Του Χρήστου Λαμπρίδη*
Ακόμα και η επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης να ακολουθήσει τη στρατηγική της παθητικής εξωτερικής πολιτικής σε όλα τα πεδία (περιμένοντας άραγε κάποια καλύτερη συγκυρία στο μέλλον;), απαιτεί την έγκυρη και ακριβής ανάλυση των δεδομένων, ώστε να επιτύχει τα όποια αποτελέσματα επιδιώκει. Το παράδειγμα της αντιμετώπισης από τη Νέα Δημοκρατία της επένδυσης της COSCO στον Πειραιά, αποτελεί παράδειγμα αδυναμίας ανάλυσης της κατάστασης και προσπάθειας άντλησης μικροκομματικών ωφελειών σε μια δύσκολη συγκυρία για τη χώρα.
Οι εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο στον τομέα των μεταφορών
Η αλλαγή του παγκόσμιου παραγωγικού και μεταφορικού χάρτη, με συνέπεια την ενίσχυση του θαλάσσιου εμπορικού δρόμου που συνδέει τις χώρες της Άπω Ανατολής μέσω Σουέζ με την Ευρώπη, είναι μια πραγματικότητα, όπως επίσης και η υπερσυγκέντρωση της διεθνούς μεταφορικής δραστηριότητας σε μικρό αριθμό εταιρειών. Αυτή η πραγματικότητα όχι μόνο είναι η απόρροια των διεθνών οικονομικών εξελίξεων, αλλά ερμηνεύει και τη στάση και τις επιδιώξεις μεγάλων δυνάμεων, όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, και δευτερευόντως η Ρωσία και υπερεθνικών θεσμών, όπως είναι η Ε.Ε.
Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται πρωτοβουλίες όπως η στρατηγική BRI (Belt & Road Initiative) της Κίνας για την επέκταση της επιρροής της σε διεθνές επίπεδο, οι πρωτοβουλίες της Ε.Ε. για περιορισμό των επενδύσεων στο εσωτερικό της από τρίτες χώρες, το διακηρυγμένο ενδιαφέρον των ΗΠΑ για επενδύσεις σε χώρες με κομβική γεωστρατηγική σημασία κ.ά.
Με άλλα λόγια, διαμορφώνεται ένα πλαίσιο έντονου ανταγωνισμού και προσπάθειας επέκτασης της επιρροής αυτών των δυνάμεων. Η ακριβής καταγραφή και ανάλυση αυτού του σκηνικού αποτελεί προϋπόθεση για τις ελληνικές κυβερνήσεις προκειμένου να εκπονηθούν σχέδια πολιτικής από τα οποία θα προκύψουν θετικά αποτελέσματα για τη χώρα.
Η επένδυση της COSCO και η στάση των κυβερνήσεων
Η επένδυση της COSCO στο λιμάνι του Πειραιά αποτέλεσε και αποτελεί στρατηγική επιλογή της Κίνας. Αυτό επιβεβαιώνει μεταξύ άλλων και η επιλογή του Προέδρου της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας Σι Τζινπίνγκ να συμπεριλάβει το λιμάνι του Πειραιά στο πρόγραμμα των επισκέψεών του στην Ελλάδα. Για την Κίνα το λιμάνι του Πειραιά αποτελεί βασικό κρίκο στον δρόμο του μεταξιού και σημαντική υποδομή για την υλοποίηση της στρατηγικής BRI (Belt & Road Initiative).
Αντίστοιχα, για την εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση, η δραστηριοποίηση μιας εταιρείας αυτού του βεληνεκούς στη χώρα, και μάλιστα ως στρατηγική επιλογή του κινεζικού κράτους, αποτελεί την ευκαιρία για να υπάρξουν σημαντικά οφέλη για την ελληνική οικονομία. Αρκεί να μην προσέρχεται σε οποιαδήποτε διαδικασία συνεννόησης με την κινεζική κυβέρνηση αλλά και την εταιρεία ως «φτωχός συγγενής».
Το συγκριτικό γεωγραφικό πλεονέκτημα της χώρας στον θαλάσσιο μεταφορικό δρόμο Άπω Ανατολής - Ευρώπης, το διεθνές ανταγωνιστικό πλαίσιο στο οποίο αναφερθήκαμε, η ένταξη της Ελλάδας στην Ε.Ε., αλλά και οι επενδύσεις άνω των 50 δισ. ευρώ από ελληνικά εφοπλιστικά κεφάλαια σε κινέζικα ναυπηγεία αποτελούν στοιχεία τα οποία επιτρέπουν στη χώρα να συνάπτει συμφωνίες σε μια βάση αμοιβαίου οφέλους.
Πώς έπραξε το ελληνικό κράτος επί ΣΥΡΙΖΑ
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, αν και αναγκάστηκε, μέσω της συμβιβαστικής συμφωνίας του Ιουλίου του 2015, να ολοκληρώσει τις ιδιωτικοποιήσεις που είχε ξεκινήσει η κυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου, στις οποίες συμπεριλαμβανόταν και το λιμάνι του Πειραιά, κατέβαλε σημαντική προσπάθεια να αυξήσει τα οφέλη για την ελληνική οικονομία και κοινωνία αξιοποιώντας όλα τα εργαλεία που είχε στη διάθεσή της για να ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση της χώρας.
Αυτή η προσπάθεια έγινε μέσα σε ένα δύσκολο πλαίσιο, καθώς η υποχρέωση της χώρας να προχωρήσει στην ιδιωτικοποίηση του λιμανιού ισχυροποιούσε σημαντικά τη διαπραγματευτική δύναμη των υποψήφιων επενδυτών, μεταξύ των οποίων και της κινέζικης COSCO.
Ωστόσο, τόσο κατά τη διαμόρφωση του σχεδίου της σύμβασης παραχώρησης, πριν από το τελικό στάδιο της διαγωνιστικής διαδικασίας, όσο και μετά, αφού η COSCO αναδείχθηκε προτιμητέος επενδυτής, αλλά και αργότερα, αφού ο κρατικός ΟΛΠ πέρασε στην κινέζικη εταιρεία, η ελληνική κυβέρνηση, λαμβάνοντας υπόψη τη διεθνή πραγματικότητα, όπως αυτή περιγράφτηκε, αλλά και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας, κινήθηκε προς την κατεύθυνση της αύξησης των ωφελειών με την ταυτόχρονη προστασία της οικονομικής και κοινωνικής ζωής.
Ο προγραμματισμός και η έγκριση επενδύσεων, η προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων και της δραστηριότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, η απόδοση χώρων που στο παρελθόν διαχειριζόταν ο κρατικός ΟΛΠ στην Αυτοδιοίκηση, οι απαιτήσεις για περιβαλλοντική προστασία και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς εντάσσονταν σε αυτό το πλαίσιο.
Επίσης οι αποφάσεις κρατικών υπηρεσιών και οργάνων για την απόρριψη επενδύσεων (π.χ. δημιουργία Mall, άδεια ναυπηγείου), που θα αφαιρούσαν πόρους από την οικονομία και θα δημιουργούσαν προβλήματα σε άλλους κλάδους, ο χειρισμός άλλων θεμάτων που σχετίζονται με έναν γενικότερο σχεδιασμό ανάπτυξης, όπως είναι η λειτουργία του Logistic Center σε σχέση με το Εμπορευματικό Κέντρο στο Θριάσιο, υπηρετούσαν αυτόν ακριβώς τον στόχο της αύξησης των ωφελειών και της μείωσης των επιβαρύνσεων από την επένδυση.
Κατά τη θητεία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, η ελληνική Πολιτεία με σαφή και ειλικρινή τρόπο παρουσίασε προς τη διοίκηση του ΟΛΠ και κατ’ επέκταση και στον μέτοχο (COSCO) τις επιδιώξεις και τους στόχους της, καθώς και τους αντικειμενικούς περιορισμούς που θέτει το ελληνικό και ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο σε θέματα εγκρίσεων έργων, προστασίας του περιβάλλοντος και πολιτιστικής κληρονομιάς κ.λπ. το οποίο πρέπει να ακολουθηθεί.
Πώς πράττει το ελληνικό κράτος επί Ν.Δ.
Αντίθετα η Νέα Δημοκρατία, όλο αυτό το διάστημα που η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προσπάθησε να επιτύχει τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη, εναντιώθηκε σε αυτή την προσπάθεια. Ουσιαστικά αγνόησε τη διαπραγματευτική δύναμη της χώρας τασσόμενη με τα αιτήματα των επενδυτών. Να θυμηθούμε μεταξύ άλλων την αντίθεσή της στην παραχώρηση χώρων όπως αυτή των Λιπασμάτων στην Αυτοδιοίκηση, στην προσπάθεια διασφάλισης των εργασιακών δικαιωμάτων στον ΟΛΠ κατά τη συζήτηση του κυρωτικού νόμου, στην επιβολή όρων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς;
Από κοντά και τα φιλικά προς αυτήν μέσα εξανέστησαν με την απαίτηση της εκπόνησης Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, την απόρριψη συγκεκριμένων επενδύσεων που έβλαπταν την τοπική οικονομία, την απαίτηση να διορθωθούν οι μελέτες του ΟΛΠ για τις επενδύσεις και να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της ελληνικής νομοθεσίας.
Η Νέα Δημοκρατία έδινε την εικόνα στην κοινή γνώμη και, κατά συνέπεια, στη διοίκηση του ΟΛΠ και στην κινέζικη κυβέρνηση ότι όλες αυτές οι απαιτήσεις αφορούν ιδεοληπτικές προσεγγίσεις του ΣΥΡΙΖΑ. Διαβεβαίωναν δε δημόσια ότι όλα αυτά θα λυθούν με τον ερχομό της Νέας Δημοκρατίας στην κυβέρνηση.
Όλα αυτά βέβαια ίσχυαν προεκλογικά. Γιατί μετεκλογικά, και αφού ο ΟΛΠ κατέθεσε νέο master plan με πρόσθετες επενδύσεις 200 εκατ. ευρώ, η κατάσταση διαφοροποιήθηκε. Κατά τη θητεία της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας τα αρμόδια κυβερνητικά όργανα (ΕΣΑΛ) και απέρριψαν τις πρόσθετες επενδύσεις των 200 εκατ. ευρώ, και περιορισμούς σε σχέση με την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και του περιβάλλοντος ορθά επέβαλαν, με γνώμονα την επιστημονική γνώση των στελεχών ακολουθώντας ταυτόχρονα τις απαιτήσεις της νομοθεσίας, και διορθώσεις στο επενδυτικό σχέδιο του ΟΛΠ ορθά ζήτησαν προκειμένου να το εγκρίνουν (σ.σ.: η απόφαση έγκρισης ακόμα εκκρεμεί).
Μετά από αυτές τις εξελίξεις τίθενται συγκεκριμένα ερωτήματα:
α. Τα στελέχη της Νέας Δημοκρατίας προεκλογικά παρείχαν κατ’ ιδίαν διαβεβαιώσεις στα στελέχη του ΟΛΠ και του επενδυτικού ομίλου ότι θα εγκρίνουν άμεσα όποια πρόταση τους κατατεθεί, ξεπερνώντας τις απαιτήσεις της νομοθεσίας και τις αντιδράσεις του συνόλου των φορέων; Πώς αλλιώς εξηγείται το ότι αμέσως μετά τις εκλογές ο ΟΛΠ υπέβαλε νέο master plan, κάτι που αρνούνταν να κάνει πριν από τις εκλογές, και μάλιστα να συμπεριλάβει νέες επενδύσεις 200 εκατ. ευρώ, οι οποίες δεν είχαν κατατεθεί ούτε ως ιδέα κατά τη θητεία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ;
β. Αγνοούσαν προεκλογικά τα στελέχη της Νέας Δημοκρατίας τις απαιτήσεις της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας σχετικά με την έγκριση των επενδύσεων;
γ. Αγνοούσαν προεκλογικά τα στελέχη της Νέας Δημοκρατίας την αρνητική στάση των εργαζομένων, της Αυτοδιοίκησης και των παραγωγικών φορέων (επιχειρήσεων ναυπηγοεπισκευής, ακτοπλοΐας, εφοπλιστών πλοίων ναυτιλίας μικρών αποστάσεων) έναντι των επενδυτικών προτάσεων του ΟΛΠ και δεν υπολόγισαν τις αντιδράσεις τους;
Ακριβώς όσα κατέκρινε η Νέα Δημοκρατία προεκλογικά αποδέχτηκε ως πράξεις των αρμόδιων κρατικών οργάνων μετεκλογικά. Θα μπορούσε κανείς να εντάξει τη συγκεκριμένη στάση είτε στην τακτική της εξαπάτησης του ελληνικού λαού προεκλογικά σε μια σειρά από τομείς (π.χ. επιβαρύνσεις μεσαίας τάξης, επένδυση στο Ελληνικό κ.λπ.) είτε στην άγνοια των στελεχών της για την πραγματική κατάσταση ή / και στην προσπάθεια τους για την ανάπτυξη θετικών σχέσεων με έναν μεγάλο όμιλο με επιχειρήσεις όπως οι ΟΛΠ / COSCO.
Όταν όμως αυτή η στάση “παρωδία” επηρεάζει τις διεθνείς σχέσεις της χώρας, αποκτά μια πρόσθετη και εξαιρετικά κρίσιμη αρνητική διάσταση. Οι προεκλογικοί τακτικισμοί και οι μικροκομματικές επιδιώξεις δεν μπορούν να εμπλέκονται με τις διεθνείς σχέσεις της χώρας.
Γνωρίζουμε ότι αυτό που χρειάζεται είναι η χάραξη συγκεκριμένης στρατηγικής για την αναβάθμιση των σχέσεων με σημαντικές δυνάμεις όπως η Κίνα, προκειμένου να αποκτήσει η χώρα ισχυρά οφέλη. Μία στρατηγική την οποία η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας δεν είναι ικανή να χαράξει και να υπηρετήσει.
* Ο Χρήστος Λαμπρίδης είναι πρώην γενικός γραμματέας Λιμένων, Λιμενικής Πολιτικής και Ναυτιλιακών Επενδύσεων του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής
