Live τώρα    
17°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
14.5°C18.7°C
2 BF 61%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
12.4°C18.0°C
1 BF 66%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
13.7°C16.0°C
2 BF 65%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
14.3°C18.0°C
0 BF 57%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
15.7°C15.7°C
1 BF 69%
Ιράν: Διπλή ζώνη άμυνας απέναντι στις ΗΠΑ
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ιράν: Διπλή ζώνη άμυνας απέναντι στις ΗΠΑ

Επιμέλεια: Βασίλης Παπακριβόπουλος

Με κυβερνοεπίθεση επέλεξαν να δράσουν οι ΗΠΑ εναντίον του Ιράν την Πέμπτη 20 Ιουνίου. Οι Αμερικανοί υποστήριξαν ότι έθεσαν εκτός λειτουργίας ιρανικά συστήματα εκτόξευσης πυραύλων επιφανείας – αέρος, ενώ οι Ιρανοί χαρακτήρισαν τις επιθέσεις αποτυχημένες. Η διαρκής κλιμάκωση της έντασης μεταξύ των δύο χωρών ενδεχομένως να προαναγγέλλει την αμερικανική στρατιωτική επέμβαση που μέχρι στιγμής έχει αποφευχθεί. Απέναντί της θα βρει τον τακτικό στρατό της ισλαμικής δημοκρατίας αλλά και τους Φρουρούς της Επανάστασης.

Του Akram Kharief*

Στις 5 Μαΐου 2019 οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν την ανάπτυξη του αεροπλανοφόρου USS Abraham-Lincoln, καθώς και ενός σμήνους βομβαρδιστικών στα νερά του αραβοπερσικού κόλπου. Κάνοντας λόγο για «απάντηση σε ανησυχητικά σημάδια και πληροφορίες που έχουν προκαλέσει κλιμάκωση», ο Τζον Μπόλτον, μέλος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, προειδοποιούσε το Ιράν να μην επιχειρήσει οποιαδήποτε επίθεση κατά των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή. Από τότε, η ένταση διαρκώς κλιμακώνεται στην αραβική χερσόνησο και στον Κόλπο, την ώρα που η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, σύμμαχοι της Ουάσιγκτον, υποδεικνύουν περισσότερο ή λιγότερο ανοιχτά το Ιράν ως υπεύθυνο για τη δολιοφθορά πετρελαιοφόρων κοντά στα στενά του Ορμούζ και για την αναζωπύρωση της εξέγερσης των Χούθι στην Υεμένη. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν επιδιώκουν πολεμική αναμέτρηση με το ιρανικό καθεστώς, είμαστε όμως απολύτως έτοιμοι να απαντήσουμε σε ενδεχόμενη επίθεση, είτε αυτή πραγματοποιηθεί μέσω κάποιου τρίτου μέρους είτε από τους Φρουρούς της Επανάστασης είτε από τον τακτικό ιρανικό στρατό» προσέθετε ο σύμβουλος του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.

Πλέον, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο μιας πολεμικής αναμέτρησης μεταξύ των ΗΠΑ, των συμμάχων τους στον Κόλπο και του Ισραήλ από τη μία πλευρά και του Ιράν από την άλλη. Η πολεμοχαρής τοποθέτηση Μπόλτον το αποδεικνύει. Με έμμεσο τρόπο, η δήλωση φέρνει στο φως και τη διπλή δομή των Ενόπλων Δυνάμεων του Ιράν, την οποία θα πρέπει να αντιμετωπίσει οποιοσδήποτε επιτεθεί στην ισλαμική δημοκρατία. Για να γίνει καλύτερα κατανοητός ο διττός χαρακτήρας των Ενόπλων Δυνάμεων του Ιράν και να αξιολογηθεί η δυνατότητά τους να αντιμετωπίσουν μια νέα αμερικανική επέμβαση στην περιοχή, πρέπει να ανατρέξουμε στις ημέρες που ακολούθησαν την πτώση του σάχη, πριν από σαράντα χρόνια.

Στις 12 Φεβρουαρίου 1979, μολονότι ο αυτοκρατορικός στρατός είχε διακηρύξει την ουδετερότητά του, η νέα ιρανική ηγεσία προχωρά σε άγριες εκκαθαρίσεις στις τάξεις του, ιδιαίτερα μεταξύ των ανώτερων αξιωματικών. Η ηγεσία υποψιάζεται ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις παραμένουν πιστές στον έκπτωτο σάχη, ο οποίος βρίσκεται εξόριστος στο Μαρόκο. Αφού μετονομάζονται σε Στρατό της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν (Artesh), οι Ένοπλες Δυνάμεις τίθενται κάτω από τον απευθείας έλεγχο μιας πολύ αυστηρής πολιτικής οργάνωσης που βρίσκεται στην υπηρεσία του καθεστώτος των μουλάδων: των Sepah-e Pasdaran-e Enghelab-e Islami, δηλαδή του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, που ονομάζονται και Πασνταράν. Από εκείνη την εποχή, το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης, το οποίο αρχικά απαρτιζόταν από τις λαϊκές πολιτοφυλακές που υποστήριζαν τον Ανώτατο Ηγέτη, τον Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, λειτουργεί ως αντίβαρο στις τακτικές Ένοπλες Δυνάμεις και αποτελεί αποτελεσματικό εργαλείο αποτροπής οποιασδήποτε απόπειρας πραξικοπήματος. Εξάλλου, η ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας, ειδικά στις αρχές της, είναι γεμάτη στρατιωτικές συνωμοσίες, λιγότερο ή περισσότερο πραγματικές, που αποκρούστηκαν από τους Φρουρούς της Επανάστασης και συνεχίστηκαν με αιματηρούς διωγμούς.

Στις 22 Σεπτεμβρίου 1980, μόλις ενάμιση χρόνο μετά την ανακήρυξη της Ισλαμικής Δημοκρατίας, η εισβολή του ιρακινού στρατού στο έδαφος του Ιράν πρόσφερε στον Artesh την ευκαιρία να αποδείξει την πίστη του στο καθεστώς. Παλαιοί αξιωματικοί που είχαν συνταξιοδοτηθεί ανακλήθηκαν, ενώ άλλοι, που είχαν φυλακιστεί, απελευθερώθηκαν και τοποθετήθηκαν στις μάχιμες μονάδες. Κάτι τέτοιο συνέβη με πολλούς πιλότους που είχαν κριθεί ύποπτοι λόγω της εκπαίδευσής τους στις ΗΠΑ. Η νικηφόρα αντεπίθεση του τακτικού στρατού ενάντια στις Ένοπλες Δυνάμεις του Ιράκ οδήγησε στην ανακατάληψη του λιμανιού Χοραμσάρ τον Μάιο του 1982. Η συγκεκριμένη στρατιωτική επιτυχία θα αποτελέσει σημείο καμπής στον πόλεμο και, το καλοκαίρι του 1982, το Ιράν θα καταφέρει να ανακαταλάβει το σύνολο των εδαφών που είχε κατακτήσει το Ιράκ. Όμως, το καθεστώς των μουλάδων πολύ γρήγορα έθεσε τον Artesh στο δεύτερο πλάνο των επιχειρήσεων έτσι ώστε να επιτρέψει στους Φρουρούς της Επανάστασης να δρέψουν δάφνες και στρατιωτική νομιμοποίηση. Ο φανατισμός των Φρουρών της Επανάστασης τους οδήγησε στην επιθυμία συνέχισης των μαχών με στόχο την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν. Η γενικευμένη επίθεσή τους κατά του Ιράκ είχε καταστροφικά αποτελέσματα. Ο πόλεμος, στον οποίο σκοτώθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, τελείωσε χωρίς νικητή στις 20 Αυγούστου 1988.

Έτσι, από εκείνον τον πόλεμο και μετά, οι Ένοπλες Δυνάμεις του Ιράν στηρίζονται σε δύο πυλώνες με σαφώς καθορισμένους ρόλους. Σύμφωνα με το άρθρο 143 του συντάγματος του 1979 (το οποίο τροποποιήθηκε το 1989), ο τακτικός στρατός είναι «ο εγγυητής της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας, καθώς και της τάξης στην Ισλαμική Δημοκρατία». Το άρθρο 150 υπογραμμίζει με τη σειρά του ότι το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης πρέπει να «διατηρείται προκειμένου να μπορεί να αναλαμβάνει τον ρόλο του ως φρουρός της επανάστασης και των επιτευγμάτων της (...) σε αδελφική συνεργασία [με άλλους κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων]». Στην πράξη, ο Artesh θεωρείται ένας κλασικός αμυντικός στρατός με τέσσερα σώματα: στρατό ξηράς, αεροπορία, ναυτικό και, από το 2007, αεράμυνα. Η κύρια αποστολή του είναι η φύλαξη των συνόρων και η υπεράσπιση της προστασίας του ιρανικού εδάφους.

Από την πλευρά τους, οι Φρουροί της Επανάστασης, έχοντας περάσει το 1985 από το καθεστώς της λαϊκής πολιτοφυλακής σε καθεστώς πραγματικού στρατού, προορίζονται να υπηρετούν την ιδεολογία της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Το σώμα τους, το οποίο υπάγεται απευθείας στον Ανώτατο Ηγέτη της Επανάστασης και διοικείται, από τον Απρίλιο του 2019, από τον Χοσεΐν Σαλαμί, έχει πρόσβαση στους καλύτερους νεοσύλλεκτους και έχει υιοθετήσει μέχρι τα ακρότατα όριά της τη θεωρία του διαρκούς ασύμμετρου πολέμου. Μέσω των μονάδων Αλ-Κοντς («Ιερουσαλήμ» στα αραβικά και τα φαρσί), οι Φρουροί της Επανάστασης, με συνολική δύναμη 150.000 ανδρών, έχουν τη δυνατότητα να διατηρούν παρουσία σε θέατρα επιχειρήσεων εκτός του Ιράν, όπως στη Συρία (στηρίζοντας το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ), στον Λίβανο (στηρίζοντας τη Χεζμπολά) ή στο Ιράκ (δίπλα στις σιιτικές πολιτοφυλακές). Αντίθετα, ο τακτικός στρατός δεν έχει επαρκείς γραμμές επιμελητείας για να σταθεί εκτός συνόρων. Σε περίπτωση εχθρικής αντεπίθεσης, η αεροπορία δεν μπορεί να προστατεύσει τις επίγειες δυνάμεις ή να διατηρήσει τον έλεγχο στον αέρα. Ωστόσο, οι 350.000 άνδρες του τακτικού ιρανικού στρατού, από τους οποίους 200.000 κληρωτοί που υπηρετούν υποχρεωτική στρατιωτική θητεία 18 έως 24 μηνών, του εξασφαλίζουν ένα σκληρό πυρήνα χερσαίων δυνάμεων. Δεν υπάρχει επίσημο έγγραφο όπου να αποτυπώνεται το στρατιωτικό δόγμα του, άλλα οι λόγοι που εκφωνούνται από τους Ιρανούς ηγέτες κατά τις επίσημες επετείους της «νίκης» επί του Ιράκ επιμένουν στην ικανότητα αντοχής. Το στοιχείο που συγκροτεί την ταυτότητα του τακτικού στρατού του Ιράν είναι ότι κατάφερε να αφομοιώσει το σοκ του ιρακινού αιφνιδιασμού το 1980 και να ανατρέψει την κατάσταση μετά από μερικούς μήνες τρομερών μαχών.

Επομένως, χωρίς καν να γίνει λόγος για την πατριωτική κινητοποίηση που θα προκαλούσε αναπόφευκτα στο εσωτερικό της ιρανικής κοινωνίας, μια εξωτερική επέμβαση θα ερχόταν αντιμέτωπη με έναν τακτικό στρατό ο οποίος διαπνέεται από την αντίληψη της υπεράσπισης των θέσεών του με όποιο τίμημα. Θα έπρεπε επίσης να αντιμετωπίσει τους Φρουρούς της Επανάστασης, εκπαιδευμένους να διεξάγουν πόλεμο φθοράς εναντίον υπέρτερων δυνάμεων στο εξωτερικό και να απειλούν διαρκώς τους αντιπάλους τους και τα οικονομικά συμφέροντά τους. Έτσι, τα νερά του Κόλπου προσφέρουν στους Φρουρούς της Επανάστασης ευρύ φάσμα νευραλγικών στόχων: πετρελαιοφόρα, εργοστάσια αφαλάτωσης, ξένα πολεμικά πλοία...

Αυτός ο δυϊσμός, τακτικός στρατός/Φρουροί της Επανάστασης και άμυνα/επίθεση, παρατηρείται επίσης και στην προστασία του εναέριου χώρου. Οπωσδήποτε, η αεροπορία, που δεν διαθέτει παρά 65 μαχητικά αεροσκάφη, μερικά από τα οποία από την εποχή του σάχη (καταδιωκτικά F-5 και καταδιωκτικά βομβαρδιστικά F-4), παραμένει ο φτωχός συγγενής του Artesh. Διαθέτει όμως ένα από τα καλύτερα συστήματα αεράμυνας στον κόσμο, κυρίως με το ρωσικό ραντάρ εντοπισμού πέρα από τον ορίζοντα (ΟΤΗ) Rezonans και τα παθητικά συστήματα Avtobaza, καθώς επίσης και μια πλειάδα κλασικών ρωσικών και κινεζικών ραντάρ. Ακόμη σημαντικότερο, το Ιράν, το οποίο, στα χαρτιά, είναι σε θέση να εντοπίζει τα «αόρατα» στα ραντάρ αεροσκάφη (stealth aircraft), το 2016 απέκτησε το ρωσικό σύστημα αντιαεροπορικής άμυνας S-300, το οποίο του επιτρέπει να προστατεύσει τις στρατηγικές τοποθεσίες του σε ακτίνα 200 χιλιομέτρων.

Από την πλευρά τους, οι Φρουροί της Επανάστασης έχουν επίσης ως αποστολή τους την ανάπτυξη βαλλιστικών μέσων για την αποτροπή οποιασδήποτε επίθεσης. Είναι δύσκολο να υπάρξουν αναλυτικές πληροφορίες για τους ιρανικούς πυραύλους, αλλά είναι γνωστό ότι οι Φρουροί της Επανάστασης διαθέτουν τουλάχιστον 300 πυραύλους Shahab-1 και Shahab-2 μέγιστου βεληνεκούς 500 χιλιομέτρων. Ορισμένοι από τους πυραύλους αυτούς, οι οποίοι έχουν σχεδιαστεί τη δεκαετία του 1980 και είναι βορειοκορεατικής κατασκευής, έχουν αναβαθμιστεί στο Ιράν και το βεληνεκές τους απειλεί άμεσα τις αμερικανικές βάσεις γύρω από τη χώρα (Κόλπος, Ιράκ, Αφγανιστάν). Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών της Στοκχόλμης για την Ειρήνη (SIPRI), η Τεχεράνη διαθέτει επίσης περίπου 100 πυραύλους με ακτίνα δράσης που υπερβαίνει τα 1.000 χιλιόμετρα (Shahab-3 / Ghadr), φθάνοντας μέχρι και τα 2.500 χιλιόμετρα (Soumar / Sajjil), γεγονός που φέρνει εντός βεληνεκούς τη Σαουδική Αραβία, το Ισραήλ, την ενδοχώρα της Κίνας, τη Ρωσία και την ανατολική Ευρώπη.

Σε μια χώρα που είναι ακόμη σημαδεμένη από τις ζημιές που προκλήθηκαν, ιδιαίτερα στις πόλεις, από τους περίπου 400 ιρακινούς πυραύλους μεταξύ 1982 και 1988, το συγκεκριμένο βαλλιστικό δυναμικό επιτρέπει τη δυνατότητα καλύτερης προετοιμασίας μιας απάντησης, ακόμη και του πρώτου χτυπήματος, παραλύοντας τα μέσα αντίδρασης του εχθρού. Εκτός από την πανοπλία αυτή, οι αεροδιαστημικές δυνάμεις των Φρουρών της Επανάστασης διαθέτουν εκατοντάδες μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τα οποία τους επιτρέπουν να πλημμυρίζουν τον εναέριο χώρο και να υπερφορτώνουν τα εχθρικά ραντάρ. Αυτά τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τα οποία φέρουν πυραύλους, χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον από τους αντάρτες Χούθι στην Υεμένη.1

Μαζική χρήση μέσων καταστροφής με στόχο τον μέγιστο αποπροσανατολισμό του αντιπάλου κάνει και το ιρανικό ναυτικό. Το αμερικανικό ναυτικό γνωρίζει ήδη ότι, σε περίπτωση σύγκρουσης, θα πρέπει να αντιμετωπίσει έναν ολόκληρο στόλο ταχύπλοων σκαφών, μικρών υποβρυχίων τοπικής κατασκευής και αεροπλάνων επίδρασης εδάφους (εκρανοπλάνων), σχεδιασμένων να πετούν ελάχιστα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Τέλος, μεταξύ 2010 και 2017,2 τα ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη παρατήρησης έχουν αρκετές φορές κινηματογραφήσει από κοντά τα πλοία, ακόμη και τα αεροπλανοφόρα, του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού που πλέουν στον Κόλπο. Στα μέσα Μαΐου μάλιστα, η Σαουδική Αραβία κατηγόρησε την Τεχεράνη ότι είχε διατάξει επιθέσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του βασιλείου.

Παρ’ όλα αυτά, θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να μην υπερβάλλουμε όσον αφορά το στρατιωτικό δυναμικό του Ιράν. Αρκεί να θυμηθούμε, λόγου χάρη, ότι το 1991 ο στρατός του Ιράκ είχε χαρακτηριστεί ο «τέταρτος ισχυρότερος στρατός στον κόσμο» πριν ηττηθεί μέσα σε μερικές ημέρες από τους βομβαρδισμούς της διεθνούς συμμαχίας. Βέβαια, ο Artesh και οι Φρουροί της Επανάστασης έχουν στη διάθεσή τους διόλου αμελητέους οικονομικούς πόρους. Το 2016, ο αμυντικός προϋπολογισμός του Ιράν ανήλθε σε 15,9 δισεκατομμύρια δολάρια, από τα οποία το 42% κατευθύνθηκε στους Φρουρούς της Επανάστασης. Είναι περίπου αντίστοιχος με τους αμυντικούς προϋπολογισμούς της Τουρκίας ή του Ισραήλ, αλλά υπολείπεται κατά πολύ του προϋπολογισμού του άλλου περιφερειακού ανταγωνιστή, της Σαουδικής Αραβίας, της οποίας οι ατέρμονες στρατιωτικές δαπάνες αγγίζουν τα 60 δισεκατομμύρια δολάρια. Άλλωστε, οι κυρώσεις των Αμερικανών, των Ευρωπαίων, αλλά και των Ηνωμένων Εθνών έχουν καταστήσει το Ιράν παρία της παγκόσμιας αγοράς εξοπλισμών. Οι κύριοι προμηθευτές του είναι η Κίνα, η Βόρεια Κορέα και η Ρωσία, αν και η Μόσχα ελίσσεται ανάλογα με τη συγκυρία. Έτσι, το 2016, η Ρωσία αρνήθηκε να παραδώσει 200 βαριά καταδιωκτικά Su-30 και καθυστέρησε την παράδοση των πυραύλων S-300 μετά από πιέσεις της Ουάσιγκτον και του Τελ Αβίβ.

Αυτός ο αποκλεισμός εξηγεί τη χρόνια εξοπλιστική υστέρηση του Artesh. Για παράδειγμα, το ισχυρότερο τεθωρακισμένο μάχης που διαθέτει είναι το ρωσικό Τ-72, που πρωτοχρησιμοποιήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 (έχει αναβαθμιστεί στο Ιράν), ενώ το μεγαλύτερο μέρος του τεθωρακισμένου οπλοστασίου του αφορά άρματα Patton ή Chieftain από την εποχή του πολέμου της Κορέας (1950-1953) και του Βιετνάμ (1955-1975). Η εθνική στρατιωτική βιομηχανία, χτισμένη πάνω στα ερείπια του φιλόδοξου σχεδίου του σάχη για ένα στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα δυτικού τύπου, πασχίζει να αντισταθμίσει τις συνέπειες των διεθνών κυρώσεων. Λόγω της διαρκούς δραστηριότητάς του και της παρουσίας του σε θέατρα επιχειρήσεων στο εξωτερικό, το σώμα των Φρουρών της Επανάστασης παίζει ρόλο ατμομηχανής όσον αφορά την καινοτομία στον συγκεκριμένο τομέα. Το πρόγραμμά του για την ανάπτυξη βαλλιστικών πυραύλων, αν και έχει ως αφετηρία τη βορειοκορεατική τεχνολογία, το αποδεικνύει περίτρανα.

1 «Yémen: les rebelles houthis lancent une salve de missiles sur l’Arabie saoudite», www.rfi.fr, 26 Μαρτίου 2018.

2Βλ. «Iranian drone approaches Navy aircraft carrier in second dangerous encounter in a week», «The Washington Post», 14 Αυγούστου 2017.

* O Akram Kharief είναι δημοσιογράφος, διευθυντής έκδοσης του ιστότοπου www.menadefense.net

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL