Live τώρα    
17°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
14.5°C18.7°C
2 BF 61%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
12.4°C18.0°C
1 BF 66%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
13.7°C16.0°C
2 BF 65%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
14.3°C18.0°C
0 BF 57%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
15.7°C15.7°C
1 BF 69%
Τα πολλά πρόσωπα της εκμετάλλευσης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Τα πολλά πρόσωπα της εκμετάλλευσης

Της Ευγενίας Μπογιάνου

Όταν το 1860 ο Μουλτατούλι -λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Eduard Douwes Dekker, ενός από τους μεγαλύτερους Ολλανδούς συγγραφείς από το λατινικό multa tuli που σημαίνει «εγώ που έχω υποφέρει πολλά»- εξέδωσε το πολυφωνικό, σύνθετο και πολυεπίπεδο μυθιστόρημα «Μαξ Χάβελααρ», μεταπλάθοντας σε λογοτεχνία τις προσωπικές του εμπειρίες από την θητεία του ως δημοσίου υπαλλήλου στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες, προκάλεσε κοινωνικό και πολιτικό σάλο στην Ολλανδία. Το τραύμα που κουβαλούσε ο ίδιος από την επαφή του με τη γενικευμένη διαφθορά και την κατάχρηση κάθε λογής εξουσίας σε βάρος των αδυνάτων μεταλλάσσεται στα χέρια του, μέσω ενός παιχνιδιού πολλαπλών και εναλλασσόμενων αφηγητών, σε έργο υψηλής πνοής, που ο έντονος καταγγελτικός του τόνος όχι μόνο δεν αφαιρεί, αλλά μάλλον προσθέτει στην ατόφια λογοτεχνική του αξία. Δεν είναι τυχαίο πως το βιβλίο, ενάμιση αιώνα μετά εξακολουθεί να μεταφράζεται και να διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον, αφήνοντας μάλιστα την εντύπωση μιας σύγχρονης και γι’ αυτό αγέραστης ματιάς.

Όλα ξεκινούν όταν ο ευυπόληπτος μεσίτης καφέ Ντροοχστόπελ αποφασίζει να γράψει ένα μυθιστόρημα -παρ' όλο που, όπως λέει, δεν έχει σε καμία υπόληψη τους γραφιάδες- εκμεταλλευόμενος τις σημειώσεις που του αφήνει, μετά από μια τυχαία συνάντησή τους, ο παλιός του συμμαθητής Σάλιμαν. Ο Σάλιμαν βρίσκεται σε απόλυτη ένδεια. Κάτι που στον καθωσπρέπει καλοβαλμένο κόσμο του Ντροοχστόπελ -αλλά και όλης της μεσαίας τάξης που αυτός αντιπροσωπεύει- είναι απολύτως φυσιολογικό. Ο φτωχός, ο αδικημένος, είναι φτωχός και αδικημένος γιατί είναι χρήσιμος στην κοινωνία και επιπλέον γιατί αυτό είναι το θέλημα του Θεού. Έτσι είναι γιατί έτσι τα βρήκαμε. Και έτσι μας βολεύουν κιόλας.

Οι σημειώσεις του Σάλιμαν είναι γραμμένες στα γερμανικά. Έτσι ο μεσίτης αναθέτει στον Στερν, έναν νεαρό Γερμανό ιδεαλιστή που προορίζει για την κόρη του, να γράψει εκείνος το μυθιστόρημα το οποίο αφηγείται τη ζωή του Χάβελααρ, ενός δημόσιου υπαλλήλου στην Ιάβα. Ο Χάβελααρ, και κατ’ επέκταση ο Μουλτατούλι, έχει ένα βαθύ πιστεύω, είναι ένας αμετανόητος οραματιστής. Το όραμά του είναι αυτό της δικαιοσύνης. Ένα όραμα για το οποίο είναι πρόθυμος να θυσιάσει τα πάντα. Και τα θυσιάζει. Οι Ολλανδοί αποικιοκράτες, σε συνδυασμό με τους διεφθαρμένους τοπικούς άρχοντες που κοιτάζουν μόνο το ιδιωτικό τους συμφέρον, τον συντρίβουν. Μέσα σε μια κοινωνία όπου υπάρχει μια επίπλαστη κανονικότητα, μια «τεχνητά αισιόδοξη εικόνα», που απομονώνει ακόμη και τον κομιστή άσχημων ειδήσεων, όπου «η κατάχρηση του ενός νομιμοποιεί την κατάχρηση του άλλου» κι όπου το μαύρο χρώμα του δέρματος είναι αρκετό για να αποστρέψει ο «πολιτισμένος»» το βλέμμα και να μείνει ασυγκίνητος, ο Χάβελααρ, όχι χωρίς αυταπάτες, δεν κάνει ούτε βήμα πίσω από αυτό που είναι βαθιά του πεποίθηση: την έννοια της ισότητας και της δικαιοσύνης.

Ο Μουλτατούλι, όπως ο ίδιος δηλώνει, δεν ενδιαφέρεται για τη μορφή του κειμένου του, το οποίο χαρακτηρίζει κακότεχνο. «Γιατί δεν ήταν πρόθεσή μου να γράψω καλά - ήθελα να γράψω έτσι ώστε να ακουστώ» λέει. Το αποτέλεσμα τον διαψεύδει. Επιστρατεύοντας διαφορετικές αφηγηματικές τεχνικές, όπως τη χρήση του εναλλασσόμενου αφηγητή, τη μετατόπιση του κέντρου βάρους της αφήγησης, τον εγκιβωτισμό άλλων ιστοριών που διασχίζουν την κεντρική, τη χρήση στίχων και επιστολών, τους ζωντανούς διαλόγους αλλά και την επέμβαση σε πρώτο πρόσωπο του παντογνώστη αφηγητή που απευθύνεται ευθέως στον αναγνώστη καθιστώντας τον συμμέτοχο και, κυρίως, με μια υπόγεια κοφτερή ειρωνεία, που αναδεικνύει την τραγικότητα των καταστάσεων, καταθέτει ένα σύγχρονο αγέραστο μυθιστόρημα και συγχρόνως μια ελεγεία στην ανθρωπιά. Το δίκιο πνίγει τον Μουλτατούλι και το υπερασπίζεται με όλη την ικμάδα της θαυμαστής πένας του.


Info

Multatuli, «Μαξ Χάβελααρ ή Οι δημοπρασίες καφέ της Ολλανδικής Εμπορικής Εταιρίας».

Εκδ. Αιώρα

Μετάφραση: Μαργαρίτα Μπονάτσου

384 σελ. Τιμή: 15 ευρώ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL