Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
22.0°C24.8°C
3 BF 39%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
21.0°C24.2°C
2 BF 52%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C20.5°C
4 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
19.3°C19.8°C
5 BF 60%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C24.0°C
3 BF 33%
Η καταστολή στο Σουδάν και ο ρόλος των αραβικών καθεστώτων - Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δίνουν… μαθήματα στους υπέρμαχους της δημοκρατίας στο Σουδάν / Financial Times: Ανταγωνισμοί, συμμαχίες και εκβιασμοί στο Κέρας της Αφρικής
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η καταστολή στο Σουδάν και ο ρόλος των αραβικών καθεστώτων - Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δίνουν… μαθήματα στους υπέρμαχους της δημοκρατίας στο Σουδάν / Financial Times: Ανταγωνισμοί, συμμαχίες και εκβιασμοί στο Κέρας της Αφρικής

Των Tom Wilson και Andrew England

Μετά την επίθεση του στρατού εναντίον των διαδηλωτών που ζητούσαν δημοκρατία στο Σουδάν, οι κατηγορίες επικεντρώθηκαν στη Δύναμη Ταχείας Υποστήριξης. Η διαβόητη παραστρατιωτική μονάδα, η οποία στελεχώνεται από κατάλοιπα της πολιτοφυλακής που σκόρπισε τον όλεθρο στο Νταρφούρ τη δεκαετία του 2000, ήταν εκείνη που ηγήθηκε της επίθεσης της 3ης Ιουνίου. Διαδηλωτές ξυλοκοπήθηκαν, δέχτηκαν πυροβολισμούς και υπέστησαν βιασμούς. Εκατό πτώματα πετάχτηκαν στον Νείλο σύμφωνα με τοπικές πηγές.

Οι στρατιωτικοί, που κυβερνούν τη χώρα μετά το πραξικόπημα και την ανατροπή του Ομάρ Αλ Μπασίρ τον Απρίλιο, έστειλαν ένα φονικό μήνυμα πως δεν πρόκειται να υποκύψουν στη λαϊκή πίεση για μια μετάβαση σε πολιτική διακυβέρνηση. Όμως, δεν ήταν μόνο η ΔΤΥ και οι στρατηγοί που κατηγορήθηκαν για τη σφαγή. Καθώς μεγάλωνε ο αριθμός των νεκρών, η προσοχή στράφηκε επίσης στους περιφερειακούς υποστηρικτές τους, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Πολλοί Σουδανοί ακτιβιστές θεωρούν πως είναι πιθανό τα ισχυρά κράτη του Κόλπου να άναψαν το πράσινο φως για την επιδρομή.

Δύο ημέρες μετά την επίθεση, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε μια ασυνήθιστη ανακοίνωση για το περιεχόμενο της τηλεφωνικής συνομιλίας μεταξύ ενός ανώτερου Αμερικανού αξιωματούχου και του πρίγκιπα Χαλέντ Μπιν Σαλμάν, υφυπουργού Άμυνας της Σαουδικής Αραβίας και αδελφού του de facto ηγέτη της χώρας, του πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν. Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Ντέιβιντ Χέιλ περιέγραψε την καταστολή ως «βάρβαρη» και μίλησε στον πρίγκιπα Χαλέντ για τη «σημασία που θα έχει η μετάβαση από το στρατιωτικό συμβούλιο σε μια πολιτική διακυβέρνηση».

Η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ αρνούνται ότι γνώριζαν εκ των προτέρων για την επιδρομή σύμφωνα με διπλωματικές πηγές. Και οι δύο κυβερνήσεις επιμένουν ότι προωθούν την περιφερειακή σταθερότητα, καθώς έχουν μακρά ιστορία οικονομικών και πολιτικών δεσμών με το Σουδάν, μια χώρα που αποτελεί γέφυρα μεταξύ της Αφρικής και του αραβικού κόσμου και η οποία έχει μεγάλη ακτογραμμή στην Ερυθρά Θάλασσα. Ωστόσο, η καταστολή έφερε στο προσκήνιο τον ρόλο των δύο χωρών στο Σουδάν και τις επεμβατικές πολιτικές των χωρών του Κόλπου τη στιγμή που δαπανούν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια για να αποκτήσουν πρόσβαση και δικαιώματα διαχείρισης σε λιμάνια και άλλες υποδομές στο Κέρας της Αφρικής.

Το καθεστώς έπεσε, οι στρατηγοί έμειναν

«Όλα τα προβλήματά μας συνδέονται με τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και την Αίγυπτο» λέει ο Σαλμάν Οσάμα, ένας 27χρονος χειρουργός που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των διαδηλώσεων και περιέθαλψε ανθρώπους που τραυματίστηκαν κατά την επιδρομή των παραστρατιωτικών. «Αυτοί που υποστήριζαν το καταπιεστικό καθεστώς του Μπασίρ υποστηρίζουν και το τωρινό καθεστώς» πρόσθεσε.

Μόλις δέκα ημέρες πριν από την επίθεση, ο αντιστράτηγος Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκαλό, επικεφαλής της ΔΤΥ και ο ισχυρότερος από τους στρατιωτικούς, φιλοξενήθηκε από τον πρίγκιπα Μοχάμεντ στην Τζέντα. Την ίδια εβδομάδα, ο αντιστράτηγος Αμπντέλ Φατάχ Αλ Μπουρχάν, ο επικεφαλής του στρατιωτικού συμβουλίου που κυβερνά το Σουδάν, επισκέφθηκε τον σεΐχη Μοχάμεντ Μπιν Ζαγιέντ, τον πρίγκιπα διάδοχο του Αμπού Ντάμπι και de facto ηγέτη των ΗΑΕ.

Μετά από την ανατροπή του Μπασίρ, το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα- που είναι ο στενότερος περιφερειακός σύμμαχός της -υποσχέθηκαν βοήθεια 3 δισ. δολαρίων στο μεταβατικό στρατιωτικό συμβούλιο του Σουδάν, αποτελώντας μαζί με την Αίγυπτο τους σημαντικότερους υποστηρικτές των στρατηγών. Η καταστολή στο Χαρτούμ επιβεβαίωσε τους φόβους πολλών διαδηλωτών ότι οι ξένες δυνάμεις έχουν αποφασίσει να διατηρήσουν τους συμμάχους τους στην εξουσία εις βάρος της δημοκρατίας.

Η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ ζήτησαν να υπάρξει «δημιουργικός διάλογος» μεταξύ των κομμάτων του Σουδάν. Φαίνεται όμως ότι ποντάρουν στους στρατηγούς για την υπεράσπιση των συμφερόντων τους, όπως η συμμετοχή Σουδανών στρατιωτών στον συνασπισμό που πολεμά στην Υεμένη τους φιλοϊρανούς αντάρτες Χούτι.

«Οι Σαουδάραβες και τα Εμιράτα γνωρίζουν καλά τους αντιστράτηγους Μπουρχάν και τον Χαμντάν ως διοικητές των δυνάμεων του Σουδάν στον πόλεμο της Υεμένης» σημείωσε σε έκθεσή της η οργάνωση International Crisis Group. «Εμπιστεύονται τους στρατηγούς ώστε να οδηγήσουν τη χώρα σε μια ελεγχόμενη μετάβαση από το ένα στρατιωτικό καθεστώς σε ένα άλλο και να αποφύγουν ένα 'διάλειμμα' όπως εκείνο που υπήρξε στην Αίγυπτο το 2011 -εκλογές και βραχύβια διακυβέρνηση από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα-, βάζοντας στο περιθώριο εκείνους τους διαδηλωτές που ζητούν περισσότερες αλλαγές».

Ο αντιστράτηγος Σαλάχ Αμπντέλ Χαλίγκ, ένας από τους επτά στρατιωτικούς που κυβερνούν το Σουδάν, αρνείται ότι υπάρχει κάτι σκοτεινό στην υποστήριξη από χώρες του Κόλπου. «Μας στηρίζουν πολιτικά γιατί θέλουν να απαλλαγούν από το ισλαμικό σύστημα που κυβερνούσε το Σουδάν» λέει αναφερόμενος στους ισλαμιστές που ενίσχυσαν τη θέση τους στην εξουσία τους μαζί με τον πρώην Πρόεδρο Μπασίρ κατά τη δεκαετία του 1990.

Ο εφιάλτης της Αραβικής Άνοιξης

Εκείνοι που απαιτούν δημοκρατία είναι κυρίως οι νέοι και αυτοί που πιστεύουν στο λαϊκό (κοσμικό) σύστημα. Όμως ο Σαουδάραβας υπουργός Εξωτερικών Αντέλ Αλ Τζουμπέιρ εξέφρασε την ανησυχία του Ριάντ για την επιρροή των ισλαμιστών. «Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι είναι οπορτουνιστές. Καπέλωσαν τις αλλαγές στην Αίγυπτο το 2011», είπε, «πιστεύω πως ίσως επιχειρούν να κάνουν το ίδιο στο Σουδάν».

Μετά την Αραβική Άνοιξη του 2011, το Ριάντ και το Αμπού Ντάμπι προωθούν επιθετικές πολιτικές στο εξωτερικό προσπαθώντας να διαμορφώσουν την περιοχή στα μέτρα τους. Οι εξεγέρσεις προκάλεσαν σεισμικά κύματα στη Μέση Ανατολή, ανατρέποντας δεσποτικά καθεστώτα -όπως του Χόσνι Μουμπάρακ στην Αίγυπτο και του Μουαμάρ Καντάφι στη Λιβύη- και πυροδοτώντας πολέμους στη Συρία και την Υεμένη. Η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ εξέλαβαν αυτά τα γεγονότα ως ένα σημάδι να αυξήσουν τις παρεμβάσεις τους ώστε να ανακόψουν την άνοδο του πολιτικού Ισλάμ -το οποίο θεωρούν υπαρξιακή απειλή- καθώς και την επιρροή του Ιράν. Στην Αίγυπτο, τα ΗΑΕ φέρονται ότι χρηματοδότησαν ΜΜΕ εχθρικά απέναντι στον Μοχάμεντ Μόρσι, τον ηγέτη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας ο οποίος έγινε ο πρώτος Πρόεδρος της χώρας μετά την επανάσταση. Μετά την ανατροπή του με στρατιωτικό πραξικόπημα το 2013, τα ΗΑΕ και η Σαουδική Αραβία έριξαν χρήμα στην Αίγυπτο για να στηρίξουν το νέο καθεστώς. Ο Μόρσι πέθανε στη φυλακή τον Ιούνιο.

Ο παράγοντας Ιράν και ο ρόλος της Τουρκίας

Η απόφαση της κυβέρνησης Ομπάμα να υπογράψει την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν το 2015 ενίσχυσε την αίσθηση του Ριάντ και του Αμπού Ντάμπι ότι πρέπει να κάνουν περισσότερα για να ανακόψουν τον περιφερειακό αντίπαλό τους, μια άποψη που τώρα μοιράζονται και στο Χαρτούμ. «Δεν θέλουμε να καταλάβει το Ιράν την Υεμένη» είπε ο αντιστράτηγος Χαλίγκ αναφερόμενος στις σχέσεις της Τεχεράνης με τους αντάρτες Χούτι. «Είναι καθήκον μας να πολεμήσουμε τις σιιτικές ομάδες» πρόσθεσε.

Η επιβολή τού εμπάργκο εις βάρος του Κατάρ από τις χώρες του Κόλπου το 2017 (το οποίο κατηγορούν ότι υποστηρίζει οργανώσεις του πολιτικού Ισλάμ και ότι βρίσκεται πολύ κοντά στο Ιράν) τροφοδότησε κι άλλο τον περιφερειακό ανταγωνισμό. Οι ανησυχίες της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων για τις φιλοδοξίες της Τουρκίας, η οποία συνεργάζεται με το Κατάρ και αυξάνει διαρκώς τις δραστηριότητές της στην Αφρική, πρόσθεσαν και άλλες παραμέτρους στον ανταγωνισμό.

Ο Ανουάρ Γκαργκάς, υπουργός Εξωτερικών των ΗΑΕ, δήλωσε μετά την επίθεση κατά των διαδηλωτών στο Χαρτούμ πως η χώρα του θέλει να πετύχει μια «ισορροπημένη» προσέγγιση. «Η μεγάλη πρόκληση σ' αυτές τις χώρες, όπως μπορούμε να δούμε με την εμπειρία της Αραβικής Άνοιξης, είναι το πώς μπορεί να επιτευχθεί η αλλαγή και να διατηρηθεί η σταθερότητα των θεσμών» είπε.

Στρατηγικά συμφέροντα

Μεγάλες περιοχές στο ευρύτερο Κέρας της Αφρικής και στον Περσικό Κόλπο είχαν επί αιώνες στενούς οικονομικούς και θρησκευτικούς δεσμούς. Το Σουδάν, η Σομαλία και το Τζιμπουτί είναι κυρίως μουσουλμανικές χώρες, ενώ η Αιθιοπία και η Ερυθραία έχουν σημαντικό πληθυσμό μουσουλμάνων. Καμήλες, πρόβατα, λιβάνι και άλλα αγαθά μεταφέρονται μέσω της Ερυθράς Θάλασσας, ενώ οι πιστοί ταξιδεύουν για προσκύνημα στη Μέκκα. Τα ΗΑΕ, η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ χρησιμοποίησαν τον πλούτο τους από το πετρέλαιο για να χρηματοδοτήσουν τις φτωχές αφρικανικές χώρες. Εν μέρει, οι χώρες του Κόλπου θέλουν να διατηρήσουν την πρόσβασή τους στις μεγάλες καταναλωτικές αγορές που βρίσκονται στα δυτικά τους, θέλουν όμως επίσης να ενισχύσουν τα εθνικά, στρατηγικά τους συμφέροντα, από την εκμετάλλευση των αγροτικών πλουτοπαραγωγικών πηγών μέχρι τη χρήση των λιμανιών.

«Η ενίσχυση των πολιτικών, οικονομικών και στρατηγικών δεσμών δεν έχει προηγούμενο» λέει ο Ζακ Βερτίν, συνεργάτης του Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών Brookings στην Ντόχα. «Οι δύο περιοχές γίνονται μία».

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα της νέας σχέσης είναι η αύξηση του ναυτιλιακού real estate. To 2014, ο τουρκικός όμιλος Albayrak εξασφάλισε τα δικαιώματα διαχείρισης του βασικού λιμανιού του Μογκαντίσου, πρωτεύουσας της Σομαλίας. Ακολούθησε ο όμιλος DP World των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, ο οποίος υπέγραψε συμφωνία για λιμάνια στην ημιαυτόνομη σομαλική επαρχία Πούντλαντ και στο αυτοανακηρυχθέν ανεξάρτητο κράτος της Σομαλιλάνδης. Στη συνέχεια, η Τουρκία το 2017 και το Κατάρ το 2018 σύναψαν συμφωνίες για την ανάπτυξη λιμανιών στο Σουδάν.

Η Ερυθρά Θάλασσα που χωρίζει την αφρικανική ήπειρο από την αραβική χερσόνησο αποτελεί αντικείμενο ανταγωνισμού επί αιώνες. Η Βρετανία δημιούργησε το Προτεκτοράτο της Σομαλιλάνδης το 1888 προκειμένου να ελέγξει τις θαλάσσιες οδούς από την ανατολική Ασία μέσω της Ερυθράς Θάλασσας στη Διώρυγα του Σουέζ. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Σομαλιλάνδης Σαάντ Αλί Σίρε λέει ότι οι νέες επενδύσεις από τον Κόλπο αφορούν την προβολή στρατηγικής ισχύος και τον έλεγχο του εμπορίου, όπως τον 19ο αιώνα. «Η Τουρκία και τα ΗΑΕ θέλουν να δείξουν ότι είναι υπολογίσιμες περιφερειακές δυνάμεις» είπε. Σήμερα το 8% της παγκόσμιας εμπορικής ναυσιπλοΐας διέρχεται από τα στενά Μπαμπ Αλ Μαντέμπ προς ή από τη Διώρυγα του Σουέζ.

Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είναι ο πιο ενεργός «παίκτης» με την πιο ξεκάθαρη στρατηγική στη ναυτιλία. Εκτός από τις συμφωνίες της DP World για τα σομαλικά λιμάνια Μπερμπέρα και Μποσάσο, τα Εμιράτα έχουν δημιουργήσει μια ναυτική βάση στο Ασάμπ της Ερυθραίας και ελέγχουν -μέσω της στρατιωτικής επέμβασής τους στην Υεμένη- τουλάχιστον έξι λιμάνια στις απέναντι ακτές της Ερυθράς Θάλασσας. Τα ΗΑΕ πέρυσι υποσχέθηκαν στην Αντίς Αμπέμπα οικονομική βοήθεια και επενδύσεις 3 δισ. δολαρίων. Η ίδια χώρα μαζί με τη Σαουδική Αραβία, μεσολάβησαν ώστε να επιτευχθεί μια συμφωνία ειρήνης μεταξύ της Αιθιοπίας και της Ερυθραίας για τον τερματισμό του εικοσαετούς πολέμου. Ο ΥΠΕΞ Γκαργκάς λέει ότι η εξάπλωση των οικονομικών δεσμών στο Κέρας της Αφρικής συνάδει με τη μεταμόρφωση των Εμιράτων σε βασικό οικονομικό και εμπορικό κέντρο της Μέσης Ανατολής.

«Ό,τι έχει να κάνει με αεροπορικά δικαιώματα, ελεύθερες ζώνες, αποθήκευση, λιμάνια αποτελεί ένα τμήμα του αφηγήματος της επιτυχίας μας» λέει. «Άρα, είναι σαφές πως πρέπει να βρούμε έναν τρόπο για να φτάσουμε στα 100 εκατομμύρια των Αιθιόπων, που χρειάζονται περισσότερα λιμάνια από ένα».

Η Συμμαχία της Ερυθράς Θάλασσας

Εκτός από το εμπόριο, υπάρχουν και άλλες σημαντικές παράμετροι. Μετά από τη στρατιωτική επέμβαση στην Υεμένη το 2015, ανέκυψε μια καινούργια ανάγκη τόσο στη Σαουδική Αραβία όσο και στα ΗΑΕ να διασφαλίσουν υποστηρικτές και στις δύο ακτές της Ερυθράς Θάλασσας, καθώς και την ικανότητα εκπαίδευσης και ανάπτυξης στρατευμάτων.

Τον Δεκέμβριο, η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας συγκέντρωσε στο Ριάντ αντιπροσωπείες από την Αίγυπτο, το Τζιμπουτί, τη Σομαλία, το Σουδάν, την Υεμένη και την Ιορδανία στο πλαίσιο μιας πρωτοβουλίας για τη δημιουργία μιας «Συμμαχίας της Ερυθράς Θάλασσας» που θα προστατεύει τα συμφέροντά της καθώς και εκείνα των «γειτόνων» της. «Όταν έχεις προβλήματα με τους Ιρανούς στον Κόλπο, δεν πρέπει να βρεθείς αντιμέτωπος με περισσότερα προβλήματα στην Ερυθρά Θάλασσα. Πρέπει να φέρεις σε κάποιου είδους συνεννόηση τους Σουδανούς, τους Αιγύπτιους και τους άλλους στο Κέρας της Αφρικής" είπε ένας Σαουδάραβας αναλυτής. «Πρέπει να έχεις οικονομικές συμφωνίες, πολιτικές, πολιτιστικές και στρατιωτικές. Δεν αρκεί η οικονομική βοήθεια. Πιστεύω ότι (οι σχέσεις) θα επεκταθούν».

Όταν η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις με το Κατάρ, οι Αφρικανοί σύμμαχοι κλήθηκαν να επιλέξουν πλευρά. Η κυβέρνηση της Σομαλίας προσπάθησε να παραμείνει ουδέτερη, αλλά οι Σαουδάραβες και τα Εμιράτα θεώρησαν πως υποστήριζε το Κατάρ και την Τουρκία, με αποτέλεσμα να διακόψουν την οικονομική βοήθεια προς τους Σομαλούς.

«Ορισμένες χώρες, ειδικά εκείνες που έχουν ανάγκη τη βοήθεια από τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, εκβιάστηκαν να συμπαραταχθούν μαζί τους εναντίον του Κατάρ. Αυτό προκαλεί μεγάλη αστάθεια στο Κέρας της Αφρικής και στην Υποσαχάρια Αφρική» δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών του Κατάρ Μοχάμεντ Μπιν Αμπντουλραχμάν Αλ Θάνι.

Δημοκρατικά «εμπόδια»

Πριν από την ανατροπή του Μπασίρ, τα Σουδάν είχε πέσει θύμα της νέας δυναμικής στον Κόλπο. Οι σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ πάγωσαν όταν ο πρώην Πρόεδρος κάλεσε το Κατάρ και την Τουρκία να επενδύσουν στα σουδανικά παράλια της Ερυθράς Θάλασσας. Τώρα που έφυγε ο Μπασίρ αναθερμάνθηκαν γρήγορα οι σχέσεις. Αντίθετα, όπως δήλωσε ο σεΐχης Μοχάμεντ, οι σχέσεις του Χαρτούμ με την Ντόχα «περιορίστηκαν δραστικά».

«Η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα βλέπουν ένα νέο πιόνι στη σκακιέρα. Κινούνται γρήγορα για να διασφαλίσουν τη σχέση και για να επιχειρήσουν να ελέγξουν τη μετάβαση στο Σουδάν» εκτιμά ο Ζακ Βερτίν του Ινστιτούτου Brookings.

Το κίνημα της σουδανικής αντιπολίτευσης θέτει το ζήτημα με λιγότερο διπλωματικό τρόπο. «Όλοι αυτοί θέλουν να εκμεταλλευτούν το Σουδάν - τον πλούτο, το ανθρώπινο δυναμικό, τη στρατηγική θέση του» λέει ο Μοχάμεντ Γιουσίφ Αχμέντ Αλ Μουστάφα, εκπρόσωπος της Ένωσης Επαγγελματιών που πρωτοστάτησε στις διαδηλώσεις. «Θα ήταν πολύ δύσκολο να εφαρμόσουν τα σχέδια τους αν υπήρχε στο Σουδάν ένα δημοκρατικό σύστημα».

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL