονομικό πόλεμο.
Η κρίση του κοινωνικού κράτους βαθμιαία περιορίζει την επιρροή των σοσιαλδημοκρατικών και των αριστερών δυνάμεων, οι οποίες με τον έναν η τον άλλον τρόπο στήριξαν κοινωνικές πολιτικές. Όχι με την ίδια ένταση και το ίδιο βάθος, ωστόσο οι τριγμοί αφορούν σχεδόν όλους τους σχηματισμούς της Κεντροαριστεράς. Περιορίζεται έτσι και η δυνατότητα ορθολογικής σύγκλισης των απόψεων, όπως γινόταν στη μεταπολεμική Ευρώπη.
Στην Ελλάδα, το πρόβλημα είναι ακόμη μεγαλύτερο λόγω της χρεοκοπίας και της αναποτελεσματικότητας του κοινωνικού κράτους εξαιτίας της γραφειοκρατίας, των πελατειακών επιλογών και της διαφθοράς. Κατά συνέπεια, οποιαδήποτε συγκρότηση ενός νέου προοδευτικού συνασπισμού εξουσίας πρέπει να ξεκινήσει από την ανασυγκρότηση με στόχο την αποτελεσματική λειτουργία του κοινωνικού κράτους, την οικονομική του λειτουργία χωρίς διαφθορά και πελατειακές σχέσεις, την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, την ψηφιακή του λειτουργία και τη διαρκή αξιολόγηση της κοινωνικής χρησιμότητας των δομών του. Σήμερα, στη χώρα μας, ο δημόσιος τομέας κοστίζει περί τα 55 δισ. και με τον οικονομικό πολλαπλασιαστή παράγει πάνω από το μισό ΑΕΠ. Μόνο αν χαράξουμε ένα συνολικό σχέδιο για τον δημόσιο τομέα, το κοινωνικό κράτος και τα κοινωνικά αγαθά, θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την επικράτηση του (νεο)φιλελευθερισμού και να βάλουμε τα θεμέλια για την (επανα)συγκρότηση ενός αξιόπιστου νέου συνασπισμού εξουσίας.
Η μεσαία τάξη
Η μεσαία τάξη σχετίζεται άμεσα με τον δημόσιο τομέα: εκπαιδευτικοί, πανεπιστημιακοί, γιατροί, υπάλληλοι ΔΕΚΟ και υπουργείων κ.ά. Σχετίζεται όμως και με τη μικρομεσαία οικονομική δραστηριότητα, η οποία αποτέλεσε τη ραχοκοκαλιά της πολιτικής νομιμοποίησης σε όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης. Τα μεσαία στρώματα, παρότι δεν είχαν ενιαία κοινωνική συνείδηση, έπαιζαν κεντρικό πολιτικό ρόλο λόγω της προσδοκίας κοινωνικής ανόδου. Η πολιτική εκπροσώπηση της μεσαίας τάξης, παρά τις αντιθέσεις της, θα εξαρτηθεί από την ικανοποίηση του στόχου αυτού μέσω της μερικής έστω υλοποίησής του στο πλαίσιο ενός συνολικού σχεδίου για την οικονομία και τη χώρα, εγχείρημα κάθε άλλο παρά εύκολο. Η όποια κοινωνική γείωση χωρίς τα μεσοστρώματα θα παραμείνει ανεπαρκής πολιτικά.
Λυπάμαι που δεν μπορώ να αναφερθώ στις σοβαρές γεωπολιτικές μεταβολές στην περιοχή μας, στις περίπλοκες συμμαχίες, που έχουν υποτιμηθεί, στο παραγωγικό μοντέλο, στην κοινωνική οικονομία, στο προσφυγικό, στην κλιματική αλλαγή, στον ρόλο της νεολαίας, στην ασφάλεια, στα μίντια, στην εκπαίδευση κ.ά., που οφείλουν να είναι κεντρικά θέματα.
Θέλω όμως κλείνοντας να τονίσω ιδιαίτερα ότι όσοι ασχολούνται με τη δημόσια σφαίρα οφείλουν πρώτα απ' όλα να πείθουν με τη προσωπικό τους παράδειγμα, αυτό είναι προϋπόθεση για όλα.
* Η ομιλία στην ΚΕΑ του ΣΥΡΙΖΑ, που δεν έγινε λόγω έλλειψης χρόνου
