Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στο θέμα των ομαδικών απολύσεων ήρθε λίγο πριν από την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης και με το θέμα των εργασιακών να διατηρείται ως μια από τελευταίες κρίσιμες εκκρεμότητες. Τι σημαίνει η απόφαση που ελήφθη στις Βρυξέλλες την προηγούμενη Τετάρτη και σε ποιο βαθμό θα επηρεάσει την διαπραγμάτευση για τα εργασιακά;
Αυτό είναι και το βασικό ερώτημα. Η απόφαση σχετικά με την προσφυγή της ΑΓΕΤ - Ηρακλής εκ πρώτης όψεως είναι θετική. Και αυτό καθώς η Πολιτεία -δηλαδή η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση και κατά συνέπεια ο υπουργός Εργασίας- διατηρούν στο ακέραιο και ως έχει το δικαίωμα (προ)έγκρισης τυχόν αιτήματος για ομαδικές απολύσεις.
Αυτό ήταν το μείζον που εξέτασε το Ευρωδικαστήριο και αφορά και τις επιχειρήσεις που μετεγκαθίστανται σε άλλες χώρες (πολυεθνικές).
Τι αναφέρει η απόφαση: Σύμφωνα με νομικούς κύκλους, η απόφαση ξεκαθαρίζει ότι η επίμαχη Κοινοτική Οδηγία 98/59 δεν αντιτίθεται, κατ' αρχάς, σε εθνική νομοθετική ρύθμιση, όπως αυτή που ισχύει στη χώρα μας, με αποτέλεσμα δημόσια αρχή (το υπουργείο Εργασίας) να αποτρέπει ομαδικές απολύσεις σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει εμπεριστατωμένο σχέδιο, στο οποίο θα αξιολογούνται οι συνθήκες στην αγορά εργασίας, η κατάσταση της επιχείρησης και το συμφέρον της εθνικής οικονομίας.
Επομένως, σύμφωνα με την απόφαση, η Πολιτεία και το υπουργείο Εργασίας διατηρούν ως έχει το δικαίωμα προέγκρισης τυχόν αιτήματος ομαδικών απολύσεων και η ισχύουσα ελληνική νομοθεσία δεν αντιτίθεται στην Ευρωπαϊκή Οδηγία 98/59.
Το υπουργικό "βέτο" και η περίπτωση της ΑΓΕΤ
Είναι επαρκής και σε ποιον βαθμό η συγκεκριμένη απόφαση ενόψει των επικείμενων τελικών διαπραγματεύσεων με τους δανειστές όταν κυρίως το ΔΝΤ επιμένει σε διπλασιασμό του ορίου των ομαδικών απολύσεων από το 5% στο 10%;
Στη συγκεκριμένη περίπτωση της ΑΓΕΤ Ηρακλής το εθνικό δικαστήριο (ΣτΕ) πρέπει να εξετάσει αν η εφαρμογή της στην πράξη ακυρώνει την Κοινοτική Οδηγία. Δηλαδή, να αποφασίσει και το ελληνικό ανώτατο δικαστήριο γι' αυτό που διαπίστωσε και αποφάσισε το Ευρωπαϊκό. Έτσι, το Ευρωδικαστήριο αφήνει στην κρίση του Συμβουλίου της Επικρατείας την εξέταση της ορθής εφαρμογής της Κοινοτικής Οδηγίας στην υπόθεση της ΑΓΕΤ Ηρακλής, επισημαίνοντας όμως ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί στην πράξη κάθε δυνατότητα του εργοδότη να προβεί σε ομαδικές απολύσεις.
Υπενθυμίζεται ότι η ΑΓΕΤ Ηρακλής προσέφυγε αρχικά στην ελληνική και μετά στην ευρωπαϊκή Δικαιοσύνη γιατί δεν μπορούσε να προβεί στις σχεδιαζόμενες 236 απολύσεις στο εργοστάσιο της Χαλκίδας. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι το ελληνικό πλαίσιο δεν είναι αντίθετο στην ευρωπαϊκή νομολογία, αρκεί να μην τίθενται εμπόδια στην πραγματοποίηση των ομαδικών απολύσεων.
Πιο αναλυτικά, η απόφαση, επικαλούμενη την Οδηγία 98/59/ΕΚ, αναφέρει πως «ελλείψει συμφωνίας με τους εκπροσώπους των εργαζομένων επί σχεδίου ομαδικών απολύσεων, ο εργοδότης δεν μπορεί να προβεί στις απολύσεις αυτές εφόσον η αρμόδια δημόσια αρχή, στην οποία το σχέδιο πρέπει να κοινοποιηθεί, δεν εγκρίνει, με αιτιολογημένη απόφασή της, εντός της προβλεπόμενης από την ως άνω ρύθμιση προθεσμίας και κατόπιν εξετάσεως του φακέλου και αξιολογήσεως των συνθηκών της αγοράς εργασίας, της καταστάσεως της επιχειρήσεως και του συμφέροντος της εθνικής οικονομίας, την εν όλω ή εν μέρει υλοποίηση των σχεδιαζόμενων απολύσεων».
Αυτό σημαίνει ότι διατηρείται ανέπαφος ο ισχύων νόμος για τις ομαδικές απολύσεις, δηλαδή δεν αφαιρεί από το υπουργείο Εργασίας τη δυνατότητα κατάργησης ή όχι του «βέτο» στην έγκριση των ομαδικών απολύσεων.
Είναι όμως επαρκής και σε ποιον βαθμό η συγκεκριμένη απόφαση ενόψει των επικείμενων τελικών διαπραγματεύσεων με τους δανειστές όταν κυρίως το ΔΝΤ επιμένει σε διπλασιασμό του ορίου των ομαδικών απολύσεων από το 5% στο 10%; Με άλλα λόγια μπορεί η ελληνική κυβέρνηση και ο εκάστοτε υπουργός να διατηρεί τη δυνατότητα να μπλοκάρει ένα αίτημα ομαδικών απολύσεων, αλλά μπορεί -με βάση την απόφαση- να διασφαλιστεί ταυτόχρονα στο ενδεχόμενο μιας ακραίας απαίτησης διπλασιασμού των απολύσεων;
Σε αυτά τα ερωτήματα, αλλά και στην ερμηνεία της απόφασης, απαντούν οι διακεκριμένοι εργατολόγοι Γ. Κουζής, Γ. Καρούζος και Άρις Καζάκος.
Γ. Κουζής: "Κανένας εφησυχασμός"
Το περιεχόμενο της απόφασης δικαιώνει την άποψη ότι η έγκριση των ομαδικών απολύσεων από τη διοικητική αρχή, δηλαδή το υπουργείο Εργασίας, δεν αντίκειται στο κοινοτικό Δίκαιο, εκτιμά ο Γ. Κουζής, καθηγητής εργασιακών σχέσεων στο Πάντειο, προσθέτοντας: "Θα πρέπει ωστόσο να έχει κανείς υπ' όψιν του ότι συνοδεύεται και από κάποιες άλλες αναφορές, όπως ότι η διοικητική έγκριση δεν θα πρέπει να εμποδίζει τελικά τη λειτουργία των απολύσεων και να μην αμφισβητεί τη δυνατότητα επιχειρήσεων να έρθουν στην Ελλάδα να επενδύσουν στο πλαίσιο της ελευθερίας κίνησης των κεφαλαίων, να μην βρίσκουν μπροστά τους ένα θεσμικό πλαίσιο περιοριστικό για την λειτουργία τους.
Επιπλέον υπάρχει μια ασάφεια στον ελληνικό νόμο που δεν θα πρέπει να περιορίζει τη δυνατότητα ελευθερίας των επιχειρήσεων να εγκαθίστανται στην Ελλάδα. Αυτό πιέζει να αλλάξει το μέχρι τώρα πλαίσιο από δημόσια αρχή, αλλά ταυτόχρονα, κατά την άποψή μου θα ενισχύσει τις πιέσεις των δανειστών για την αύξηση του ορίου των απολύσεων, προκειμένου να παρακαμφθεί η προσφυγή στη διοικητική έγκριση. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι κάτι τέτοιο θα πρέπει να γίνει αποδεκτό από την ελληνική κυβέρνηση, η οποία δεν πρέπει να εφησυχάζει σε καμιά περίπτωση".
Άρις Καζάκος: "Απόφαση σταθμός"
Για μια πολύ ενδιαφέρουσα «απόφαση - σταθμό», που είναι καθαρή και θετική κάνει λόγο ο καθηγητής Εργατικού Δικαίου του ΑΠΘ Άρις Καζάκος. «Πρόκειται για μια από τις σπάνιες περιπτώσεις που το δικαστήριο δεν ακολουθεί τις προτάσεις του γενικού εισαγγελέα, ο οποίος είχε αποφανθεί πως η διοικητική έγκριση είναι αντίθετη με το ενωσιακό δίκαιο» τονίζει ο κ. Καζάκος και συνεχίζει: «Το δικαστήριο αντίθετα διασώζει τη διοικητική έγκριση και τα δυο από τα τρία κριτήρια ζητώντας συγκεκριμενοποίηση και εξειδίκευσή τους». Επί της αρχής δέχεται το δικαστήριο τα κριτήρια της κατάστασης στην αγορά εργασίας και της οικονομικής κατάστασης της επιχείρησης ζητώντας εξειδίκευσή τους, ενώ απορρίπτει το τρίτο κριτήριο που αφορά την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας.
Γ. Καρούζος: "Το υπουργείο θα διαμορφώσει τα κριτήρια"
"Η απόφαση είναι θετική και δίνει τη δυνατότητα στην κυβέρνηση να νομοθετήσει έναν ουσιαστικό προέλεγχο, αλλά με ξεκάθαρα κριτήρια" διευκρινίζει ο εργατολόγος Γιάννης Καρούζος προσθέτοντας πως «από την άλλη η απόφαση μπορεί να αναγνωστεί διαφορετικά από τους δανειστές και να αποτελέσει μοχλό πίεσης ώστε να επιμείνουν στην κατάργηση της προέγκρισης ή την αποδυνάμωσή της. Κι αυτό επειδή, ειδικά για την περίπτωση της ΑΓΕΤ, τα κριτήρια δεν χρησιμοποιήθηκαν ορθώς με αποτέλεσμα να περιορίζεται η ελευθερία της επιχείρησης».
Όπως, τέλος, προσθέτει, "στη σκέψη 73 της απόφασης ρητά αναφέρεται ως λόγος γενικού συμφέροντος η προστασία των εργαζομένων, που από μόνο του αυτό σημαίνει την αναγκαιότητα -όπως σωστά επεσήμανε το υπουργείο Εργασίας- να υιοθετηθούν ανάλογα κριτήρια στη διαδικασία ελέγχου των ομαδικών απολύσεων από το ελληνικό κράτος. Μακάρι αυτό να το καταφέρει το υπουργείο Εργασίας".
