Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
Το Κουρδικό στην καρδιά της διαφωνίας Τουρκίας - Συρίας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Το Κουρδικό στην καρδιά της διαφωνίας Τουρκίας - Συρίας

Επιμέλεια: Θανάσης Κούτσης

Μέχρι την άνοδο του AKP στην εξουσία, η Τουρκία και η Συρία βρίσκονταν σε συνεχή ένταση, με αιχμή κυρίως το κουρδικό ζήτημα. Το καλοκαίρι του 1998 και η υπόθεση του ηγέτη του PKK Αμπτουλάχ Οτσαλάν, που βρήκε για ένα διάστημα καταφύγιο στη Δαμασκό, κλιμακώνουν την κρίση. Η ακτινογραφία των διπλωματικών σχέσεων -οι οποίες κατόπιν βελτιώθηκαν σημαντικά, ιδιαίτερα με την άρνηση της Τουρκίας να συμμετάσχει στην επίθεση κατά του Ιράκ το 2003, αλλά και με εμπορικές συμφωνίες και καινές στρατιωτικές ασκήσεις και ξανά επιδεινώθηκαν με την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στην Τουρκία- μοιάζει πολύ με το σήμερα παρ’ όλα τα είκοσι χρόνια που μεσολάβησαν.

Ανώνυμου συνεργάτη*

Η τουρκική κυβέρνηση, υποστηριζόμενη σθεναρά από τη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση και από την πλειοψηφία της κοινής γνώμης, πολλαπλασίασε κατά τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο τις επιθέσεις κατά της Συρίας, η οποία κατηγορήθηκε από τον Πρόεδρο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ ότι «υποστηρίζει την αποσχιστική τρομοκρατία (...), προσφέροντας επιμελητειακή υποστήριξη στους ληστές (και) υποδεχόμενη τον αρχηγό των ληστών στη Δαμασκό». Ο πρωθυπουργός Μεσούτ Γιλμάζ απηύθυνε από την πλευρά του προειδοποιήσεις σπάνιας βιαιότητας: «Η Συρία πρέπει να ικανοποιήσει τα αιτήματά μας. Αλλιώς ολόκληρη η Γη θα πέσει στο κεφάλι της. Η Συρία πρέπει να δείξει εξυπνάδα, αλλιώς θα της βγάλουμε τα μάτια!».

Οι ηγέτες της Δαμασκού αρνούνταν πάντοτε την οποιαδήποτε στρατιωτική υποστήριξη στο Κόμμα Εργαζομένων του Κουρδιστάν (ΡΚΚ) και την παρουσία στη χώρα τους του Προέδρου του Αμπντουλάχ Οτσαλάν.

Οι λόγοι που προβάλλονται από το καθεστώς της Άγκυρας, οι οποίοι προπαγανδίζονται ευρύτατα και υποστηρίζονται από τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης για τις αιτίες και τη φύση της τουρκοσυριακής έντασης, είναι, ωστόσο, εξαιρετικά ανεπαρκείς. Στην πραγματικότητα, το καθεστώς πιστεύει ότι μπορεί να λύσει στρατιωτικά το κουρδικό πρόβλημα τη στιγμή που έχει κλείσει όλους τους ειρηνικούς δρόμους. Δύο πολιτικά κόμματα -το Εργατικό Κόμμα του Λαού (ΗΕΡ) και το Κόμμα της Δημοκρατίας (DEP)- τα οποία διεκδικούσαν την αναγνώριση της κουρδικής ταυτότητας τέθηκαν υπό απαγόρευση από το Συνταγματικό Συμβούλιο από το 1989.

Από το 1925 οι διαδοχικές τουρκικές κυβερνήσεις αρνούνταν συνεχώς ακόμη και την ύπαρξη των Κούρδων: «Δεν υπάρχει κουρδικό πρόβλημα εφόσον οι Κούρδοι δεν υπάρχουν». Το να προφέρει κανείς ή να γράψει τη λέξη «Κουρδιστάν» σημαίνει, σύμφωνα με τους ισχύοντες νόμους (άρθρο 312 του Ποινικού Κώδικα ή άρθρα 6, 7 και 8 του αντιτρομοκρατικού νόμου), «ότι διεξάγει αποσχιστική - τρομοκρατική προπαγάνδα».

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να γίνει κατανοητή η πρόσφατη κρίση με τη Συρία, η οποία έχει τουλάχιστον τρεις διαστάσεις: μια πρώτη διμερή, μια δεύτερη που αφορά τις σχέσεις ανάμεσα σε Κούρδους και Τούρκους και τέλος μια τελευταία που περιλαμβάνει τις εσωτερικές δυσκολίες του καθεστώτος της Άγκυρας.

«Οι Άραβες μας μαχαίρωσαν στην πλάτη κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας (1919-1923)», «Οι Άραβες είναι βρόμικοι», «Η Συρία δεν ήταν παρά ένα μικρό διαμέρισμα της οθωμανικής εποχής», «Οι Άραβες προκαλούν και ενθαρρύνουν τα ισλαμιστικά κινήματα στην Τουρκία»: αυτά είναι ορισμένα από τα δόγματα που διαδίδουν οι κεμαλικοί ηγέτες και τα οποία παραμένουν αρκετά ριζωμένα στη συλλογική μνήμη. Η Τουρκία δυσκολεύεται να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Συρίας. Είναι πεισμένη ότι η Δαμασκός προσπαθεί να υπονομεύσει την οικονομία της και να την εμποδίσει να παίξει τον ρόλο της ως περιφερειακής δύναμης.

Η συμμαχία ανάμεσα στην Τουρκία και στο Ισραήλ δεν διευκολύνει τα πράγματα. Ο πρεσβευτής του Ισραήλ στην Άγκυρα Ούρι Μπαρ-Νερ εξηγούσε ότι: «Η Τουρκία και το Ισραήλ σχημάτισαν με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής μια σημαντική συμμαχία ισχύος».

Στις εντάσεις αυτές προστίθενται δύο άλλες διενέξεις: η Τουρκία κατηγορεί τη Συρία για βλέψεις στο διαμέρισμα της Αντιόχειας (Αντάκια, πρωτεύουσα του διαμερίσματος του Χατάι), το οποίο παραχωρήθηκε από τη Γαλλία στην Άγκυρα το 1939. Αυτή η περιοχή, η αρχαία Αλεξανδρέττα, η οποία κατοικείται κατά πλειοψηφία από Άραβες, εμφανίζεται στους χάρτες που διανέμει η Δαμασκός ως αναπόσπαστο τμήμα της Συρίας. Εξάλλου, το μπααθικό καθεστώς, υποστηριζόμενο από το Ιράκ, εκτιμά ότι η διαχείριση και η χρησιμοποίηση των υδάτων του Ευφράτη και του Τίγρη έπρεπε επίσης να ανήκουν στη δική του δικαιοδοσία. Η διεθνής σύμβαση για τους διεθνικούς ποταμούς (Σ.τ.Μ.: πρόκειται για τους ποταμούς οι οποίοι διέρχονται από περισσότερες χώρες), που υιοθετήθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη στις 21 Μαΐου 1997, δικαιώνει τη Δαμασκό (και τη Βαγδάτη).

Η «κουρδική ιδεοληψία» είναι μια άλλη διάσταση της σημερινής κρίσης. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Ντεμιρέλ έχει διακηρύξει ότι η Τουρκία έχει καταστείλει είκοσι έξι αποσχιστικές εξεγέρσεις και ότι είναι ικανή να καταστείλει την εικοστή έβδομη, την οποία κατευθύνει το ΡΚΚ από τον Αύγουστο του 1984. Όμως η Συρία υπήρξε από το 1925 (ημερομηνία της πρώτης σημαντικής εξέγερσης των Κούρδων με ηγέτη τον σεΐχη Σάιντ) μια χώρα υποδοχής για τους Κούρδους πρόσφυγες, για τους νικημένους διανοούμενους και πολιτικούς αντιπάλους.

Αυτό που οι Κούρδοι ονομάζουν ο «μικρός Νότος», δηλαδή το Κουρδιστάν της Συρίας (γιατί ο Νότος είναι το βόρειο Ιράκ), αποτελείται από μια ζώνη μήκους περίπου 600 χιλιομέτρων και πλάτους 30 έως 40 χιλιομέτρων, η οποία φιλοξενεί έναν κουρδικό πληθυσμό περίπου 1 εκατομμυρίου ψυχών. Η πλειονότητα από αυτούς δεν έχουν αστυνομική ταυτότητα και δεν αναγνωρίζονται από τη Δαμασκό ως εθνική μειονότητα. Αντίθετα, εκπροσωπούνται στο Κοινοβούλιο -το οποίο δεν είναι παρά μια υπηρεσία πρωτοκόλλου-, η κουρδική γλώσσα δεν είναι απαγορευμένη και ο πληθυσμός συνυπάρχει ειρηνικά με τους Άραβες.

Η ενίσχυση του πολιτικού Ισλάμ θέτει ένα άλλο πρόβλημα στον στρατό. Παρά τις πολλαπλές πιέσεις της εξουσίας (απαγόρευση του Κόμματος της Ευημερίας -Ρεφάχ- από το Συνταγματικό Συμβούλιο, παραπομπή σε δίκη των ηγετών του, καταδίκη των δημάρχων της Κωνσταντινούπολης και του Καϊζερί, λογοκρισία των εκπομπών των τηλεοπτικών σταθμών των ισλαμιστών, άσκηση δίωξης εναντίον επιχειρηματιών κ.λπ.), η μεγαλύτερη πολιτική δύναμη της χώρας, με το 21,7% των ψήφων στις τελευταίες εκλογές, συνεχίζει την άνοδό της.

Ο αγώνας του στρατού εναντίον του ισλαμισμού, ο οποίος διεξάγεται με αστυνομικές μεθόδους, αποδεικνύεται ακόμη περισσότερο αναποτελεσματικός, καθώς τα σκάνδαλα που εμπλέκουν την πολιτική τάξη και τον στρατό πολλαπλασιάζονται.

* Ο συγγραφέας είναι Τούρκος διανοούμενος, ο οποίος επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του λόγω του καταπιεστικού κλίματος που κυριαρχεί στη χώρα του

Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο στην διεύθυνση: https://monde-diplomatique.gr/?p=3373

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL