Έχει δίκιο ο Κόρμπιν όταν λέει πως δεν φταίει το Brexit για τον διχασμό στη χώρα του, όσο κι αν ο περισσότερος κόσμος πιστεύει το αντίθετο. Έχει δίκιο όταν λέει πως η πραγματική αιτία της διαίρεσης στην κοινωνία και το εθνοτικό μωσαϊκό της Βρετανίας έχει να κάνει με τις βαθιές ανισότητες, όχι με τα στρατόπεδα κατά ή υπέρ της Ε.Ε. Αν και βέβαια δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν - αφελώς μεν, αλλά το πιστεύουν- πως το διαζύγιο απ’ την Ε.Ε. θα δώσει φωνή στους από κάτω. Είναι πεπεισμένοι ότι θα λειτουργήσει ως «κούρεμα» της ταξικής κοινωνίας. Εν ολίγοις, το Brexit είναι το σύμπτωμα, όχι η νόσος.
Έχει δίκιο κι όταν μεταχειρίζεται, όλο πιο συχνά τελευταία, τη φράση - σλόγκαν «αυτό το σύστημα είναι χρεοκοπημένο». Οι αριθμοί τον επιβεβαιώνουν. Πέρυσι οι 1.000 πλουσιότεροι άνθρωποι στη Βρετανία είδαν τον πλούτο τους να αυξάνεται κατά 14% φτάνοντας συνολικά στα 658 δισεκατομμύρια λίρες (760 δισ. ευρώ). Είναι ένα ποσό που αντιστοιχεί έξι φορές στον ετήσιο προϋπολογισμό του βρετανικού Εθνικού Συστήματος Υγείας.
«Φανταστείτε τι θα γινόταν αν οι εργαζόμενοι στο Δημόσιο ζητούσαν αύξηση 14%, απλά φανταστείτε το» προέτρεψε το ακροατήριό του σε μια πρόσφατη ομιλία του ο Εργατικός ηγέτης. Ποιον άλλον, πλην του "χρεοκοπημένου", επιθετικό προσδιορισμό να χρησιμοποιήσει κανείς για να χαρακτηρίσει ένα σύστημα το οποίο την ίδια ώρα που «δίνει» αύξηση 14% στους 1.000 υπερπλούσιους της χώρας με την πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, αφήνει το "υπόλοιπο" 60% του πληθυσμού της να πεθάνει πάμπτωχο; Διότι αυτό το ερώτημα θέτει εμμέσως πλην σαφώς μια τελευταία επιστημονική μελέτη του London School of Economics (LSE).
Πάμπτωχοι και…
Το 60% των Βρετανών που πεθαίνουν σήμερα αφήνουν ένα «κομπόδεμα» που στην καλύτερη των περιπτώσεων δεν ξεπερνά τις 5.000 λίρες, δηλαδή λίγο παραπάνω από 5.700 ευρώ - και λίγο παραπάνω από τα έξοδα της κηδείας τους... Πρόκειται για μια κατάσταση που δεν έχει αλλάξει σε σχετικούς αριθμούς απ’ το 1950 (!) παρά τη μείωση των ανισοτήτων και την άνοδο της μεσαίας τάξης, φαινόμενο που χαρακτήρισε μεταπολεμικά όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες της Δύσης.
Ο καθηγητής Νιλ Κάμινς του τμήματος Οικονομικής Ιστορίας του LSE ανέλυσε 60 εκατομμύρια φακέλους ληξιαρχικών πράξεων θανάτου και αποδοχών κληρονομιάς στην Αγγλία απ’ το 1892 έως το 2016. Οι δηλώσεις αποδοχής κληρονομιάς που, τουλάχιστον για τα αγγλικά δεδομένα, υποδηλώνουν ότι ο θανών άφησε κάποιον σχετικά υπολογίσιμο πλούτο αυξήθηκαν από 10% τη δεκαετία του 1890 στο 40% τη δεκαετία του 1950.
Έκτοτε όμως το ποσοστό αυτό έχει μείνει στάσιμο. Το κατώτατο όριο για υποχρέωση υποβολής δήλωσης κληρονομιάς ήταν 100 λίρες το 1950 και παραμένει στις 5.000 απ’ το 1984. Όλα αυτά σημαίνουν απλά ότι το 60% των Βρετανών που πεθαίνουν αφήνουν μια πενιχρή κληρονομιά σε αποταμιεύσεις μικρότερη των 5.000 λιρών. Σημειωτέον ότι το μέσο κόστος μιας κηδείας στη Βρετανία κυμαίνεται σήμερα στις 4.000 λίρες.
Παρά τη μεγάλη μείωση του μεριδίου πλούτου του πλουσιότερου 1% -απ’ το 73% στο 20% - στο διάστημα απ’ τα τέλη του 19ου αιώνα έως το 1950, στη συνέχεια όλες οι μεταβολές στο πεδίο των ανισοτήτων περιορίστηκαν στην ανακατανομή του πλούτου μεταξύ του πλουσιότερου 30% της «πυραμίδας».
Ακόμη και ο δρ Κάμινς έμεινε έκπληκτος απ’ τα αποτελέσματα της μελέτης του. Δεν ήταν, λοιπόν, η άνοδος μιας ευρείας μεσαίας τάξης που χαρακτήρισε τις μεταβολές στην κατανομή του πλούτου στη Βρετανία του 20ού αιώνα, αλλά μια ανακατανομή μεταξύ του πλουσιότερου 20% - 30% του πληθυσμού. «Η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων πεθαίνουν πάμπτωχοι» είναι το τελικό πόρισμα της μελέτης.
Και ο Βρετανός καθηγητής μας δείχνει πού πρέπει να κοιτάξουμε: "Αυτή η ‘χαμένη’ μεσαία τάξη", λέει, "κατέστησε τον πολιτικό και κοινωνικό ιστό της Αγγλίας ευάλωτο στην ψήφο διαμαρτυρίας του 2016 υπέρ του Brexit ακολουθώντας ως συνέχεια τα μέτρα λιτότητας".
...τσιφλικάδες
Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Η μεγάλη ανισότητα στα μετρητά κυριαρχεί και στα ακίνητα. Η μισή έκταση της Αγγλίας είναι σήμερα… ιδιόκτητη. Όσο κι αν ακούγεται απίστευτο, λιγότερο από το 1% του πληθυσμού κατέχει γη όση η μισή Αγγλία, σύμφωνα με στοιχεία που αποκάλυψε πρόσφατα ο "Guardian", θέλοντας, όπως χαρακτηριστικά έγραψε, να διαπεράσει το τείχος της μυστικότητας που παραδοσιακά καλύπτει την ιδιοκτησία γης στη Βρετανία.
Τα ευρήματα της δημοσιογραφικής έρευνας του ακτιβιστή Γκάι Σρούμπσολ -που αναμένεται να κυκλοφορήσουν σε βιβλίο- αποκαλύπτουν μια «εκπληκτική ανισότητα» στον τομέα της ακίνητης περιουσίας με περίπου 25.000 μεγαλοϊδιοκτήτες, συνήθως μέλη της αριστοκρατίας και μεγαλοστελέχη επιχειρήσεων, να έχουν υπό τον έλεγχό τους τη μισή χώρα. Ανάμεσά τους η βασίλισσα Ελισάβετ, ο Σκώτος δούκας του Μπεκλού Ρίτσαρντ Σκοτ και ο μεγιστάνας εφευρέτης και επιχειρηματίας σερ Τζέιμς Ντάισον, ένθερμος υποστηρικτής του Brexit.
Είναι χαρακτηριστικό πως η γη που ανήκει στο Δημόσιο αντιστοιχεί μόλις στο 8,5% των εκτάσεων. Το 30% ανήκει στην αριστοκρατία και τους ευγενείς και το 18% σε εταιρίες, πολλές απ’ τις οποίες είναι off shore. Άλλο ένα 17% παραμένει αδήλωτο στο κτηματολόγιο Αγγλίας και Ουαλλίας καθώς, σύμφωνα με την νομοθεσία, δεν υφίσταται η σχετική υποχρέωση εφόσον η γη δεν έχει πουληθεί ή αγοραστεί. Εικάζεται ότι ανήκει σε μέλη της αριστοκρατίας που πολλά απ’ τα ακίνητά τους παραμένουν στις οικογένειές τους εδώ και αιώνες.
Τα στοιχεία δείχνουν πως, αν όλη αυτή η ιδιοκτησία είχε κατανεμηθεί ομοιόμορφα σ’ όλο τον πληθυσμό, κάθε πολίτης θα είχε στην κατοχή του έκταση περίπου 2 στρεμμάτων. Αν και η γη έχει συγκεντρωθεί εδώ και καιρό στα χέρια ενός πολύ μικρού αριθμού ιδιοκτητών, ακριβείς πληροφορίες για την ιδιοκτησιακή ταυτότητά των εκτάσεων είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθούν.
Όμως τα τελευταία χρόνια, χάρη στη δημιουργία και τη διάδοση των ψηφιακών χαρτών, της διαδικτυακής πρόσβασης σε τοπογραφικά δεδομένα, αλλά και υπό την πίεση ακτιβιστών και οργανώσεων που προσπαθούν να αναδείξουν τη στεγαστική κρίση στη χώρα, έγινε εφικτή η συγκέντρωση των στοιχείων αποκαλύπτοντας άλλη μια, όχι και τόσο φωτισμένη, πτυχή των δραματικών ανισοτήτων πλούτου στη Βρετανία.
Σύμφωνα με τον Σρούμπσολ, που είναι ειδικός σε θέματα ακίνητης περιουσίας, τα ευρήματα της έρευνας αποτυπώνουν μια εικόνα που δεν έχει αλλάξει εδώ και αιώνες. «Οι περισσότεροι άνθρωποι παραμένουν απληροφόρητοι για το πόσο πολλή γη ανήκει σε τόσο λίγους» γράφει χαρακτηριστικά προσθέτοντας πως μερικές χιλιάδες δούκες, βαρώνοι και τσιφλικάδες κατέχουν πολύ περισσότερη γη από ό,τι η μισή Αγγλία. «Η ιδιοκτησία γης είναι εκπληκτικά άνιση και συγκεντρωμένη σε συντριπτικό βαθμό στα χέρια μιας πολύ μικρής ελίτ» σημειώνει.
Η Κάρι Ρόμπερτς, κορυφαία οικονομολόγος του Ινστιτούτου Έρευνας Δημόσιας Πολιτικής, δήλωσε «συγκλονισμένη, αλλά όχι έκπληκτη» απ’ τα ευρήματα της έρευνας του Σρούμπσολ. Όπως λέει, η συγκέντρωση τεράστιας ακίνητης περιουσίας στα χέρια λίγων αποτελεί μια πολύ σοβαρή αιτία της συνολικής ανισότητας πλούτου στη Βρετανία. Η ίδια κάνει μια καίρια επισήμανση: «Νομίζουμε ότι οι ταξικές δομές έχουν αλλάξει και πλέον η αριστοκρατία δεν είναι σήμερα τόσο σημαντική όσο στο παρελθόν. Αλλά αυτή η μελέτη μάς δείχνει ότι συνεχίζει να είναι ισχυρή σε πλούτο και εξουσία στην κοινωνία μας».
