Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
Ανάπτυξη για τους λίγους, λιτότητα για τους πολλούς
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ανάπτυξη για τους λίγους, λιτότητα για τους πολλούς

Του Ευκλείδη Τσακαλώτου*

Την εβδομάδα που πέρασε διαβάσαμε όλοι την -ενδιάμεση- έκθεση Πισσαρίδη για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που θα φέρουν, σύμφωνα με την ίδια, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Δυστυχώς, όμως, το κείμενο που συνέταξε η επιτροπή μοιάζει να αγνοεί επιδεικτικά όλους τους προβληματισμούς που έχουν αναπτυχθεί την τελευταία δεκαετία στα διεθνή πολιτικά και ακαδημαϊκά φόρα. Προβληματισμούς, για παράδειγμα, αναφορικά με τις ολοένα και διευρυνόμενες ανισότητες, τις οποίες οι συγγραφείς του κειμένου δείχνουν να μην θεωρούν καν πρόβλημα ή, στην καλύτερη περίπτωση, ενστερνίζονται πλήρως το δόγμα ότι οι είναι αποκλειστικά πρόβλημα ίσων ευκαιριών και ότι όλα αυτά θα λυθούν από μόνα τους αν διασφαλιστεί η ανάπτυξη. Ανάπτυξη που, σύμφωνα με εκείνους, θα έρθει από την απελευθέρωση της επιχειρηματικότητας που δεσμεύεται από το δυσκίνητο, αργό και καταπιεστικό κράτος, κάτι που έχει πολλάκις αποδειχθεί νεοφιλελεύθερος ευσεβής πόθος. Ταυτόχρονα, η έκθεση δείχνει μια άγνοια για τις εξελίξεις των τελευταίων δέκα ετών στην Ελλάδα και τις τεράστιες αρνητικές συνέπειες της κρίσης στην κοινωνική συνοχή. Δείχνει όμως άγνοια και για τον σύνθετο ρόλο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην ελληνική οικονομία. Κι αυτό είναι αναμενόμενο, καθώς είναι εμφανής η απουσία οποιασδήποτε διαβούλευσης των συντακτών της έκθεσης με φορείς της ελληνικής οικονομίας. Παράλληλα, είναι εμφανής η απουσία σχεδίου για την αντιμετώπιση των περιφερειακών ανισοτήτων, οι οποίες, αν και αναφέρονται σαν πρόβλημα, δεν προκύπτει -τουλάχιστον στο δημοσιευμένο κείμενο- ότι θα υπάρξει ειδικός σχεδιασμός -και όχι μόνο η ελπίδα στον δυναμισμό της αγοράς- για την αντιμετώπισή τους, για το πώς θα ξεφύγουμε από ένα μοντέλο που αλλού θα υπάρχουν πόλοι ανάπτυξης κι αλλού περιοχές στάσιμες και σε μόνιμη υστέρηση από το κέντρο.

Έτσι λοιπόν είναι εύλογο το συμπέρασμα ότι η έκθεση έχει στόχο μάλλον περισσότερο να δημιουργήσει (ή καλύτερα να αναστήσει) ένα νεοφιλελεύθερο αφήγημα -ευθυγραμμισμένο με τις απαιτήσεις που διαχρονικά έχει το ΔΝΤ- και να προετοιμάσει την κοινή γνώμη για σκληρά μέτρα που έρχονται. Μέτρα των οποίων οι αρνητικές, άμεσες συνέπειες επιμελώς αποκρύπτονται για να αναδειχθούν κάποια μελλοντικά, ασαφή και αβέβαια οφέλη.

Ποια είναι τα στοιχεία του νεοφιλελεύθερου αφηγήματος; Προφανώς ότι το κράτος βάζει εμπόδια στην επιχειρηματικότητα (είτε αυτά είναι φορολογικά, είτε ρυθμιστικά) τα οποία πρέπει να μειωθούν, ότι η εργασία αντιμετωπίζεται ως κόστος παραγωγής και άρα πρέπει να γίνουν όλες οι απαραίτητες ενέργειες για να μειωθεί αυτό το κόστος, ότι η εκπαίδευση δεν είναι ικανοποιητική και τα βασικά προβλήματα είναι ότι δεν υπάρχει επαρκής αξιολόγηση και επαρκής διασύνδεση με την αγορά, ότι το ασφαλιστικό σύστημα είναι ακριβό και υπερβολικά αναδιανεμητικό αυξάνοντας το κόστος για τις επιχειρήσεις και μειώνοντας τους πόρους που είναι διαθέσιμοι για επενδύσεις. Και σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί η απογοητευτικά μικρή ενσωμάτωση των διδαγμάτων της πανδημίας, των αιτιών της αλλά και των προκλήσεων που δημιουργεί καθώς και κάθε σοβαρή αναφορά για την ανάγκη στήριξης του δημόσιου συστήματος Υγείας. Το ενδιαφέρον σ’ αυτή την έκθεση είναι ότι χωρίς (προφανώς) να αποδίδει εύσημα στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, αποδομεί πολλά από τα στοιχεία του προεκλογικού αφηγήματος της Ν.Δ., ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κατέστρεψε την οικονομία, και, ταυτόχρονα, διαψεύδει πολλές προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί από τη Ν.Δ. προεκλογικά.

Δεν ξαφνιάζει λοιπόν το γεγονός ότι η έκθεση καταλήγει ότι «το περιθώριο μείωσης των φορολογικών εσόδων ως ποσοστό του ΑΕΠ κατά την επόμενη πενταετία είναι υπαρκτό, αλλά σχετικά μικρό. Αντίθετα, υπάρχει σημαντικό περιθώριο και ανάγκη για αλλαγή της δομής των φόρων». Και η αλλαγή που προτείνεται είναι μικρότερη προοδευτικότητα στους φορολογικούς συντελεστές για να δοθεί κίνητρο στην (υψηλά αμειβόμενη) εργασία. Άρα, διπλό χτύπημα στα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Από τη μία θα πληρώνουν ψηλότερους φόρους, από την άλλη θα μειωθούν οι πόροι που κατευθύνονται, μεταξύ άλλων, στο κοινωνικό κράτος, στην Παιδεία, τη δημόσια Υγεία. Στο ίδιο πλαίσιο τοποθετείται και η πρόθεση για σταδιακή μεταφορά του ΕΝΦΙΑ σε τοπικό επίπεδο και περιορισμό του αναδιανεμητικού ρόλου του κράτους, που σημαίνει ότι οι δήμοι σε ακριβές περιοχές θα έχουν περισσότερα από τις λαϊκές και μεσαίες περιοχές, με ό,τι σημαίνει αυτό για την ποιότητα ζωής των κατοίκων.

Στο ίδιο πνεύμα και η αντιμετώπιση της εργασίας και της κοινωνικής ασφάλισης. Το σχέδιο για τη δεύτερη είναι η ιδιωτικοποίηση του δευτέρου πυλώνα, η μείωση του αναδιανεμητικού χαρακτήρα του συστήματος. Αντίστοιχα, η εργασία είναι κόστος που πρέπει να μειωθεί μέσω μείωσης των εισφορών αλλά και μέσω ελαστικοποίησης των όρων εργασίας. Στη βάση αυτού η έκθεση προτείνει ακόμη ευκολότερες απολύσεις, μείωση των αποδοχών για τις υπερωρίες, συρρίκνωση του πλαισίου προστασίας των εργαζομένων. Αλλά, σύμφωνα με την επιτροπή, όλα αυτά δεν είναι πρόβλημα, γιατί με τη σωστή κατάρτιση και αρκετή ευελιξία θα βρουν γρήγορα δουλειά στις επιχειρήσεις που θα επενδύουν ασταμάτητα γιατί δεν θα υπάρχουν φόροι και άλλες κρατικές αγκυλώσεις. Μια συνταγή που όπου έχει εφαρμοστεί έχει δημιουργήσει υπερκέρδη στις επιχειρήσεις και μείωση των επενδύσεων, καθώς είναι πιο εύκολο να στηρίζεσαι στο φθηνό εργατικό δυναμικό, παρά να επενδύσεις στην καινοτομία και την παραγωγικότητα. Μια συνταγή με δεδομένα αρνητικά αποτελέσματα στη μείωση της φτώχειας και την καταπολέμηση των ανισοτήτων.

Γίνεται λοιπόν εμφανές το μοτίβο που κινείται η επιτροπή αλλά και ο σχεδιασμός που θα κάνει η κυβέρνηση η οποία θα χρησιμοποιεί το πόρισμα σαν εγχειρίδιο που κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει. Η πλήρης αδιαφορία για όλες τις αναλύσεις των τελευταίων δεκαετιών για τις ανισότητες, τη φτώχεια, τη στασιμότητα -στην καλύτερη περίπτωση- των μισθών, τα ζητήματα δηλαδή που αποτελούν αιτίες αλλά και συμπτώματα της κρίσης είναι εμφανής. Όταν προεκλογικά λέγαμε ότι το σχέδιο της Ν.Δ. ήταν «ανάπτυξη για τους λίγους, λιτότητα για τους πολλούς», δεν φανταζόμασταν ότι θα το βλέπαμε τόσο σύντομα τόσο εύγλωττα αποτυπωμένο σε χαρτί.

Ευκλείδης Τσακαλώτος είναι πρώην υπουργός Οικονομικών

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL