Οταν τον Δεκέμβριο του 2023, μετά την υπογραφή της Διακήρυξης των Αθηνών, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καλούσε τον Κυριάκο Μητσοτάκη για επίσημη επίσκεψη στην Άγκυρα, το κλίμα στην Αθήνα ήταν περίπου εορταστικό. Η κυβέρνηση είχε επενδύσει πολύ στα «ήρεμα νερά» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και πόνταρε στο μέρισμα της ειρήνης. Μάλιστα, οι πιο αισιόδοξοι έλπιζαν ότι η Αθήνα και η Άγκυρα θα ήθελαν -και θα μπορούσαν- να κάνουν το μεγάλο άλμα και να συζητήσουν τα δύσκολα, τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Γι’ αυτό και η κυβέρνηση της Ν.Δ. είχε μαζέψει τους τουρκοφάγους της από τα τηλεπαράθυρα, ενώ θεωρούσε ότι υπάρχει ένας ανοιχτός πολιτικός διάδρομος στο εσωτερικό για διαπραγμάτευση με την Τουρκία μέχρι τις επόμενες εκλογές. Ωστόσο, δεν φαίνεται να επαληθεύονται οι αισιόδοξοι, καθώς δέκα ημέρες πριν από την επίσκεψη Μητσοτάκη στην Άγκυρα το εορταστικό κλίμα έχει υποχωρήσει αισθητά και ο πήχης των προσδοκιών έχει χαμηλώσει.
Το γκραν σουξέ της βίζας
Μετά από πολιτικό διάλογο πολλών μηνών (μεταξύ της υφυπουργού Εξωτερικών Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου και του Τούρκου ομολόγου της Μπουράκ Ακτσαπάρ), μετά από πολλούς γύρους επαφών για τη λεγόμενη θετική ατζέντα (μεταξύ του υφυπουργού Εξωτερικών Κώστα Φραγκογιάννη και του Μπ. Ακτσαπάρ) και μετά τον πολλοστό γύρο συζητήσεων για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (μεταξύ του εντεταλμένου του υπουργείου Άμυνας, πρέσβη Λαλάκου και του Ακτσαπάρ) δύο είναι οι επιτυχίες στην ελληνοτουρκική προσέγγιση.
Η πρώτη είναι η διατήρηση των «ήρεμων νερών» για σχεδόν ενάμιση χρόνο, με σχεδόν μηδενικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και εντυπωσιακή μείωση του κόστους της κηροζίνης -και όχι μόνο- για την αναχαίτισή τους.
Η δεύτερη είναι η ειδική βίζα για τους Τούρκους τουρίστες για δέκα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, που κάνει την έλευσή τους στην Ελλάδα πιο εύκολη και αρέσει πολύ σε όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα να περάσουν απέναντι. Αρχικά, η βίζα ίσχυε για πέντε νησιά (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Κω και Ρόδος) και είχε ως αποτέλεσμα να τριπλασιαστούν μέσα σε έναν μήνα οι επισκέψεις από την Τουρκία. Από τη Μεγάλη Εβδομάδα η βίζα επεκτάθηκε και σε άλλα πέντε νησιά. Αυτές τις ημέρες οι Τούρκοι τουρίστες αναμένεται να φτάσουν με συνοπτικές διαδικασίες -και με το κόστος της βίζας στα 60 ευρώ- και στη Λέρο, στη Λήμνο, στη Σύμη, στην Κάλυμνο και στο Καστελόριζο. Τους περιμένουν με χαρά οι επίδοξοι οικοδεσπότες, που παρακολουθούσαν από κοντά τη θετική εμπειρία κυρίως από τη Λέσβο, η οποία απολαμβάνει ήδη πολύτιμες οικονομικές «ενέσεις» από τους Τούρκους επισκέπτες.
Η πλημμελής ενημέρωση και…
Κατά τα άλλα, δεν είδαμε πρόοδο στις διμερείς συνομιλίες, ή τουλάχιστον δεν μάθαμε εάν υπήρξε πρόοδος, καθώς η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει μια φοβερή δυσανεξία στη διαφάνεια και στην ενημέρωση. Πιο πολλά μαθαίνει η ελληνική κοινή γνώμη από κάποιο tweet του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών ή από τις ανακοινώσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, παρά από την ελληνική κυβέρνηση. Εάν, μάλιστα, πιστέψει κανείς τις αιτιάσεις της αντιπολίτευσης, ούτε καν η εθνική αντιπροσωπεία δεν ενημερώνεται έγκυρα και έγκαιρα για τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά. Όπως, άλλωστε, δεν ενημερώνεται για τις αποστολές στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία. Ενίοτε τα δύο αυτά καυτά θέματα συνδέονται μεταξύ τους. Υπενθυμίζεται ότι επί πολλές ημέρες έμενε αναπάντητο το ερώτημα εάν η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να στείλει στην Ουκρανία αντιαεροπορικά συστήματα Patriot ή S-300, αποδυναμώνοντας την προστασία των νησιών. Μέχρι να δεήσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης να το διαψεύσει σε τηλεοπτική του συνέντευξη.
…το «αγκάθι» των θαλάσσιων πάρκων
Τώρα μένουν αναπάντητα τα ερωτήματα για τα θαλάσσια πάρκα, τη δημιουργία των οποίων έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση, τονίζοντας, μάλιστα, ότι δεν είναι διαπραγματεύσιμα, επειδή αγγίζουν ζητήματα κυριαρχίας. Αμέσως μετά την εξαγγελία η Τουρκία προειδοποιεί διά του υπουργείου Εξωτερικών ότι «δεν θα ανεχθεί τετελεσμένα». Η αιτίαση της τουρκικής πλευράς είναι πως η Ελλάδα με «όχημα» την προστασία του περιβάλλοντος στοχεύει να διεκδικήσει μόνιμα δικαιώματα σε διαφιλονικούμενες από την Άγκυρα περιοχές στο Αιγαίο. Εικάζεται ότι στη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών που έγινε το περασμένο Σάββατο στο Λονδίνο οι Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν συζήτησαν το επίμαχο θέμα. Αλλά, όπως είπαμε, η ενημέρωση δεν είναι το αγαπημένο σπορ του Γ. Γεραπετρίτη, αν και πηγές από το υπουργείο Εξωτερικών αφήνουν να εννοηθεί ότι οι τουρκικές αντιδράσεις για τα θαλάσσια πάρκα δεν έχουν επιβαρύνει το κλίμα.
Χαμηλές προσδοκίες
Τι πάει να κάνει, λοιπόν, ο Μητσοτάκης στην Άγκυρα; Επιδιώκει κάτι περισσότερο από τη διατήρηση των «ήρεμων νερών»; Η πιθανότερη απάντηση είναι «όχι». Το μεγάλο άλμα για να ανοίξει ο δρόμος προς τη Χάγη δεν έχει γίνει, ενώ η τουρκική πλευρά δεν έχει εκφράσει ποτέ αυτή την πρόθεση. Επιπλέον, λίγες εβδομάδες πριν από τις ευρωεκλογές ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα προσπαθήσει να αποφύγει κάθε εικόνα ενδοτικότητας -πραγματικής ή μη- για να μην του κοστίσει στις ευρωκάλπες. Το θετικό, πάντως, είναι ότι σε αυτή τη φάση ο Πρόεδρος Ερντογάν δεν έχει διάθεση να σηκώσει τους τόνους έναντι της Ελλάδας - ή τουλάχιστον έτσι δείχνει. Έχει άλλες προτεραιότητες στην εκρηκτική γειτονιά της Τουρκίας, ενώ είναι αποφασισμένος να παριστάνει τον προστάτη της Ούμα, των απανταχού μουσουλμάνων, και στη Γάζα. Στον βωμό αυτού του ρόλου ο Ερντογάν κάλεσε τον ηγέτη της Χαμάς στην Τουρκία και άστραψε και βρόντηξε ενάντια στον Νετανιάχου του Ισραήλ, διακυβεύοντας την πρόσκλησή του στον Λευκό Οίκο, την οποία επιθυμούσε διακαώς.
Χωρίς σχόλιο
Η ακύρωση της επίσκεψης, αν και σίγουρα είναι προβληματική για τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, έχει τα θετικά της τόσο για τον Ερντογάν όσο και για τον Τζο Μπάιντεν. Ο Τούρκος Πρόεδρος μπορεί να δείξει τώρα στο εσωτερικό του ότι ήταν πρόθυμος να θυσιάσει μια πολυπόθητη συνάντηση κορυφής στον βωμό της αλληλεγγύης με την Παλαιστίνη. Και ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν θα αναγκαστεί προεκλογικά να φωτογραφηθεί υποδεχόμενος τον σύμμαχο της Χαμάς στον Λευκό Οίκο. Να σημειωθεί ότι από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών αποφεύγουν διά ροπάλου να σχολιάσουν την ακύρωση της επίσκεψης Ερντογάν στην Ουάσιγκτον - και την όποια επίδρασή της στην ελληνοτουρκική συνάντηση κορυφής. Με τους περισσότερους αναλυτές να εκτιμούν ότι η ακύρωση αυτή δεν θα παίξει κανένα ρόλο στα ελληνοτουρκικά. Βραχυπρόθεσμα, τουλάχιστον.
