Τι ήλπιζε να πετύχει η Χαμάς με την επίθεσή της στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου; Να βάλει φωτιά στην περιοχή είναι αναμφίβολα η απάντηση. Ειδικότερα, να προκαλέσει την αντίδραση που παρατηρούμε, με τις αναπόφευκτες συνέπειες που αυτή έχει για το διεθνές κύρος του Ισραήλ και τις προοπτικές ειρήνευσης. Η στρατηγική, με άλλα λόγια, να μετατρέψει σε μάρτυρες τους ανθρώπους της Γάζας για έναν ευρύτερο σκοπό δυστυχώς αποδίδει.
Ο τρόπος που όλα αυτά ξεδιπλώνονται θα έχει επιπτώσεις για τις ανθρώπινες ζωές, την ισορροπία ισχύος στην περιοχή και ενδεχομένως για την παγκόσμια ειρήνη. Θα επηρεάσει όμως και τη διεθνή οικονομία, η οποία έχει υποστεί μια σειρά σοκ τα τελευταία τέσσερα χρόνια: την Covid-19, τον μεταπανδημικό πληθωρισμό, τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας και τώρα αυτό. Πόσο μεγάλο σοκ θα προκαλέσει αυτή η τελευταία φρικαλεότητα; Είναι κάτι περισσότερο από απλό ζήτημα δολαρίων και σεντς. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για τις πιθανές μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή, ο αριθμός των ανθρώπων που υποφέρει από σοβαρή διατροφική ανασφάλεια εκτινάχθηκε κατά 200 εκατομμύρια ανάμεσα στο 2019 και στο 2021. Ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας θα πρέπει να επιδείνωσε την κατάσταση, μολονότι δεν υπάρχουν ακόμα διαθέσιμα στοιχεία. Οπότε, πόσο σοβαρές θα είναι οι συνέπειες αυτή τη φορά; Αυτό εξαρτάται από το πόσο θα επεκταθεί και θα διαρκέσει ο πόλεμος. Και πώς θα επηρεαστεί αυτή τη φορά η διεθνής οικονομία, κυρίως μέσω των αγορών ενέργειας;
Σε πρόσφατο άρθρο του, ο Gideon Rachman μας υπενθύμισε ότι ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος άρχισε σαν σύγκρουση μεταξύ Αυστρίας και Σερβίας, αμφότεροι σύμμαχοι μεγαλύτερων δυνάμεων. Στην περίπτωσή μας, το Ισραήλ θα μπορούσε να θεωρηθεί εκπρόσωπος των ΗΠΑ και η Χαμάς και η Χεζμπολάχ εκπρόσωποι του Ιράν (που ενδέχεται τελικά να εκπροσωπεί τη Ρωσία ή ακόμα και την Κίνα). Μια αλυσίδα καταστροφικών εξελίξεων θα μπορούσε να ξεδιπλωθεί στον Περσικό Κόλπο, επισημαίνει. Θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμα και σε σύγκρουση μεταξύ υπερδυνάμεων. Επιπλέον, θα προσθέταμε εμείς, τα καθεστώτα της περιοχής θα μπορούσαν να αποσταθεροποιηθούν από τη λαϊκή οργή για την αποτυχία να βοηθηθεί ο λαός της Γάζας. Αξίζει να θυμηθούμε ότι το εξαιρετικά επιζήμιο πετρελαϊκό εμπάργκο του 1973 δεν ήταν άμεσο αντίκτυπο του πολέμου, αλλά η πολιτική αντίδραση των Αράβων πετρελαιοπαραγωγών.
Θα είχε σημασία αν ο πόλεμος επεκτεινόταν; Οπωσδήποτε. Η περιοχή είναι μακράν η σημαντικότερη παραγωγός ενέργειας του πλανήτη: σύμφωνα με φετινή έρευνα, περιέχει το 48% των αποδεδειγμένων παγκόσμιων κοιτασμάτων και παρήγαγε το 33% του παγκόσμιου πετρελαίου το 2022. Επιπλέον, το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πετρελαίου πέρασε από τα στενά του Ορμούζ το 2018. Η Παγκόσμια Τράπεζα σημειώνει επίσης ότι προηγούμενα ενεργειακά σοκ αποδείχτηκαν εξαιρετικά επιζήμια. Η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ το 1990 αύξησε τη μέση τιμή του πετρελαίου κατά 105% τους τρεις επόμενους μήνες, το αραβικό πετρελαϊκό εμπάργκο της περιόδου 1973-1974 την αύξησε κατά 52% και η ιρανική επανάσταση το 1978 κατά 48%. Προς το παρόν, ωστόσο, οι επιπτώσεις της επίθεσης της Χαμάς και του πολέμου στη Γάζα στην τιμή του πετρελαίου είναι μέτριες. Η έκθεση αναφέρει ότι το πετρέλαιο έχει γίνει λιγότερο σημαντικό και οι αγορές πετρελαίου λιγότερο ευάλωτες από τη δεκαετία του 1970, οι παραγωγικές πηγές διαφοροποιήθηκαν και τα στρατηγικά αποθέματα είναι μεγαλύτερα. Παρ’ όλα αυτά, το πετρέλαιο παραμένει ζωτικής σημασίας για τις μεταφορές. Το υγροποιημένο φυσικό αέριο από τον Κόλπο αποτελεί επίσης σημαντικό μέρος των παγκόσμιων παροχών. Μεγάλες αναταράξεις αυτών των παροχών θα μπορούσαν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στις τιμές της ενέργειας, στην παραγωγή και στις τιμές των αγαθών, κυρίως των τροφίμων. Η τράπεζα προβλέπει σενάρια με μικρές, μέτριες και μεγάλες αναταράξεις: οι πρώτες, υποστηρίζει, θα μείωναν την παροχή κατά 2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα (2% της παγκόσμιας παραγωγής), οι δεύτερες κατά 3 με 5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα και οι τελευταίες κατά 6 με 8 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Κάτι τέτοιο θα ανέβαζε την τιμή του πετρελαίου σε 93 με 102 δολάρια, 109 με 121 δολάρια και 141 με 157 δολάρια αντιστοίχως. Αν έκλειναν τα στενά του Ορμούζ, οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να γίνουν ακόμα χειρότερες.
Ο καλύτερος τρόπος να τα αναλογιστούμε όλα αυτά είναι να εστιάσουμε στην αβεβαιότητα. Η μεγαλύτερη πιθανότητα είναι πως η σύγκρουση θα διευθετηθεί. Αν συμβεί αυτό, οι επιπτώσεις θα παραμείνουν ασήμαντες. Είναι όμως πιθανό να επεκταθεί και επομένως να επιδεινωθεί. Η πολιτική αναταραχή θα μπορούσε επίσης να αναγκάσει τις κυβερνήσεις της περιοχής να εξετάσουν εμπάργκο. Η Χαμάς μπορεί να ήθελε να βάλει μπουρλότο στην περιοχή. Αυτό δεν είναι όμως προς το συμφέρον δισεκατομμυρίων ανθρώπων που θέλουν να συνεχίσουν να ζουν τις ζωές τους όσο καλύτερα μπορούν. Είναι στο χέρι των πολιτικών της περιοχής και όσων βρίσκονται εκτός της να αποφύγουν λάθη που στο παρελθόν αποδείχτηκαν τόσο καταστροφικά. Αυτή τη στιγμή, το μεγάλο ερώτημα είναι τι θα κάνει το Ισραήλ. Κατανοώ την οργή που αισθάνονται οι Ισραηλινοί για τη βάναυση επίθεση όπως και την αποφασιστικότητά τους να εξαλείψουν τη Χαμάς. Είναι όμως κάτι τέτοιο δυνατό με στρατιωτικά μέσα; Ποιος είναι ο τελικός στόχος; Ποια είναι η στρατηγική για μια οριστική συνεννόηση με τους Παλαιστίνιους; Και, πάνω απ’ όλα, πόσο συνετό θα είναι να συμπεριφερθεί το Ισραήλ ακριβώς με τον τρόπο που ήθελε η Χαμάς;
