Η τοποθέτησή μου για τον πνιγμό της μικρής Βαλέρια και του πατέρα της στον Ρίο Γκράντε ήταν ένα μείγμα οργής και κυνισμού που μάλλον ξάφνιασε τους συναδέλφους στη μεσημεριανή σύσκεψη για το θεματολόγιο της “Αυγής”. «Υπάρχει και αυτή η φωτογραφία που κυκλοφορεί παντού από το πρωί, όμως συμβαίνουν κάθε μέρα αυτά στα σύνορα ΗΠΑ - Μεξικού, κι ακόμα χειρότερα, μέσα στην έρημο, χιλιάδες άφησαν τα κόκαλά τους. Δεν μπορώ πια τόσο συγκίνηση και υποκρισία» ξέσπασα πριν συμφωνήσω ότι φυσικά είναι «θέμα» και βεβαίως θα πρέπει να δημοσιευτεί η φωτογραφία των πνιγμένων. Η φωτογραφία έκανε τον γύρο του κόσμου μέσα από πρωτοσέλιδα, τηλεοπτικές οθόνες και Διαδίκτυο, όπως είχε συμβεί πριν από πέντε καλοκαίρια με τον μικρό Κούρδο Αϊλάν που ξεβράστηκε από τα κύματα του Αιγαίου σε μια παραλία στην Αλικαρνασσό. Ε, και λοιπόν; Άλλαξε κάτι;
Είμαι σίγουρος ότι εκατομμύρια άνθρωποι ένιωσαν έναν κόμπο στον λαιμό αντικρίζοντας τα άψυχα κορμιά της κόρης και του πατέρα που ξεκίνησαν μήνες πριν από το Σαν Σαλβαδόρ με το όνειρο μιας καλύτερης ζωής -έστω στην Αμερική του Τραμπ- για να ξεβραστούν τελικά στις καλαμιές στην όχθη του Ρίο Γκράντε. Και πολλοί από αυτούς είπαν πως πρέπει να σταματήσει τούτο το κακό. Είμαι σίγουρος, επίσης, πως πολλοί λιγότεροι γνώριζαν ή ενδιαφέρθηκαν να μάθουν ότι την ίδια ημέρα η ιταλική ακτοφυλακή απειλούσε με κατάσχεση το πλοίο SeaWatch 3 και με σύλληψη το πλήρωμά του εφόσον αποβίβαζαν στη Λαμπεντούζα καμιά σαρανταριά ψυχές που είχαν σώσει στη Μεσόγειο δυο βδομάδες νωρίτερα.
Υπήρχε, βέβαια, μια σημαντική διαφορά ανάμεσα στις δύο ειδήσεις. Στη δεύτερη περίπτωση, οι πρόσφυγες και μετανάστες από την Αφρική ήταν ακόμα... ζωντανοί. Όχι μόνο γλίτωσαν από τα κολαστήρια της Λιβύης, αλλά βρίσκονταν ασφαλείς πάνω στο πλοίο της ΜΚΟ, μιλούσαν, χειρονομούσαν, θρηνούσαν τους δικούς τους που δεν στάθηκαν εξίσου τυχεροί. Στα περισσότερα μέσα ενημέρωσης αυτές οι φωτογραφίες, αυτή η είδηση πέρασε στα ψιλά. Ναι, όλοι αυτοί ήταν ακόμα ζωντανοί και είχαν μάλιστα το... προνόμιο να μαλώνουν για την τύχη τους ο Ιταλός «σερίφης» Σαλβίνι, οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών και αξιωματούχοι σε κάμποσες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Την επομένη όμως σήμανε συναγερμός όταν η καπετάνιος του πλοίου, η 31χρονη Γερμανίδα Κάρολα Ρακέτε, έβαλε πλώρη για τη Λαμπεντούζα αναγκάζοντας τους πάντες να ασχοληθούν πιο σοβαρά με την υπόθεση, γιατί -και πάλι- το θέμα δεν ήταν αν ζουν ή πεθαίνουν οι σαράντα Αφρικανοί, αλλά πώς θα τους μοιραστούν οι Ευρωπαίοι όσο είναι ακόμα ζωντανοί. Εν τω μεταξύ, ανέβηκαν στο πλοίο βουλευτές της ιταλικής Αριστεράς για να σταθούν στο πλευρό των μεταναστών απέναντι στους Σαλβίνι όλης της Ευρώπης. Κι ύστερα; Ασφαλώς η αλληλεγγύη είναι απαραίτητη και μη διαπραγματεύσιμη. Όπως απαραίτητη είναι η καταδίκη των φασιστοειδών τύπου Μελόνι, που κραύγαζε από τη Ρώμη «βυθίστε τους». Όμως οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές δεν πρόκειται να σταματήσουν όσο υπάρχουν πόλεμοι, φτώχεια και κρίση του κλίματος. Χρειάζονται πειστικές και λειτουργικές λύσεις για τις χώρες και τις κοινωνίες υποδοχής.
Δεν ξέρω αν μετά από τριάντα τόσα χρόνια σε τούτη τη δουλειά έχω γίνει πιο κυνικός, αν κουράζομαι ή αν χάνω την υπομονή μου πιο εύκολα. Πρόλαβα όμως να δω, όσο γράφω τούτες τις γραμμές, ότι ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης υπολογίζει πως περίπου 1.600 παιδιά -κατά μέσο όρο ένα την ημέρα- αναφέρθηκαν ως νεκρά ή αγνοούμενα την τετραετία 2014-2018. Όσα περισσότερα κροκοδείλια δάκρυα χύνονται για τη μικρή Βαλέρια, τον μικρό Αϊλάν κ.λπ. τόσο τα θύματα θα γίνονται στατιστικά στοιχεία.
