Αλλά ας μην είμαστε εντελώς απαισιόδοξοι. Δεν είμαστε παντελώς ανίσχυροι. Η άμυνά μας μπορεί να μην είναι πολύπλοκη και εξελιγμένη τεχνολογικά αλλά είναι άκρως αποτελεσματική.
Καθηγητής μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης και ειδικός στη μοντελοποίηση της εξάπλωσης μολυσματικών ασθενειών, ο Τομ Μπρίτον εξηγεί το σημείο αφετηρίας κάθε μη θεραπευτικής προσέγγισης στην αντιμετώπιση της πρωτόγνωρης υγειονομικής κρίσης που βιώνει σήμερα ο κόσμος. Υπάρχει ένας μαγικός αριθμός, λέει, που θα πρέπει να τον έχουν υπόψιν τους οι ειδικοί της δημόσιας Υγείας: R=1. Όπου R είναι ο αριθμός αναπαραγωγής, δηλαδή ο αριθμός των ανθρώπων που ένας φορέας του ιού μολύνει κατά τη φάση εκδήλωσης μιας επιδημίας. Γνωρίζοντας αυτόν τον αριθμό, τα μαθηματικά μοντέλα μάς επιτρέπουν να προβλέψουμε την εξάπλωσή της αρρώστιας. Πολλές μελέτες και αναλύσεις συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι ο αριθμός αναπαραγωγής του SARS Cov-2 κυμαίνεται παγκοσμίως μεταξύ 2 και 2,5.
Συγκριτικά, σύμφωνα με τον Μπρίτον, για τη γρίπη ο R είναι περίπου 1,5 αλλά για την ιλαρά είναι 15! Δεδομένου ότι δεν υπάρχει ανοσία και εμβόλιο για τον κορωνοϊό, ακόμη κι αν ο R ήταν στο 1,5, περισσότερο από το μισό του πληθυσμού της Γης θα μολύνονταν. Το 2,5 σημαίνει ότι το 60% ώς 70% θα μολύνονταν αλλά υπό μια βασική προϋπόθεση: Ότι δεν θα εφαρμόζονταν μέτρα περιορισμού. «Αυτό δείχνει πόσο πρέπει ν’ αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας» υπογραμμίζει ο καθηγητής. Κι αυτή η αλλαγή θα μας βοηθήσει να μειώσουμε τον μαγικό αριθμό. Αν τα προληπτικά μέτρα και η αύξηση της ανοσίας στον πληθυσμό κατεβάσουν τον αριθμό αναπαραγωγής κάτω από τη μονάδα, τότε η πανδημία σύντομα θα ανήκει στο παρελθόν.
Στοιχεία
Την παραπάνω προσέγγιση ενστερνίζονται και οι Βρετανοί επιστήμονες. Ο περιορισμός της κυκλοφορίας, η κοινωνική αποστασιοποίηση και τα άλλα περιοριστικά μέτρα που έλαβαν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, στην προσπάθειά τους να αναχαιτίσουν την εκθετική αύξηση των κρουσμάτων, είχαν «συνέπειες», λένε οι ερευνητές του Imperial College του Λονδίνου, ενός από τα πιο ειδικευμένα σε θέματα δημόσιας Υγείας. Έσωσαν τις ζωές 59.000 ανθρώπων σε έντεκα ευρωπαϊκές χώρες! Σημειώνεται ότι η εκτίμησή τους αφορά το μικρό χρονικό διάστημα μέχρι τις 31 Μαρτίου, αν και πολλά από τα περιοριστικά μέτρα εφαρμόστηκαν μόλις στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα.
Ειδικοί στην επιδημιολογία και στα μαθηματικά ανέπτυξαν μοντέλα για τη δυναμική εξάπλωσης της επιδημίας στην Ευρώπη εκτιμώντας την ανάσχεση του ρυθμού μετάδοσης του SARS-CoV-2 σύμφωνα με τα μέτρα που ελήφθησαν στις υπό εξέταση χώρες και τα διαφορετικά δεδομένα που ίσχυαν σ’ αυτές. Τα θεωρητικά μοντέλα λειτουργούν με βάση την υπόθεση πως ένα κοινό μέτρο θα είχε ανάλογες επιπτώσεις σε όλες τις χώρες. Οι περιορισμοί που μπήκαν στο μικροσκόπιο των ερευνητών ήταν αυτοί της καραντίνας για όσους αρρώστησαν, το κλείσιμο των σχολείων και των πανεπιστημίων, η απαγόρευση των συναθροίσεων, τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και η γενική απαγόρευση της κυκλοφορίας.
Στην Ιταλία, την πρώτη χώρα που τα επέβαλε αλλά και όπου ο ιός εξαπλώθηκε σε μεγάλη κλίμακα, η εφαρμογή των περιορισμών είχε και τις σημαντικότερες ευεργετικές επιπτώσεις καθότι υπολογίζεται ότι έσωσαν τις ζωές 38.000 ανθρώπων. Ακολουθούν η Ισπανία, με 16.000 «διασωθέντες», η Γαλλία με 2.500, το Βέλγιο (560), η Γερμανία (550), η Βρετανία (370), η Ελβετία (340), η Αυστρία (140), η Σουηδία (82), η Δανία (69) και η Νορβηγία (10).
Οι επιστήμονες του Imperial College υπογραμμίζουν πως «πολλοί ακόμη θάνατοι θα αποφευχθούν εάν εξασφαλίσουμε πως τα μέτρα θα συνεχίσουν να ισχύουν έως ότου η μετάδοση του ιού πέσει σε χαμηλά επίπεδα». Σύμφωνα με την υπόθεση εργασίας της μελέτης, ένα σύνολο από 7 έως 43 εκατ. ανθρώπους θα προσβληθούν από τον νέο κορωνοϊό στις έντεκα δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Από αυτούς, τα 5,9 εκατ. είναι Ιταλοί και μόλις 600.000 Γερμανοί δεδομένου ότι η μεταδοτικότητα στη Γερμανία είναι χαμηλότερη. Η μεγάλη απόκλιση των εκτιμήσεων αυτών απ’ τους αριθμούς των κρουσμάτων που ανακοινώνονται επίσημα εξηγείται κυρίως από το ότι πολλά δεν καταμετρώνται είτε διότι είναι ελαφράς μορφής είτε επειδή δεν εμφανίζουν καν συμπτώματα αλλά και γιατί υπάρχει ποσοστό λάθους στις διαγνωστικές μεθόδους.
Ο ιός της παραπληροφόρησης
Ωστόσο, το βασανιστικό ερώτημα παραμένει: Θα μπορέσει το ανθρώπινο είδος να αποκτήσει ανοσία στον κορωνοϊό; Είναι θέμα χρόνου, λένε οι επιστήμονες. Το 8% του ανθρώπινου γονιδιώματος είναι ιικής προέλευσης, μας υπενθυμίζουν, αρχαία κατάλοιπα μολύνσεων, στην πορεία της εξέλιξης, που μας προίκισαν με ανθεκτικότητα στις ασθένειες. Αλλά από τον «ιό» της παραπληροφόρησης πώς θα κατορθώσει να σωθεί;
Εδώ τα πράγματα είναι δύσκολα, διότι, πολύ απλά, ζούμε σ’ έναν δικτυωμένο κόσμο. Και δεν είναι μόνον οι «συμβουλές» στα social media για το πώς μπορεί κανείς να αποφύγει τη μόλυνση, δεν είναι τα γιατροσόφια και οι σπιτικές «συνταγές», τα συνωμοσιολογικά σενάρια, η διαστρέβλωση, η άρνηση και η υποτίμηση του κινδύνου. Είναι το ότι το Διαδίκτυο λειτουργεί ταυτόχρονα ώς πολλαπλασιαστής και διαχύτης της πληροφορίας και σε μια τόσο κρίσιμη συγκυρία αυτή η ιδιότητά του μπορεί να γίνει επικίνδυνη αν αφεθεί δίχως εποπτεία.
Για την Google, όπως και για τις άλλες on line πλατφόρμες, η πανδημία του κορωνοϊού είναι μια πρόκληση για την αξιοπιστία της ενημέρωσης και της πληροφόρησης καθώς πληθαίνουν κι εξακολουθούν να διακινούνται με ταχείς ρυθμούς οι ψευδείς ειδήσεις, οι φήμες και οι παραπλανητικές συμβουλές. Ο κολοσσός του Διαδικτύου αποφάσισε να διαθέσει 6,5 εκατ. δολάρια σε οργανισμούς επαλήθευσης γεγονότων σε όλον τον κόσμο (fact - checking) προκειμένου να ελέγχουν τις πληροφορίες που κυκλοφορούν. Δημοσιογράφοι, αναλυτές και εθελοντές που ασχολούνται με την επαλήθευση γεγονότων βλέπουν τη ζήτηση για τις υπηρεσίες τους να εκτοξεύεται. «Μίλησα με έναν Ισπανό fact - checkeur και μου είπε ότι οι ανάγκες για τέτοιες επαληθεύσεις έχουν επταπλασιασθεί» δήλωσε ο Αλέξης Μαντζαρλής του Google News Lab. Εκτός από τα χρήματα που θα διαθέσει, η Google θα διευκολύνει και την πρόσβαση για τις ΜΚΟ και τους δημοσιογράφους σε ειδικούς επαλήθευσης και σε βάσεις δεδομένων.
Τις τελευταίες εβδομάδες, οι μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες έχουν εστιάσει την προσοχή τους στο θέμα της πανδημίας θέλοντας να αποδείξουν τη δέσμευσή τους στην αξιόπιστη ενημέρωση, αλλά και τη στήριξή τους στα εκατομμύρια των πολιτών σε όλο τον κόσμο που είναι αναγκασμένοι να ζουν υπό αυστηρά περιοριστικά μέτρα για να αναχαιτισθεί η εξάπλωση του ιού. Την περασμένη εβδομάδα, το Facebook είχε ανακοινώσει τη στρατηγική συνεργασία του με το διεθνές δίκτυο επαλήθευσης δεδομένων (IFCN) του Ινστιτούτου Poynter, μια διεθνή πρωτοβουλία με προϋπολογισμό 1 εκατ. δολαρίου, στην οποία συμμετέχει και το Γαλλικό Πρακτορείο με στόχο την αξιόπιστη ενημέρωση για τον κορωνοϊό.
