Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.1°C25.3°C
3 BF 46%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.2°C24.2°C
2 BF 48%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C21.0°C
3 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
22 °C
19.3°C21.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
24.5°C24.5°C
3 BF 40%
Το χρονικό ενός αντιήρωα...
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Το χρονικό ενός αντιήρωα...

Της Πόλυς Κρημνιώτη

"...Αρχίσαμε να αστειευόμαστε μιλώντας για εκτελέσεις. Πώς θα κάναμε όταν μας πηγαίνουν στον τόπο της εκτελέσεως, πώς θα φαινότανε, και κάναμε αναπαράσταση της εκτελέσεως φωνάζοντας τα ονόματα μόνοι μας, κάνοντας όλη τη σκηνή. Αυτό ήταν το χιούμορ των μελλοθανάτων. Μας έπιανε ένα γέλιο μυστηριώδες μέχρι που δάκρυζαν τα μάτια μας. Που πώς να το ονομάσει κανείς, ίσως ήταν το γέλιο του θανάτου".

Θανατηφόρους ονόμαζε ο Αντώνης Δημητριάδης στο ημερολόγιό του τους θανατοποινίτες. Ένας απ' αυτούς ήταν κι ο ίδιος. Μεσούντος του εμφυλίου, το1947, καταδικάζεται τετράκις σε θάνατο από το Στρατοδικείο Λαμίας, διότι, σύμφωνα με το κατηγορητήριο, "κατ' επανάληψιν εγκατέλειπον την θέσιν των και την προς επιχείρησιν περιφέρεια, χωρίς να εκπληρώσουν την εντολήν ην έλαβον" και "κατά τον αυτόν ως άνω τρόπον και χρόνον δημοσία και κατ' ιδίαν συνεβούλευσαν και παρότρυναν τους οπλίτας του 630 Τάγματος εις απείθειαν εν γένει προς τους νόμους και προς τας διαταγάς τας σχετιζόμενους με την εκτέλεσιν του στρατιωτικού καθήκοντος και διέδωσαν ιδέας τείνουσας εις την διάπραξιν των πράξεων τούτων, ήτοι συνεβούλευσαν και διέδωκαν ότι εις ενδεχόμενον συμπλοκών μετά συμμοριτών, να μη πολεμήσουν και να πετάξουν τα όπλα".

Το 1951 ο Αντώνης Δημητριάδης, έχοντας περάσει ήδη τέσσερα χρόνια στις φυλακές Λαμίας και Αίγινας, κρατούμενος πλέον στις φυλακές Αβέρωφ, αρχίζει να γράφει τις περιπέτειές του στο παράνομο ημερολόγιο του. "Χρονικό ενός αντιήρωα" το χαρακτηρίζει η κόρη του, η δημοσιογράφος Ιωάννα Δημητριάδη, που μετά από 67 χρόνια, το ανέσυρε, όπως σημειώνει, "κιτρινισμένο, μισοσκισμένο, τσαλακωμένο από το κουτί με τα ενθύμια της φυλακής, για να δικαιώσει -έστω μετά θάνατον- τον άνθρωπο που μίσησε τον Εμφύλιο στην πράξη και το πλήρωσε πανάκριβα". Το χρονικό της πρώτης τετραετίας από τα οκτώ χρόνια του εγκλεισμού του παρουσιάζεται στο βιβλίο της κόρης του "Τα γέλια του θανάτου, Από το ημερολόγιο του θανατοποινίτη του Εμφυλίου Αντώνη Δημητριάδη" (εκδ. Άπαρσις).


Ο θανατοποινίτης Αντώνης Δημητριάδης στις φυλακές της Αίγινας

Το ημερολόγιο του Δημητριάδη πλαισιώνεται από την αφήγηση της κόρης του, η οποία φωτίζει πτυχές της ιστορίας του πατέρα της, μέσα από τις οικογενειακές αφηγήσεις, από ένα λεπτομερές ιστορικό σημείωμα της ιστορικού Βασιλικής Λάζου, το οποίο συνδέει την προσωπική ιστορία του Δημητριάδη με το γενικότερο πλαίσιο της εποχής, τη μικρή με τη μεγάλη ιστορία και αρχειακά τεκμήρια όπως την απόφαση του στρατοδικείου Λαμίας, στρατιωτικές εκθέσεις, και αποσπάσματα από απομνημονεύματα άλλων αγωνιστών. Στις σελίδες του διαβάζουμε για τον ΕΠΟΝίτη γιο του λόγιου Ιωάννη Δημητριάδη, από την Πέργαμο της Μικράς Ασίας, απόφοιτου της Θεολογικής Χάλκης, που ως υπέρμαχος της Οκτωβριανής Επανάστασης απέκτησε το προσωνύμιο "μπολσεβίκος". Τα αδέλφια του Αντώνη, ενταγμένα στην Αντίσταση, ο μεγαλύτερος α' καπετάνιος του ΕΛΑΣ στη Λαμία, ο μικρότερος μεταπολεμικά στάλθηκε στη Μακρόνησο για "αναμόρφωση".

"Είναι μια σπάνια μαρτυρία από έναν άνθρωπο που βρέθηκε στη δίνη του Εμφυλίου, αναγκαστικά, γιατί το '47 υπηρετούσε τη θητεία του ως στρατιώτης του Εθνικού Στρατού", λέει η ιστορικός Βασιλική Λάζου, εξηγώντας ότι "ο ίδιος, ως ΕΠΟΝίτης, έχει πολιτική θέση αλλά επιλέγει ουσιαστικά να μην πάρει μέρος στην πολεμική σύγκρουση". Όταν συλλαμβάνεται αιχμάλωτος από τον Δημοκρατικό Στρατό και του δίνεται η δυνατότητα να προσχωρήσει, δεν μένει μαζί με τους αντάρτες επιλέγοντας να μη σκοτώσει αδελφό. Οι αντάρτες τον αφήνουν ελεύθερο. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και στην άλλη πλευρά.

"Όπως φαίνεται από τις πρώτες σελίδες του ημερολογίου του Δημητριάδη, αλλά και σε άλλες περιπτώσεις που έχουν καταγραφεί σε στρατιωτικά αρχεία, ο Δημοκρατικός Στρατός κατορθώνει σχετικά εύκολα να αντιμετωπίσει με επιτυχία τις επιθέσεις των κυβερνητικών δυνάμεων, από τις οποίες αποσπά οπλισμό και εφόδια" λέει η Βασιλική Λάζου σημειώνοντας ότι "στους κόλπους του στρατεύματος περιλαμβάνονται πρώην ΕΛΑΣίτες και ΕΠΟΝίτες, που είχαν στρατευτεί με τακτική στρατολογία και διέκειντο ευμενώς απέναντι στους πρώην συναγωνιστές τους". Εξηγώντας το ιστορικό πλαίσιο της περιόδου, επισημαίνει τη συγκρότηση των Μονάδων Ασφαλείας Υπαίθρου, ήδη από το '46, "μετατρέποντας παρακρατικές συμμορίες σε ημιστρατιωτικούς σχηματισμούς με βοηθητικό ρόλο στον Εθνικό Στρατό", που, στην περίπτωση της Λαμίας, όπου βρέθηκε να υπηρετεί ο Δημητριάδης, ο "λόχος του Κρανιά" επιστρατευμένος προς ενίσχυση του εθνικού φρονήματος, άρχισε να προκαλεί αντιδράσεις στους στρατιώτες του τάγματος. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί "το κλίμα ηττοπάθειας, καθώς αρκετοί στρατιώτες -ο μισός λόχος, σημειώνει ο Δημητριάδης- αρνήθηκαν να φέρουν όπλο ή να πολεμήσουν", η στρατιωτική διοίκηση αποφάσισε να λάβει δραστικά μέτρα. "Αφόπλισε τους 'απείθαρχους' στρατιώτες και ανάμεσά τους τον Δημητριάδη, τους απομάκρυνε από το πεδίο επιχειρήσεων και τους έστειλε στο Κέντρο Διερχομένων Λαμίας. Εναντίον του σχηματίστηκε δικογραφία και περίπου 60 στρατιώτες παραπέμπονται στο Έκτακτο Στρατοδικείο Λαμίας".

Μέσα σ' αυτή συνθήκη συλλαμβάνεται και καταδικάζεται ο Δημητριάδης. "Σύμφωνα με την καταγραφή του, δεν ήθελε τον Εμφύλιο, ούτε υπέγραψε δήλωση για να μετριαστεί η ποινή του. Όμως το βαρύ τίμημα της ιστορίας το πλήρωσε" λέει η ιστορικός. "Αυτός ο άνθρωπος, όπως φαίνεται ανάγλυφα στο ημερολόγιό του, βιώνει καθημερινά την αγωνία του θανάτου, της εκτέλεσης, αρχικά στις φυλακές Λαμίας και Αίγινας και τέλος στις φυλακές Αβέρωφ απ' όπου αποφυλακίστηκε με τα μέτρα επιείκειας της κυβέρνησης Πλαστήρα".

Ιδιαίτερης σημασίας είναι το γεγονός ότι "πρόκειται για κείμενο που μας παραδίδεται ανεπεξέργαστο, όπως ο ίδιος το είχε γράψει αμέσως μετά τα γεγονότα του Εμφυλίου. Το ότι αυτό το κείμενο γράφεται το '51, από τον ίδιο, και παραδίδεται χωρίς καμία μεταγενέστερη παρεμβολή, ούτε από το, ίδιο αλλά ούτε από επιμελητές, μαζί βέβαια με το γεγονός ότι είναι σπάνια μαρτυρία αυτόπτη μάρτυρα των γεγονότων, καθιστά το ημερολόγιο ντοκουμέντο, πολύτιμη πηγή για την ιστορική έρευνα" υπογραμμίζει η Βασιλική Λάζου.

Ο ίδιος άλλωστε, όπως εξηγεί η Ιωάννα Δημητριάδη, "δεν ξαναέγραψε τίποτα. Αρνιόταν πεισματικά να γράψει σε συνθήκες ελευθερίας, ώστε να μην αλλοιώσει με συναισθήματα και ηρωισμούς την ουσία της πρώτης μαρτυρίας του".

Η Βασιλική Λάζου όμως επιμένει και σε κάτι ακόμα, πολύ σημαντικό. Στη συνάντηση της μεγάλης ιστορίας με τις μικρές ιστορίες των ανθρώπων. "Η καταγραφή του Δημητριάδη τεκμηριώνεται πλήρως. Εδώ λοιπόν έχει ενδιαφέρον να δούμε πίσω από τα στιγνά έγγραφα ότι υπάρχουν άνθρωποι, με πολιτική σκέψη, με συναισθήματα. Αυτό μπορεί κάποιες φορές να φαντάζει αυτονόητο, όμως η μεγάλη ιστορία συνήθως αποσιωπά την ανθρώπινη κατάσταση".

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL