Έτος μηδέν για την κοινωνική ασφάλιση μπορεί να χαρακτηριστεί το 2014, καθώς οι αλλαγές - ανατροπές που προβλέπονται από τον νέο χρόνο στα όρια ηλικίας, τις επικουρικές συντάξεις και τις εφάπαξ παροχές ολοκληρώνουν τον κύκλο των διαδοχικών ανατροπών και ανοίγουν ταυτόχρονα ένα νέο, τελικό κύκλο, που οδηγεί στην πλήρη αλλαγή της δομής και της φυσιογνωμίας του ασφαλιστικού.
Μέσα στον επόμενο χρόνο θα μπουν στο τελικό στάδιο προκειμένου να εφαρμοστούν από το 2015 οι προβλέψεις του αρχικού Μνημονίου 3863/2010 (νόμος Λοβέρδου) που προβλέπει την ενοποίηση όλων των ασφαλιστικών ταμείων (στα πρότυπα του ΕΟΠΥΥ) την καθιέρωση της εθνικής σύνταξης για όλους στα 360 ευρώ και την είσοδο των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιριών στο νέο κεφαλαιοποιητικό σύστημα.
"Το μοντέλο της κοινωνικής ασφάλισης" έκλεισε τον κύκλο του, υποστήριξαν πρόσφατα ο υπουργός Εργασίας Γ. Βρούτσης, αλλά και ο διοικητής του ΙΚΑ Ρ. Σπυρόπουλος. Η "επιτροπή σοφών" πιάνει δουλειά μέσα στο 2014 προκειμένου να διαμορφώσει το νέο σύστημα των τριών πυλώνων, όπου στον 1ο θα ανήκει η κύρια και επικουρική ασφάλιση (ουσιαστικά η επικουρική καταργείται για τη μεγάλη πλειοψηφία μέσω της ενσωμάτωσής της στην κύρια) και θα υπάρχει κρατική συμμετοχή, στον 2ο η επαγγελματική ασφάλιση με τη συνύπαρξη ιδιωτών και στον 3ο η αμιγώς ιδιωτική ασφάλιση.
Κατάρρευση προ των πυλών
Οι αλλαγές που σχεδιάζει το υπουργείο Εργασίας οδηγούν επί της ουσίας σε μετατροπή των συντάξεων σε επιδόματα. Αυτό που δεν ομολογείται είναι ότι, παρά τις θυσίες των συνταξιούχων και τα δραματικά μέτρα που έχουν επιβληθεί την τελευταία τετραετία και τα οποία αντιστοιχούν σε απώλειες παροχών προς τους συνταξιούχους ύψους 4,2 δισ. ευρώ, το ασφαλιστικό σύστημα οδηγήθηκε με σχέδιο σε πλήρη οικονομική κατάρρευση.
Σύμφωνα με το ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, το ασφαλιστικό έχει μόνο ένα χρόνο διατήρησης της ισορροπίας του και από το 2016 αρχίζει η κατάρρευσή του. Την περίοδο 2013-2014 οι περικοπές κύριων και επικουρικών συντάξεων, εφάπαξ και κοινωνικών επιδομάτων αντιστοιχούν στο 43% του συνολικού ποσού δημοσιονομικής λιτότητας και φθάνουν τα 5,5 δισ. ευρώ σε σύνολο 11,6 δισ. ευρώ. Οι συνθήκες κατάρρευσης του ασφαλιστικού (πέρα από την καταλήστευση των αποθεματικών του τις δύο προηγούμενες δεκαετίες) διαμορφώνονται εξαιτίας των δραματικών απωλειών στα έσοδα, καθώς 8,5 δισ. ευρώ χάνονται από την εισφοροδιαφυγή, την αδήλωτη εργασία και τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης και στα 12 δισ. ευρώ υπολογίζονται οι οφειλές του κράτους προς τα ταμεία, πέρα από τη διαρκώς επιδεινούμενη θέση των ταμείων λόγω της μείωσης της ενίσχυσης από 24,1% του ΑΕΠ το 2015 σε 17,4% του ΑΕΠ το 2060. Και βέβαια η κατάσταση προδιαγράφεται ακόμα πιο ζοφερή στο μέλλον από την αναμενόμενη αύξηση του πληθυσμού που θα συνταξιοδοτηθεί κατά 70% λόγω του δημογραφικού κατά το ίδιο διάστημα.
"Εξαερώνονται" επικουρικές και εφάπαξ, εκτός ΕΚΑΣ οι κάτω των 65
Τουλάχιστον 600.000 ασφαλισμένοι και συνταξιούχοι θα επηραστούν το 2014 από τις αλλαγές που δρομολογούνται και οι οποίες προβλέπονται από μια σειρά νόμων (3865/2010, 3996/2011 και 4093/2012), που έχουν ήδη ψηφιστεί και υλοποιούνται σε δόσεις.
1. Μειώνονται οι επικουρικές συντάξεις σε όλα τα ταμεία περίπου 30% κατά μέσο όρο, λόγω της εφαρμογής της ρήτρας του μηδενικού ελλείμματος στα επικουρικά ταμεία. Οι επικουρικές που θα έχουν ατομικό χαρακτήρα για κάθε ασφαλισμένο θα χορηγούνται με βάση μελέτες που θα πραγματοποιούνται ανά τρίμηνο και θα δείχνουν τη βιωσιμότητα του φορέα.
2. Στην ίδια λογική θα υπάρξει νέος τρόπος υπολογισμού του εφάπαξ βοηθήματος και το τελικό ποσό θα καθορίζεται από μια σειρά παράγοντες, όπως είναι η περιουσία του ταμείου, τα έσοδα από εισφορές, ακόμα και το κύμα φυγής τη συγκεκριμένη χρονιά.
3. Διακόπτεται η καταβολή του ΕΚΑΣ στους συνταξιούχους κάτω των 65 ετών, με αποτέλεσμα από τον νέο χρόνο τουλάχιστον 60.000 χαμηλοσυνταξιούχοι να μείνουν χωρίς το βασικό προνοιακό επίδομα λόγω ορίου ηλικίας. Ταυτόχρονα σχεδιάζεται και περικοπή μια σειράς άλλων επιδομάτων, ακόμα και των αναπηρικών, καθώς θα χορηγούνται με βάση τη θέσπιση νέων εισοδηματικών κριτηρίων.
Η αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης
4. Αυξάνονται τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης. Με βάση τον νόμο Λοβέρδου (ν. 3863/2010) οι γυναίκες παλαιές ασφαλισμένες του ΙΚΑ (πριν από 1.1.93) κατοχυρώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα το 2014 εάν έχουν 10.000 ένσημα και είναι 60 ετών και 6 μηνών, δηλαδή ένα εξάμηνο παραπάνω σε σχέση με το 2013.
* Επίσης, για εργαζόμενους με βαρέα και ανθυγιεινά ένσημα απαιτούνται για συνταξιοδότηση 10.500 ένσημα, από τα οποία τα 7.500 πρέπει να είναι ΒΑΕ. Το όριο ηλικίας αυξάνεται κατά ένα έτος για μειωμένη σύνταξη στο 59ο και 6 μήνες και για πλήρη στο 61ο και 9 μήνες.
* Για τους ένστολους, προβλέπεται αύξηση του χρόνου ασφάλισης για συνταξιοδότηση χωρίς όριο ηλικίας. Με βάση τις αλλαγές του ν. 3865/2010, τα μέλη των σωμάτων ασφαλείας και των ενόπλων δυνάμεων μπορούν από την 1η Ιανουαρίου 2014 να αποχωρήσουν χωρίς όριο ηλικίας με τη συμπλήρωση 30 ετών και 6 μηνών συντάξιμου χρόνου ασφάλισης (μέχρι το τέλος της φετινής χρονιάς αρκούν 29 έτη).
* Αυξάνεται σε 7 έτη το 2014, από 6 που είναι για το 2013, το ανώτατο όριο των πλασματικών ετών που μπορούν να αξιοποιηθούν για θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος. Ωστόσο θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι το 2013 είναι ο τελευταίος χρόνος που ισχύει η εξαγορά πλασματικού χρόνου για συνταξιοδότηση με τους όρους του 2010.
Μείωση εισφορών και μείωση συντάξεων
5. Με τον νέο χρόνο οι ασφαλιστικές εισφορές σε ΔΕΚΟ και τράπεζες προβλέπεται από το Μνημόνιο ότι θα μειωθούν στα επίπεδα του ΙΚΑ, δηλαδή στο 20%, όταν είναι σχεδόν διπλάσιες, με αποτέλεσμα να αναμένονται τουλάχιστον ανάλογες μειώσεις και στις συντάξιμες αποδοχές.Το μέτρο επηρεάζει ασφαλισμένους και συνταξιούχους που προέρχονται από τον ΗΣΑΠ, τον ΟΣΕ, τα ΕΛΤΑ, τον ΟΤΕ, την ΕΤΕ, την Τράπεζα της Ελλάδος, την Εθνική Ασφαλιστική και την πρώην ΕΤΒΑ.
Ακόμα περιορίζεται το ποσοστό προσαύξησης της σύνταξης στο 2% για κάθε επιπλέον έτος για όσους θεμελιώνουν δικαίωμα μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2014. Η συγκεκριμένη ρύθμιση επηρεάζει κυρίως τους ελεύθερους επαγγελματίες, που καλύπτονται από τον ΟΑΕΕ και τους μισθωτούς που ασφαλίζονται στους φορείς των ΔΕΚΟ και των τραπεζών.
6. Στον ΟΓΑ προβλέπεται μείωση κατά 4% του ποσού της βασικής σύνταξης, αλλά και αύξηση κατά 2,5% της εισφοράς για τον Κλάδο Υγείας. Η περικοπή -που είναι 4% τον χρόνο- ξεκίνησε το 2003 και πρόκειται να ολοκληρωθεί το 2026. Εκείνοι επομένως που συνταξιοδοτήθηκαν το 2014 θα λάβουν μειωμένη βασική σύνταξη κατά 48%. Ωστόσο πρέπει να επισημανθεί πως η βασική σύνταξη του ΟΓΑ αναπληρώνεται από την κύρια σύνταξη και δεν επέρχεται ουσιαστική μείωση στο τελικό ποσό.
7. Το 2014 θα συνεχιστεί με βάση τη μνημονιακή πρόβλεψη η μείωση των εργοδοτικών εισφορών κατά 3,9 μονάδες, που σχεδιάζεται να ολοκληρωθεί σταδιακά μέχρι το 2016. Ήδη οι ασφαλιστικές εισφορές των εργοδοτών έχουν μειωθεί κατά 1,1% με την κατάργηση του ΟΕΚ και του ΟΕΕ. Η τρόικα πιέζει να υλοποιηθεί άμεσα το μέτρο, που θα επιφέρει συνολικές απώλειες εσόδων στα ασφαλιστικά ταμεία ύψους 1 δισ. ευρώ.
