Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
22.8°C26.3°C
3 BF 32%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.6°C26.2°C
3 BF 34%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
19.0°C24.8°C
2 BF 50%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.8°C
2 BF 65%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.9°C24.5°C
2 BF 33%
Κρατώντας τη ζωή ανοιχτή προς τον θάνατο
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Κρατώντας τη ζωή ανοιχτή προς τον θάνατο


Της Πόλυς Χατζημανωλάκη

Στα 1910, έπειτα από έξι χρόνια συγγραφικής προσπάθειας ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε εκδίδει τις «Σημειώσεις του Μάλτε Λάουριντς Μπρίγκε», έργο πρόζας, όπως το ονόμαζε ο ίδιος, ίσως το πρώτο μοντερνιστικό μυθιστόρημα, όπου με τη χαλαρή μορφή των καταγραφών σε ένα τετράδιο, ένας εκπεσών νεαρός Δανός αριστοκράτης παραδίδει αλυσιδωτά τις παρατηρήσεις του από τη ζωή στο Παρίσι, όπου έχει καταφύγει. Σχεδιάζει φευγαλέες εικόνες της πόλης και των ανθρώπων που ζουν και υποφέρουν εκεί, αφηγείται σκηνές από την παιδική του ηλικία, μοιράζεται με τον αναγνώστη παραφυσικές εμπειρίες, σχολιάζει ζωγράφους, συνθέτες και συγγραφείς που θαυμάζει, ερμηνεύει την ταπισερί του Κλυνύ με την παρθένο και τον μονόκερω, μιλά για τη σχέση με τη μητέρα του και, στο τέλος, επιδίδεται σε μια αλληγορία μετακίνησης των ορίων του θανάτου και της αγάπης μέσω της παραβολής του ασώτου και ιστοριών παλιών βασιλιάδων και αρχόντων της Γαλλίας και της Δανίας.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κίχλη. Η μετάφραση είναι του Αλέξανδρου Ίσαρη, που έχει προσθέσει πληθώρα πραγματολογικών και ερμηνευτικών σημειώσεων, οδοδείκτες που θα βοηθήσουν τον αναγνώστη να πορευτεί στο κείμενο, στα ονόματα, στην Ιστορία, πολύ απομακρυσμένα από την εποχή μας, που ενδεχομένως του χρειάζονται για να γίνει το έργο προσπελάσιμο. Ο συγγραφέας δεν το θεωρούσε απαραίτητο - εκατό χρόνια πριν. Η λογιότητα και η κουλτούρα του μεσευρωπαίου αναγνώστη περιελάμβανε εικόνες από γυναίκες τροβαδούρους του μεσαίωνα, τρελούς βασιλιάδες με θεϊκές εμμονές, υπονοούμενα και βιογραφικές σκιές, ευεπίφορα σε μια σπαρταριστή αλληγορία για τα όρια της αγάπης. Η εποχή μας είναι μακριά από αυτά. Θα έλεγα όμως πως η ουσία, παρά την ασφάλεια στην πλοήγηση, δεν είναι στην πραγματολογική επάρκεια του αναγνώστη όσο στην επίγνωση ότι ο συγγραφέας, παρά την ομίχλη, στη συναρμογή έχει έναν άθλο να επιτελέσει. Ένα μεγάλο έργο: την άλλη ματιά για την ύπαρξη, τη ζωή και τον θάνατο.

"'Ώστε οι άνθρωποι έρχονται εδώ για να ζήσουν, εγώ θα έλεγα πως έρχονται για να πεθάνουν", η πρώτη φράση του βιβλίου που καθιστά τον αφηγητή για πρώτη φορά Ορφέα -θα συμβεί και δέκα χρόνια αργότερα με τα σονέτα στον Ορφέα. Το Παρίσι παρουσιάζεται με το τεράστιο νοσοκομείο του, Hotel Dieu, το μέγαρο του Θεού, τον τόπο του θανάτου. Σπουδή στους τόπους και τους τρόπους του θανάτου, την απώλεια, να περιλάβει η ζωή τον κόσμο του θανάτου, αγωνιώδης συνύπαρξη με την απώλεια και την απουσία, παρουσία του θανάτου και των νεκρών ενεργή - πόσο ανοίκειες εμπειρίες! Το κείμενο του Φρόιντ για το ανοίκειο, εννέα χρόνια μετά τις "Σημειώσεις του Μ. Λ. Μπ." φαίνεται να αντλεί παραδείγματα και σκηνές από εκεί. Θυμίζω το "χέρι" που ως όραμα εμφανίστηκε στον αφηγητή και άλλες εικόνες με "φαντάσματα" . Υπαινιγμοί για την απελπισία απέναντι στις κούκλες -στη μη απόκριση- τα χαρακτηριστικά της σπασμωδικής κίνησης, της ψυχρότητας που κάποτε διατύπωσε με τον πιο ποιητικό τρόπο ο Ρίλκε στο δοκίμιό του σχετικά (1914) πρωτοδιατυπώνονται. Το μούδιασμα των σωμάτων στο πέρασμα του θανάτου, τα μάτια που γυρίζουν προς τα πάνω του κοριτσιού που πεθαίνει. Τα κοστούμια και η αγωνία του αφηγητή που λιποθυμά, το νευρόσπαστο συγγραφέας που καταρρέει στο τραπέζι...

Διαρκής μετακίνηση των ορίων στο μέσα του εαυτού -χρόνια αργότερα ο Μπασελάρ θα μιλήσει για την ποιητική του χώρου· ο Ρίλκε όμως έχει υποστασιοποιήσει τη συνείδηση, έχει ερευνήσει με τη σχολαστικότητα του ακαδημαϊκού την αγάπη.

Ένα κλασικό αριστούργημα με όλους τους τρόπους που έχει ορίσει ο Καλβίνο. Στην πιο παράταιρη επικαιρότητα της εποχής μας, καθηλώνει, μαγεύει, γοητεύει, προκαλεί την ηδονή νέων και πάλι νέων ερμηνειών.

Ράινερ Μαρία Ρίλκε

Οι σημειώσεις του Μάλτε Λάουριντς Μπρίγκε

μετάφραση: Αλέξανδρος Ίσαρης

Κίχλη, 2018

308 σελ., Τιμή 15,50 ευρώ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL