Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.0°C25.9°C
3 BF 34%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.4°C26.5°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.0°C24.4°C
2 BF 51%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.7°C21.0°C
2 BF 71%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
24.0°C24.0°C
1 BF 40%
Κοσμοδρόμιο / Ο Τούρκος ασθενής
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Κοσμοδρόμιο / Ο Τούρκος ασθενής

Όλο και πιο συχνά μπαίνει στη συζήτηση η εκτίμηση ότι ο κορωνοϊός είναι το έναυσμα που θα πυροδοτήσει αλλαγές στο παγκόσμιο σκηνικό. Όχι μόνον σε επίπεδο προσαρμογής της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας στις συνθήκες που επιβάλλουν η επικινδυνότητα και η μεταδοτικότητα ενός δυνάμει φονικού ιού, αλλά κυρίως σε επίπεδο πολιτικών μεταβολών.

Για τα αυταρχικά καθεστώτα, ή τις αυταρχικές «δημοκρατίες» της εποχής μας, ο ιός είναι μια πρόκληση δύο «κατευθύνσεων». Τόσο διευκολύνοντας και δικαιολογώντας περισσότερη καταπίεση, έλεγχο, καταστολή, όσο και συντελώντας δραστικά στην εκδήλωση ρηγμάτων στο εσωτερικό με αμφισβήτηση και αντίδραση.

«Η πανδημία λειτουργεί σαν μια παγκόσμια ακτινογραφία αποκαλύπτοντας τα εσωτερικά προβλήματα -ορισμένα γνωστά, άλλα κρυμμένα- στα πολιτικά συστήματα, στις οικονομικές πολιτικές ή στις διεθνείς σχέσεις» παρατηρεί ο Μαρκ Πιερίνι του Carnegie Europe.

Οι αρχηγοί των αυταρχικών καθεστώτων, εκλεγμένοι συνήθως, σίγουρα δεν γύρισαν την πλάτη στην ευκαιρία να εκμεταλλευτούν την υγειονομική κρίση για να ενισχύσουν τον ρόλο και τις εξουσίες τους. Το παράδειγμα της Ουγγαρίας είναι ενδεικτικό. Ωστόσο η ευκαιρία αυτή είναι δίκοπο μαχαίρι. Η κακή ή αναποτελεσματική διαχείριση της κρίσης μπορεί να οδηγήσει στο αντίθετο αποτέλεσμα, στην υπονόμευση της εξουσίας των αυταρχικών ηγετών. Η λαϊκή δυσαρέσκεια μπορεί να φουντώσει, οι διαλυτικές τάσεις να ενταθούν.

Όταν σε φιλελεύθερες δημοκρατίες που σέβονται την ατομική βούληση και εγκρίνουν τον ιδεολογικό ή άλλο αυτοπροσδιορισμό βλέπουμε κύματα αντιδράσεων για τα περιοριστικά μέτρα, τι να υποθέσουμε ότι μπορεί να συμβεί σε αυταρχικά καθεστώτα ύστερα από μια άμεση ή έμμεση αποτυχία τους;

Αδυναμίες και τυχοδιωκτισμοί

Είναι ξεκάθαρο πως για τον Ερντογάν η πανδημία είναι μια πρόκληση δεύτερης «κατεύθυνσης». Ο ιός απογύμνωσε το καθεστώς του. Η οικονομική δυσπραγία μπορεί να μην οφείλεται αποκλειστικά σ’ αυτόν.

Οι ευθείες, προσωπικές παρεμβάσεις του στη χάραξη νομισματικής πολιτικής, οι στρατιωτικοί τυχοδιωκτισμοί του στη Μέση Ανατολή, τη βόρεια Αφρική, την ανατολική Μεσόγειο -που έχουν βαρύ οικονομικό κόστος- και η ρήξη του με τον Τραμπ, που στερεί την Τουρκία από την αναγκαία συναλλαγματική ασφάλεια, μπορεί να πυροδοτήσουν αλυσιδωτές αντιδράσεις.

Οι αναλυτές δεν είναι καθόλου αισιόδοξοι. Η τουρκική οικονομία θα βυθιστεί στην ύφεση εφέτος και οι επιλογές του «σουλτάνου» είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένες. Μαζική ανεργία, κατάρρευση του τουρισμού, νομισματική αστάθεια βρίσκονται προ των πυλών. «Η κατάσταση είναι εξαιρετικά κακή» συνοψίζει ο Ατίλα Γιεσιλάντα, οικονομολόγος στη δεξαμενή σκέψης GlobalSource Partners.

Αν ο Κίσινγκερ ήταν όντως ο -αποκαλούμενος- «μάγος» της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, τηρουμένων των αναλογιών ο Ερντογάν θα μπορούσε να είναι ο «μάγος» της τουρκικής οικονομίας. Αλλά αυτό ίσχυε μέχρι χθες. Ό,τι ήταν κάποτε το δυνατό χαρτί του, τώρα είναι η «αχίλλειος πτέρνα» του, λέει ο Σονέρ Τσαγκαπτάι του Washington Institute of Near East Policy.

Οι επιδόσεις της τουρκικής οικονομίας δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολιών: Ανάπτυξη μόλις 0,9% το 2019, ανεργία 13,6% τον Φεβρουάριο (πριν από τον κορωνοϊό) και διψήφιος πληθωρισμός τον Απρίλιο, σχεδόν στο 11%. Ενώ η Άγκυρα στοιχημάτιζε σε ανάπτυξη 5% το 2020, το ΔΝΤ προβλέπει τώρα συρρίκνωση του τουρκικού ΑΕΠ κατά 5% και ανεργία στο 17,2%.

Η υποτίμηση της λίρας κατά περίπου 15% έναντι του δολαρίου από την αρχή της χρονιάς δεν είναι απλώς μια λογιστική διακύμανση. Η διαρκής διολίσθηση της αξίας της αυξάνει δραματικά το βάρος του χρέους σε ξένα νομίσματα που έχει ο ιδιωτικός τομέας. Ο τουρισμός, που συνεισέφερε πέρυσι περισσότερα από 31 δισ. δολάρια στο τουρκικό ΑΕΠ, έχει παγώσει εδώ και μήνες.

Πριν από λίγες ημέρες η Άγκυρα έφτασε στο σημείο να χτυπήσει την πόρτα της Ελλάδας προτείνοντας κοινή δράση για να προβληθεί το Αιγαίο ως «ασφαλής προορισμός διακοπών». Έχει επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου για να επανεκκινήσει την τουριστική βιομηχανία της. Προφανώς τα πράγματα δεν παίρνουν αναβολή.

Προσωρινή ανάσα

Την περασμένη εβδομάδα ο Ερντογάν χτύπησε εσπευσμένα την πόρτα του Κατάρ ζητώντας επειγόντως δολάρια. Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Τουρκίας έχουν πέσει σε οριακό σημείο και το συναλλαγματικό κραχ δεν αποκλείεται. Ήδη η κυβέρνηση παραδέχθηκε ότι οι εισαγωγές θα περιοριστούν στα απολύτως αναγκαία στρατηγικής σημασίας αγαθά. Τη σχετική δήλωση έκανε την Τετάρτη ο υπουργός Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ εντείνοντας το κλίμα ανησυχίας και αβεβαιότητας.

Το κλείσιμο της στρόφιγγας των currency swaps (ανταλλαγών νομισμάτων, μηχανισμός ασφαλείας προς αποφυγή της έλλειψης συναλλάγματος) από την αμερικανική Fed, συνέπεια των διαταραγμένων σχέσεων με τον Τραμπ, έχει επιδεινώσει την κατάσταση. Για την ώρα, η Άγκυρα «ψάχνεται» με άλλους «πρόθυμους», όπως η Βρετανία και η Ιαπωνία, αλλά κανείς δεν βοηθά σε μια κρίσιμη στιγμή δίχως «ανταλλάγματα». Γι’ αυτό συνεχίζει παράλληλα το «καλόπιασμα» του Τραμπ στέλνοντάς του ιατρικό εξοπλισμό ως «βοήθεια» για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού.

Η επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας του 2018 με το Κατάρ για currency swaps ύψους 15 δισ. δολ. -από 5 μέχρι πρότινος- μόνον μια προσωρινή ανάσα προσφέρει στην τουρκική οικονομία. Σύμφωνα με το Reuters, περίπου οι μισές από τις υποχρεώσεις της χώρας σε ξένο νόμισμα, ύψους 168 δισεκατομμυρίων δολαρίων, πρέπει να πληρωθούν έως τον Αύγουστο και τα καθαρά συναλλαγματικά διαθέσιμά της αυτήν την στιγμή ανέρχονται σε μόλις 26 δισ.

Λαμβάνοντας υπόψη τη ζοφερή αυτή εικόνα οι οικονομολόγοι εκτιμούν πως σύντομα ο Ερντογάν δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να προσφύγει στο ΔΝΤ. Δεν θα είναι βέβαια η πρώτη φορά. Η Τουρκία έχει προσφύγει άλλες 19 φορές στο Ταμείο... Όμως για τον Ερντογάν, διαπρύσιο κήρυκα του εθνικού «μονόδρομου» και της οικονομικής αυτάρκειας, κάτι τέτοιο θα αποτελούσε ταπείνωση.

«Θα είναι η ύστατη επιλογή του. (...) Θα εξαντλήσει όλες τις άλλες πριν ζητήσει ένα σχέδιο διάσωσης» εκτιμούν οι αναλυτές της Capital Economics. Έχει άλλωστε ακόμη μερικά χαρτιά να ρίξει στο τραπέζι.

Η πτώση των τιμών του πετρελαίου αναμένεται να μειώσει την πληθωριστική πίεση και, σύμφωνα τουλάχιστον με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, μια «ισχυρή ανάκαμψη» της τουρκικής οικονομίας το 2021 δεν αποκλείεται.

Η Άγκυρα θα μπορούσε επίσης να επωφεληθεί από τη βούληση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων να φέρουν πιο κοντά γεωγραφικά της αλυσίδες παραγωγής τους για να κερδίσουν μερίδια αγοράς και να προσελκύσουν επενδύσεις. Η τουρκική οικονομία θα μπορούσε επίσης να επωφεληθεί μετά την πανδημία από μια άνθηση του ιατρικού τουρισμού προς τα τουρκικά νοσοκομεία.

Επί του παρόντος ο Ερντογάν συνεχίζει τα «ταχυδακτυλουργικά» του στρέφοντας την προσοχή μακριά από τα προβλήματα. «Ξαναθυμήθηκε» τη Συρία και τη Λιβύη διαμηνύοντας πως όσοι τολμούν να του πάνε κόντρα πρέπει να αναθεωρήσουν το συντομότερο τη στάση τους. Κανένα πρότζεκτ στην περιοχή που βγάζει εκτός την Τουρκία δεν έχει δυνατότητα επιτυχίας, προειδοποίησε.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL