Οι χώρες που συμμετείχαν πέτυχαν μια «ιστορική» συμφωνία στην κλιματική σύνοδο COP28 αποδεχόμενες να απομακρυνθούν από τα ορυκτά καύσιμα προκειμένου να φτάσουν τον στόχο των παγκόσμιων μηδενικών εκπομπών ως το έτος 2050. Το πρωί της Τετάρτης ο προεδρεύων Σουλτάν αλ Τζαμπέρ ανακοίνωσε τη συμφωνία που επιτεύχθηκε χωρίς να υπάρχουν αντιρρήσεις από κάποια από τις περίπου 200 χώρες που συμμετείχαν στη διάσκεψη. «Εχουμε για πρώτη φορά διατυπώσεις στην τελική συμφωνία για τα ορυκτά καύσιμα» ανακοίνωσε ο Τζαμπέρ, ο οποίος είναι επίσης διευθυντής της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας του Άμπου Ντάμπι.
Αποκαλούμενο ως Συναίνεση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, το κείμενο «καλεί όλες τις πλευρές να συμβάλουν» με ενέργειες που περιλαμβάνουν «τη μετακίνηση μακριά από τα ορυκτά καύσιμα σε ενεργειακά συστήματα με δίκαιο, συντεταγμένο και ισότιμο τρόπο, επιταχύνοντας τη δράση κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσιμης δεκαετίας με στόχο να πετύχουμε τις μηδενικές εκπομπές ως το 2050». Ένα προσχέδιο που είχε υποβληθεί νωρίτερα είχε εξοργίσει τις ευρωπαϊκές, λατινοαμερικανικές και ευάλωτες νησιωτικές χώρες καθώς δεν περιελάμβανε διατυπώσεις για σταδιακή εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων, προσφέροντας μόνο ένα «μενού α λα κάρτ» από ενέργειες που οι χώρες «μπορούσαν» να κάνουν. Το τελευταίο κείμενο δεν μιλά για «σταδιακή κατάργηση», όμως περιέχει διατυπώσεις που επέλεξαν τα νησιωτικά έθνη του Ειρηνικού. Παρ’ όλα αυτά, η έλλειψη λεπτομερειών για το πώς οι φτωχότερες χώρες με τεράστια χρέη θα μπορέσουν να χρηματοδοτήσουν την μετάβαση και να προσαρμόσουν τις οικονομίες τους στην υπερθέρμανση του πλανήτη έγινε στόχος επικρίσεων.
Ο μελλοντικός ρόλος των ορυκτών καυσίμων ήταν το βασικό θέμα της COP28 που πραγματοποιήθηκε στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, έναν από τους μεγαλύτερους πετρελαιοπαραγωγούς του πλανήτη. Διπλωμάτες σημειώνουν πως η Σαουδική Αραβία και άλλες χώρες του ΟΠΕΚ άσκησαν έντονες πιέσεις για μια αποδυναμωμένη συμφωνία. «Στρέψαμε τον κόσμο προς τη σωστή κατεύθυνση» τόνισε ο Τζαμπέρ. «Προσφέραμε ένα ρωμαλέο σχέδιο δράσης για να κρατηθούμε κοντά στον στόχο του 1,5 βαθμού Κελσίου. Είναι ένα σχέδιο το οποίο οδηγεί η επιστήμη». Πρόσθεσε πως η συμφωνία προσφέρει ένα ισορροπημένο πρόγραμμα που αντιμετωπίζει τις εκπομπές αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ενώ παράλληλα «ανασχεδιάζει τη διεθνή χρηματοδότηση».
Οι αρχικές αντιδράσεις στη συμφωνία κυμάνθηκαν σε όλη την γκάμα. Από χώρες που την περιέγραψαν ως σημείο καμπής, καθώς αναφέρεται για πρώτη φορά στην ανάγκη κατάργησης των ορυκτών καυσίμων, μέχρι εκείνους που εξέφρασαν την ανησυχία τους για το γεγονός ότι δεν ήταν αρκετά ριζοσπαστική. Υπουργοί από την Ε.Ε., τον Καναδά, τη Δανία και την Ιρλανδία τη χαρακτήρισαν ιστορική, ενώ η Συμμαχία των Μικρών Νησιωτικών Κρατών έκανε λόγο για μια «λιτανεία υπεκφυγών που προκαλούν έντονη ανησυχία». Ο Νταν Γιέργκενσεν, υπουργός Συντονισμού Ανάπτυξης και Πολιτικής για το Κλίμα της Δανίας, τόνισε ότι η συμφωνία είναι «πολύ, πολύ καλή». «Αυτό που βασικά κάναμε είναι να πούμε πώς πρέπει να κινηθεί κανείς τώρα. Χρειάζεται αλλαγή καθώς απομακρυνόμαστε από τα ορυκτά. Τα ορυκτά καύσιμα δεν είναι το μέλλον» είπε. «Λύσαμε όλα τα προβλήματα; Φυσικά και όχι». Η Ρέιτσελ Κλίτους από την Ένωση Προβληματισμένων Επιστημόνων τόνισε πως το κείμενο είναι «αρκετά καλό», ιδίως επειδή διαμορφώθηκε κάτω από την έντονη πίεση της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Πρόσθεσε όμως ότι το κείμενο «πάσχει σοβαρά» σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση της σταδιακής κατάργησης των ορυκτών καυσίμων ιδίως για τις φτωχότερες χώρες. «Δεν θα φτάσουμε εκεί χωρίς τη χρηματοδότηση» σημείωσε.
Η τελική συμφωνία προήλθε έπειτα από μια νύχτα έντονων διαβουλεύσεων που κράτησαν ως τις πρώτες πρωινές ώρες. Ο Τζαμπέρ είχε συναντήσεις με υπουργούς και διπλωμάτες, συμπεριλαμβανομένου του ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ Τζον Κέρι, τον υπουργό Ενέργειας της Σαουδικής Αραβίας Αμπντουλαζίζ μπιν Σαλμάν και αξιωματούχους από τη Σαμόα, την Αυστραλία, τον Καναδά και την Ε.Ε. Η συμφωνία επικεντρώνεται επίσης στη σταδιακή κατάργηση της «αμείωτης» καύσης ανθράκων, παρότι δεν πρόσφερε κάποιο χρονοδιάγραμμα. Στέκεται επίσης στον ρόλο των «μεταβατικών καυσίμων», που θεωρούνται αμφιλεγόμενα σε ορισμένες χώρες και για τα οποία οι εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν ότι ενδέχεται να στηρίξουν τη συνέχιση της χρήσης φυσικού αερίου. Καλεί, επίσης, για τον τριπλασιασμό της παγκόσμιας δυνατότητας ανανεώσιμης ενέργειας μέχρι το 2030, ζητώντας από τις χώρες να επιταχύνουν την ανάπτυξη τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών όπως η πυρηνική, το υδρογόνο χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και η τεχνολογία σύλληψης και αποθήκευσης εκπομπών.
Η περιβαλλοντική οργάνωση WWF σημείωσε ότι η τελική συμφωνία αποτελεί «βήμα προόδου», αλλά παρ’ όλα αυτά «αποτυγχάνει να ζητήσει τη σταδιακή κατάργηση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου». Η συμφωνία υπογραμμίζει, επίσης, ότι οι χώρες έχουν διαφορετικά επίπεδα ευθύνης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ανάλογα με τις οικονομικές συνθήκες τους και αναγνωρίζει πως οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν ανάγκη οικονομικής στήριξης για την ενεργειακή μετάβασή τους. Ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες υποστηρίζουν ότι οι πλουσιότερες χώρες -οι μεγαλύτεροι ρυπαντές από ιστορική άποψη- πρέπει να διακόψουν τις εκπομπές τους γρηγορότερα. Άλλες χώρες επέκριναν τις χλιαρές διατυπώσεις για τη χρηματοδότηση σε ένα ξεχωριστό κείμενο που αποσκοπεί να θέσει έναν «παγκόσμιο στόχο προσαρμογής». Προηγούμενες εκδοχές του κειμένου αξίωναν οι αναπτυγμένες χώρες να παράσχουν μακροπρόθεσμη, επιπρόσθετη χρηματοδότηση και τεχνολογία για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Το τελικό κείμενο «επαναλαμβάνει ότι η συνεχής και ενισχυμένη διεθνής υποστήριξη αποτελεί άμεσο προαπαιτούμενο». Ο Μπράντον Γου, διευθυντής της ActionAid, επισημαίνει: «Όπως προβλέπει η στρατηγική των ΗΠΑ, κάθε σαφής αναφορά στην ανάγκη παροχής βοήθειας από τις ανεπτυγμένες χώρες απαλείφθηκε».
