Του Ηλία Καραβόλια*
Καθώς εξελίσσεται στη Μέση Ανατολή ένα έντονο γεωπολιτικό παίγνιο, αναρωτιέμαι πώς χρησιμεύουν άραγε σε έναν αναλυτή οικονομολόγο (που ασχολείται με τα διεθνή δρώμενα) η Ψυχολογία, οι Πολιτικές Επιστήμες, οι Διεθνείς Σχέσεις και η Κοινωνιολογία.
Ο Κορνήλιος Καστοριάδης, για παράδειγμα, που ενδιαφερόταν πολύ στην εποχή του για τις παγκόσμιες εξελίξεις (και έγραφε συχνά γι’ αυτές μέσα στο δικό του ιδεολογικό πλαίσιο) ξεκίνησε ως τεχνοκράτης οικονομολόγος του ΟΟΣΑ στο Παρίσι, κατέληξε να γίνει ψυχαναλυτής -μεταξύ άλλων- και τελικά να συνδράμει στην Κοινωνιολογία και τη Φιλοσοφία με σπάνιας έμπνευσης έργα του (όπως τη φαντασιακή θέσμιση της οικονομίας).
Χρειάζεται άραγε σήμερα να εφοδιαστούμε με εκείνες τις ειδικές γνώσεις για να αντεπεξέλθουμε στις μαύρες τρύπες της υπερπληροφόρησης για ό,τι συμβαίνει στη Συρία; Από το ψυχογράφημα του Τραμπ και του Ερντογάν μέχρι την ανάλυση «υψηλής» γεωπολιτικής στρατηγικής, η αλήθεια είναι ότι απαιτείται φιλτράρισμα στις πληροφορίες και εμβάθυνση στις αναλύσεις που αφορούν το τι συμβαίνει εκεί κάτω. Δεδομένο, σχεδόν φυσιολογικό, είναι δυστυχώς το ότι χάνονται αθώες ανθρώπινες ψυχές και η υπερανάλυση μοιάζει μάλλον περιττή.
Η πραγματικότητα ''υποτίθεται'' ότι εξηγείται από αυτό που βλέπουμε: πόλεμος και φρικαλεότητες. Αλλά αυτή η τουρκική ιμπεριαλιστική πολιτική, αυτή η μιλιταριστική εκδοχή του οθωμανικού νεο-εθνικισμού, μας κρύβει τη μεγάλη εικόνα: το παγκόσμιο σκηνικό της αναδιάταξης ισχύος μεταξύ των πόλων επιρροής στις διεθνείς σχέσεις.
Αυτά που συμβαίνουν εδώ και χρόνια στη Συρία δεν είναι απλά μια εκδοχή της αιώνιας χαώδους κατάστασης στη Μέση Ανατολή ούτε ένα σκηνικό από τον γνωστό θρησκευτικό φονταμενταλισμό της περιοχής. Έχουμε εισβολή μιας χώρας σε ξένο έδαφος με πρόσχημα την τρομοκρατία από τους Κούρδους. Είναι άραγε έτσι ακριβώς όπως το βλέπουμε ή μήπως πάλι όλα συμβαίνουν γιατί εμπλέκεται η αμερικανική και η ρωσική ηγεμονία; Και γιατί πάλι είναι ηχηρή η απουσία της Ευρώπης; Έτσι προστάζει το τωρινό παγκοσμιοποιημένο καπιταλιστικό παίγνιο.
Ένας τέτοιος «περιορισμένος» εδαφικά και χρονικά πόλεμος ίσως και να λιπαίνει τους ιμάντες της διεθνούς οικονομίας και έτσι επανεκκινεί αγορές και κερδοσκοπία. Σκοτώνεται κόσμος στη Συρία για λόγους που δεν χωράνε στα μικροαστικά μυαλά μας. Για λόγους που κανείς δεν ξέρει στην πραγματικότητα. Το ISIS, οι Κούρδοι και οι πρόσφυγες είναι η μια πλευρά του νομίσματος. Η άλλη είναι αυτό που δεν ξέρουμε, αυτό το «διεθνές ασυνείδητο» που πάντα εμφανίζεται ως θέατρο πολέμου, ως εργαστήρι γεωπολιτικών αναταραχών και ζυμώσεων στη διεθνή αρένα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Και λέω ασυνείδητο γιατί «δουλεύει» έξω από την ανθρώπινη συνείδηση, μακριά από την ουμανιστική σύλληψη των πραγμάτων. Η ανθρωπότητα πορεύεται με αυτό το μοτίβο, με αυτό το μόνιμο συμπεριφορικό παίγνιο των ισχυρών που στηρίζουν ή αποτρέπουν πολέμους ανάλογα με τα συμφέροντά τους. Και «ισχυροί» δεν είναι μόνο οι γνωστές ηγεμονίες των ΗΠΑ ή της Ρωσίας.
Η δύναμη της θρησκείας, το εμπόριο, η ενέργεια, οι πρώτες ύλες, αποτελούν φορτία ισχύος που πολλαπλασιάζεται μέσω της εκθεσιακής αξίας της πληροφορίας στο Διαδίκτυο: βλέπουμε τους νεκρούς και ζούμε μια προσομοίωση πολέμου. Ακούμε τους βομβαρδισμούς και δεν ξέρουμε ποια πλευρά χτυπάει ποιους. Αυτή η συσκότιση συμβαίνει πάντα εντός του παγκόσμιου ασυνείδητου, εντός μιας υπερεθνικής ροής συμβάντων στον χωροχρόνο. Όλα εξηγούνται και όλα μοιάζουν ανεξήγητα. Τελικά, οι νεκροί είναι αυτοί που δεν θα μάθουν ποτέ γιατί έχασαν τη ζωή τους...
* Ο Ηλίας Καραβόλιας είναι οικονομολόγος
