«Μολονότι αισθάνεσαι αυτή την οργή, δεν πρέπει να την αφήσεις να σε καταλάβει. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου ήμασταν οργισμένοι στις ΗΠΑ. Και ενώ επιζητούσαμε και τελικά λάβαμε δικαιοσύνη, κάναμε και σφάλματα». Αυτό δήλωσε ο Τζο Μπάιντεν κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στο Ισραήλ. Όμως ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν αναφέρθηκε με λεπτομέρειες δημοσίως στα λάθη που έκανε η Αμερική. Ποια ήταν τελικά;
Σε γενικές γραμμές, οι ΗΠΑ επιχείρησαν να νικήσουν την «τρομοκρατία» με συμβατικά στρατιωτικά μέσα. Εξαπέλυσαν πολέμους στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ που προκάλεσαν εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους. Όμως περισσότερα από είκοσι χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, η Αμερική είναι μάλλον λιγότερο ισχυρή και σεβαστή στον κόσμο απ’ ό,τι ήταν το 2001. Και η ίδια της η κοινωνία πληγώθηκε βαθιά.
Διακινδυνεύει το Ισραήλ να επαναλάβει πολλά από αυτά τα λάθη; Ναι. Όμως το Ισραήλ έχει πολύ μικρότερο περιθώριο για λάθη. Οι ΗΠΑ αποτελούν τη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη. Προστατεύονται από δύο ωκεανούς και διαθέτουν ένα παγκόσμιο δίκτυο συμμάχων και εξαρτημένων δυνάμεων. Το Ισραήλ, αντιθέτως, είναι μια μικρή χώρα σε μια εχθρική γειτονιά. Η επιθυμία να καταστρέψεις την οργάνωση που έσφαξε τους αμάχους σου είναι απολύτως φυσιολογική. Η υπόσχεση του Ισραήλ να εξοντώσει τη Χαμάς θυμίζει έντονα εκείνες της Αμερικής να καταστρέψει την Αλ Κάιντα και τους Ταλιμπάν μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Οι ΗΠΑ μπορούν να ισχυριστούν πως σημείωσαν κάποιες επιτυχίες στον αγώνα τους κατά της Αλ Κάιντα. Ο Οσάμα Μπιν Λάντεν, ο ηγέτης της, σκοτώθηκε το 2011 και η οργάνωση δεν πέτυχε να πραγματοποιήσει κάποια άλλη θεαματική επίθεση σε αμερικανικό έδαφος.
Ομως ο ισλαμισμός είναι ιδέα και η τρομοκρατία τακτική. Δεν λύνεις έτσι το πρόβλημα, καταστρέφοντας μια ισλαμιστική τρομοκρατική οργάνωση. Νέες ομάδες, όπως ο ISIS, προέκυψαν. Η Ευρώπη, ιδίως η Γαλλία, χτυπήθηκε σκληρά από τρομοκρατικές επιθέσεις ισλαμιστών. Και οι τζιχαντιστές κερδίζουν έδαφος στην Αφρική. H ίδια η Χαμάς θυμίζει περισσότερο τους Ταλιμπάν παρά την Αλ Κάιντα, καθώς είναι πραγματικά μια κυβερνώσα Αρχή που διευθύνει μια καθορισμένη εδαφική έκταση εδώ και χρόνια. Αυτό θα έπρεπε να αποτελεί προειδοποίηση επειδή, περισσότερο από είκοσι χρόνια μετά την είσοδο των αμερικανικών στρατευμάτων στην Καμπούλ, οι Ταλιμπάν είναι και πάλι στην εξουσία στο Αφγανιστάν. Τόσο η Χαμάς όσο και οι Ταλιμπάν καταφεύγουν σε τρομοκρατικές τακτικές. H αδιαμφισβήτητη αλήθεια είναι όμως ότι αποτελούν κοινωνικά και πολιτικά κινήματα με βαθιές ρίζες. Πόσες φορές δεν ανακοίνωσαν οι συμμαχικές δυνάμεις στο Αφγανιστάν ότι σκότωσαν κάποιον διοικητή των Ταλιμπάν; Πάντοτε υπήρχε κάποιος να τον διαδεχθεί. Στην πράξη, ένας πόλεμος εναντίον ξένων δυνάμεων κατοχής τροφοδοτεί τον εθνικισμό και τον φανατισμό. Με τους Ταλιμπάν να έχουν επιστρέψει στο Αφγανιστάν, ποιος θα μπορούσε να αποκλείσει την περίπτωση η Χαμάς να διευθύνει τη Γάζα και πάλι σε είκοσι χρόνια από σήμερα;
Παρά τις στρατιωτικές νίκες, η Αμερική απέτυχε να βρει μια βιώσιμη πολιτική διευθέτηση τόσο στο Ιράκ όσο και στο Αφγανιστάν. Με το να αντιμετωπίζει τους Παλαιστινίους καθαρά σαν ένα ζήτημα ασφάλειας, το Ισραήλ μοιάζει έτοιμο να επαναλάβει το λάθος. Η «αποκατάσταση της ανάσχεσης» δεν θα σταθεί αρκετή. Κάποια στιγμή οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι θα πρέπει να βρουν μια βιώσιμη πολιτική λύση ή θα προκύψει μια ακόμη γενιά Παλαιστινίων έτοιμων να συνεχίσουν τον αγώνα κατά του Ισραήλ. Και, παρ’ όλα αυτά, η ισραηλινή κυβέρνηση δεν φαίνεται να έχει ιδέα ποιος ή τι θα κυβερνήσει τη Γάζα όταν η Χαμάς υποθετικά καταστραφεί. Όλες οι επιλογές -η Παλαιστινιακή Αρχή, η ισραηλινή κατοχή, μια ξένη ειρηνευτική αποστολή- μοιάζουν αδύνατον να εφαρμοστούν. Η κυβέρνηση Νετανιάχου συζητά επίσης το ενδεχόμενο να αρχίσει και δεύτερο πόλεμο - αυτή τη φορά εναντίον της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, που είναι μια πολύ ισχυρότερη δύναμη από τη Χαμάς. Η Χεζμπολάχ θα μπορούσε να εξαπολύσει επίθεση, κάτι που κάνει πολλούς στο Ισραήλ να τάσσονται υπέρ ενός προληπτικού χτυπήματος. Η λογική είναι παρόμοια με πολλά από τα επιχειρήματα που οδήγησαν την Αμερική να εισβάλει στο Ιράκ. Η άποψη ήταν ότι μετά την 11η Σεπτεμβρίου ήταν υπερβολικά επικίνδυνο να αγνοηθεί μια τέτοια απειλή. Πολλοί όμως από εκείνους που ψήφισαν υπέρ του πολέμου στο Ιράκ, συμπεριλαμβανομένου του Μπάιντεν, παραδέχονται σήμερα ότι ήταν λάθος.
Το Ισραήλ υποστηρίζει πως πολλοί από όσους επικρίνουν τον πόλεμό του στη Γάζα είναι θύματα παραπληροφόρησης, υποκριτές ή αντισημίτες. Υπάρχει όμως και μια μεγάλη μερίδα που ξεκινά από θέση πραγματικής συμπάθειας προς το Ισραήλ, αλλά τελικά θα αποξενωθεί αν ο αποκλεισμός οδηγήσει σε λιμοκτονία των κατοίκων της Γάζας ή αν το Ισραήλ ισοπεδώσει την περιοχή, όπως έκαναν οι Ρώσοι κάποτε στο Γκρόζνι. Το Ισραήλ δεν έχει το περιθώριο να αγνοήσει τη διεθνή κοινή γνώμη. Ένας πόλεμος κατά της τρομοκρατίας μπορεί επίσης να τραυματίσει την κοινωνία που τον διεξάγει. Περισσότεροι από 30.000 Αμερικανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν μετά τις θητείες στους σε Ιράκ και Αφγανιστάν. Η οργή κατά της ελίτ και η «αμερικανική σφαγή» που οδήγησαν στην άνοδο του Ντόναλντ Τραμπ συνδέονται άμεσα με τα κοινωνικά συντρίμμια που έσπειραν οι πόλεμοι της Αμερικής. Ένας πόλεμος κατά της τρομοκρατίας μπορεί να ενώσει μια χώρα βραχυπρόθεσμα. Μπορεί όμως και να τη διαλύσει μακροπρόθεσμα. Κι αυτό είναι ένα μάθημα που το Ισραήλ οφείλει σήμερα να αναλογιστεί. Προτού να είναι πολύ αργά.
