Στα πρόθυρα της κατάρρευσης φαίνεται να βρίσκεται ο νόμος της ΕΕ για την αποκατάσταση της φύσης μετά από μήνες διαμαρτυριών αγροτών σε όλη την Ευρώπη, καθώς αρκετά κράτη μέλη έχουν αποσύρει την υποστήριξή τους στη νομοθεσία, σύμφωνα με την οποία, οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να αναπτύξουν εθνικά σχέδια αποκατάστασης της φύσης.
Η ΕΕ υπήρξε ηγετική φωνή στις διαπραγματεύσεις για τη βιοποικιλότητα του Cop15 τον Δεκέμβριο του 2022, όπου οι κυβερνήσεις συμφώνησαν να προστατεύσουν το 30% του πλανήτη για τη φύση, να απομακρυνθούν από επιβλαβείς για το περιβάλλον επιδοτήσεις και να μειώσουν τη χρήση φυτοφαρμάκων. Για να υλοποιηθεί η συμφωνία οι αγρότες θα πρέπει να αφιερώσουν το 4% της καλλιεργήσιμης γης τους σε μη παραγωγικούς σκοπούς και να μειώσουν τη χρήση λιπασμάτων κατά 20%.
Οι αντιδράσεις των αγροτών
Από τον Δεκέμβριο του 2023, Ευρωπαίοι αγρότες διαμαρτυρήθηκαν για τις χαμηλές τιμές των τροφίμων, τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς (όπως φόρος άνθρακα, απαγορεύσεις φυτοφαρμάκων, περιορισμούς σε εκπομπές αζώτου, στο νερό και στη χρήση γης), και το εμπόριο γεωργικών προϊόντων με κράτη μέλη που δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Ουκρανία και το μπλοκ Mercosur της Νότιας Αμερικής.
Υποστήριξαν ότι η αγροτική πολιτική που εφαρμόζεται τώρα προστατεύει περισσότερο «το περιβάλλον» από τα «δικαιώματα των αγροτών» και έλαβαν την υποστήριξη της κοινής γνώμης. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι η κάλυψη των διαμαρτυριών σε πολλές χώρες της ΕΕ, συνοδεύτηκε με ψευδείς ιστορίες σχετικά με τον αριθμό τρακτέρ ή (όπως έγινε τον Ιανουάριο), το μέγεθος των συλλαλητηρίων τους όπως αναφέρει το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων. Παλιά ή άσχετα βίντεο εμφανίστηκαν ως σχετιζόμενα με τις διαμαρτυρίες, τα οποία συχνά συνοδευόντουσαν από επιθετική ρητορική κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενισχύοντας το αρνητικά το κλίμα των διαμαρτυριών.
Πολλές κυβερνήσεις έπειτα από διαβουλεύσεις με αγροτικά συνδικάτα υπέκυψαν και έκαναν υποχωρήσεις. Επανέφεραν φοροαπαλλαγές, κατήργησαν μέτρα, οπισθοχωρώντας τελικά στις περιβαλλοντικές πολιτικές του οδικού χάρτη της ΕΕ για το κλίμα του 2040, με τον Βιργκίνιους Σινκεβίτσιους, τον Ευρωπαίο Επίτροπο Περιβάλλοντος, να προειδοποιεί ότι η ΕΕ θα πάει με άδεια χέρια στην Cop16 για τη βιοποικιλότητα στην Κολομβία, γεγονός που θα υποβαθμίσει την αξιοπιστία της.
Έκκληση κορυφαίων επιστημόνων σε κυβερνήσεις και αγρότες
Το κίνημα διαμαρτυρίας των αγροτών σε όλη την Ευρώπη αναδεικνύει τις παθογένειες μιας βαθιάς κοινωνικής, οικονομικής, περιβαλλοντικής και κλιματικής κρίσης. Χρειάζεται να καταλάβουμε είναι ότι η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και η βιωσιμότητα του πλανήτη απαιτεί όχι μόνο σταδιακή μεταρρύθμιση, αλλά γρήγορο, μετασχηματισμό του παγκόσμιου συστήματος τροφίμων. Η απώλεια των φυσικών οικοσυστημάτων, είναι δεδομένο ότι θέτει σε κίνδυνο το σύστημα παραγωγής τροφίμων. Το παρόν σύστημα απαιτεί συνολική αναδιάρθρωση με αγροοικολογικές προσεγγίσεις, έτσι ώστε να μπορέσουμε να αποκαταστήσουμε τη γονιμότητα των ευρωπαϊκών εδαφών, παράγοντας τρόφιμα με σεβασμό προς τους ανθρώπους, τα ζώα και το περιβάλλον.
Σε μια ανοιχτή επιστολή, περίπου 100 κορυφαίοι επιστήμονες που ασχολούνται με την βιοποικιλότητα από όλο τον κόσμο, δήλωσαν ότι οι προσπάθειες για την αποκατάσταση της φύσης είναι ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση τροφίμων – αλλά και ότι οι αγρότες πρέπει να βοηθήσουν να γίνει η γεωργία πιο φιλική προς το περιβάλλον, για να είναι τα μέτρα επιτυχημένα.
Την επιστολή υπογράφουν κορυφαίοι επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το ETH της Ζυρίχης και το Πανεπιστήμιο Wageningen, και μεταξύ άλλων αναφέρει: «Σε κανένα σημείο της ιστορίας δεν υπήρξε μεγαλύτερη πίεση στους αγρότες. Είναι υπεύθυνοι για τη διατροφή ενός συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού. Και τώρα θέλουμε να μας σώσουν όλους από την παγκόσμια κρίση του κλίματος και της βιοποικιλότητας, την ίδια στιγμή που οι δυνάμεις της αγοράς συνεχίζουν να δυσχεραίνουν την οικονομική κατάσταση.
Πολιτικές όπως ο νόμος της ΕΕ για την αποκατάσταση της φύσης είναι ζωτικής σημασίας καθώς προσπαθούμε να σώσουμε τη φύση και να εξασφαλίσουμε τη γεωργική παραγωγικότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αλλά αυτές οι πολιτικές θα λειτουργήσουν μόνο εάν χτιστούν δίπλα στους αγρότες και τους ενδυναμώσουν για να γίνουν οι ήρωες που όλοι χρειαζόμαστε να είναι. Εάν οι κυβερνήσεις παράσχουν τα σωστά κίνητρα, μπορούν να κινητοποιήσουν τους αγρότες να δημιουργήσουν έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι και η φύση θα μπορούν να ευδοκιμούν μαζί».
«Χρειαζόμαστε τη φύση για να σωθεί η γεωργία»
«Για όσους από εμάς μεγαλώσαμε παρακολουθώντας τον David Attenborough στην τηλεόραση, ο φυσικός κόσμος φαίνεται σαν ένα εγγενώς υπέροχο μέρος που πρέπει να σώσουμε. Αυτό το φυσικό σύστημα δεν είναι μόνο πηγή έμπνευσης, αλλά έχει μετατρέψει αυτόν τον πλανήτη από μια σφαίρα άγονων ηφαιστειακών πετρωμάτων σε μια βιώσιμη ουτοπία.
Αυτό μπορεί να φαίνεται σαν ένα προφανές συναίσθημα. Ωστόσο, σε αυτή την κρίσιμη στιγμή στην ιστορία του πλανήτη μας - στα μισά του δρόμου της δεκαετίας του ΟΗΕ για την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων – άνθρωποι διαδήλωσαν στους δρόμους μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων, αντιτασσόμενοι στον προτεινόμενο Νόμο της ΕΕ για την αποκατάσταση της φύσης.
Αυτές οι διαμαρτυρίες γίνονται επειδή οι άνθρωποι ανησυχούν ότι η αποκατάσταση της φύσης θα γίνει σε βάρος της γης που χρειαζόμαστε για τη γεωργία. Εάν το κόστος της γεωργίας αυξηθεί χωρίς ισοδύναμες αυξήσεις στις τιμές, τότε θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την επισιτιστική μας ασφάλεια.
Σε κανένα σημείο της ιστορίας δεν υπήρξε μεγαλύτερη πίεση στους αγρότες. Είναι υπεύθυνοι για τη διατροφή ενός συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού. Και τώρα θέλουμε να μας σώσουν όλους από τις παγκόσμιες κρίσεις του κλίματος και της βιοποικιλότητας, την ίδια στιγμή που οι δυνάμεις της αγοράς συνεχίζουν να δυσχεραίνουν την οικονομική κατάσταση.
Χρειαζόμαστε απεγνωσμένα γη για να υποστηρίξουμε έναν ανθεκτικό αγροτικό τομέα. Χρειαζόμαστε τις πολιτικές μας για να ενδυναμώσουν τους αγρότες να γίνουν οι ήρωες που τους χρειαζόμαστε.
Αλλά για να γίνει αυτό, θα χρειαστεί επίσης να εξοικονομήσουμε χώρο για τη φύση. Και εδώ είναι που η επιστήμη μας λέει αυτό που οι αγρότες γνώριζαν για γενιές: η φύση δεν βαρύνει πάντα τη γεωργία. Στην πραγματικότητα, η φύση μερικές φορές μπορεί να είναι ο καλύτερος σύμμαχος των αγροτών.
Ένας αυξανόμενος αριθμός αγροτών εισάγει φυσικά μείγματα φυτών και δέντρων προκειμένου να βελτιώσει την ποιότητα του εδάφους, το τοπικό κλίμα και τη δραστηριότητα των επικονιαστών. Τα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι αυτό μπορεί συχνά ενίσχυση των γεωργικών αποδόσεων σε πολλές περιοχές. Στην πραγματικότητα, τώρα μπορείτε να δείτε χιλιάδες αγρότες σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν πλέον αναγεννητικές πρακτικές περμακαλλιέργειας, δασοκομίας και αγροδασοκομίας που συνεργάζονται με τη φύση για την αύξηση των γεωργικών εκροών.
Και αυτή η θετική επίδραση της φύσης γίνεται ολοένα και πιο σημαντική μόνο στην κλίμακα τοπίων ή χωρών, επειδή τα αγροκτήματα συχνά αποδίδουν καλύτερα σε τοπία που περιέχουν επίσης φυσικά οικοσυστήματα. Πράγματι, πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι είναι η ποικιλομορφία των άγριων δασών, των τυρφώνων, των λιβαδιών, των ωκεανών και των υγροτόπων που έχουν σταθεροποιήσει το κλίμα μας σε όλη την Ολόκαινο εποχή, δημιουργώντας έναν κόσμο όπου η γεωργία είναι ακόμη δυνατή.
Ως αποτέλεσμα, πρόσφατες μελέτες έχουν προτείνει ότι η παραγωγικότητα συχνά αυξάνεται σε χώρες όπου τα δάση αυξάνονται. Η αντίθετη τάση έχει επίσης καταγραφεί σε περιοχές της Βραζιλία, Ινδία, και Αιθιοπία, όπου η αγροτική παραγωγικότητα έχει πέσει μετά τη μεγάλης κλίμακας απώλεια της φύσης.
Μια μακρά σειρά πολιτισμών, όπως η Μεσοποταμία, οι Μάγια, το Νησί του Πάσχα και οι Αρχαίοι Έλληνες, έχουν γνωρίσει παρόμοια μοίρα, όπου η εκτεταμένη απομάκρυνση της φύσης έχει εξαντλήσει τη γονιμότητα του εδάφους και έχει αποσταθεροποιήσει το περιφερειακό κλίμα, συμβάλλοντας στη μεγάλη απώλεια της γεωργίας.
Εάν συνεχίσουμε να χάνουμε φυσικά οικοσυστήματα, συνεχίζουμε να θέτουμε σε κίνδυνο το σύστημα παραγωγής τροφίμων μας σε ολόκληρο τον κόσμο.
Τα τελευταία δύο χρόνια, χιλιάδες επιστήμονες έχουν ενθαρρύνει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να ενισχύσουν την προστασία της φύσης. Η Εταιρεία Οικολογικής Αποκατάστασης έχει προέτρεψε τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την υποστήριξη του νόμου της ΕΕ για την αποκατάσταση της φύσης.
Αλλά πρέπει να είναι σαφές ότι το κίνητρο για τη διάσωση της φύσης δεν είναι μόνο η καταπολέμηση της απώλειας βιοποικιλότητας και της κλιματικής αλλαγής. Υποκινείται επίσης από την ανάγκη για αποταμίευση αγροτικής παραγωγικότητας. Για να σώσουμε την παραγωγή τροφίμων στον πλανήτη μας, πρέπει επίσης να εξοικονομήσουμε χώρο για τη φύση. Οι αγρότες βρίσκονται στο πλέγμα αυτής της πρόκλησης, γιατί είναι οι θεματοφύλακες της γης, που υποστηρίζει τη βιοποικιλότητα και μας παρέχει τρόφιμα.
Πολιτικές όπως ο νόμος της ΕΕ για την αποκατάσταση της φύσης είναι ζωτικής σημασίας καθώς προσπαθούμε να σώσουμε τη φύση και να εξασφαλίσουμε τη γεωργική παραγωγικότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αλλά αυτές οι πολιτικές θα λειτουργήσουν μόνο εάν χτιστούν δίπλα στους αγρότες και τους ενδυναμώσουν για να γίνουν οι ήρωες που όλοι χρειαζόμαστε να είναι. Εάν οι κυβερνήσεις παράσχουν τα σωστά κίνητρα, μπορούν να κινητοποιήσουν τους αγρότες να δημιουργήσουν έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι και η φύση θα μπορούν να ευδοκιμούν μαζί».
