Live τώρα    
21°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
18.2°C21.8°C
2 BF 49%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
19 °C
17.0°C20.3°C
2 BF 68%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
16.0°C16.6°C
4 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
19 °C
17.1°C19.1°C
5 BF 37%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
17.1°C17.1°C
2 BF 56%
Ζωογραφίες - Ο σκύλος και ο άνθρωπος
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ζωογραφίες - Ο σκύλος και ο άνθρωπος

Της Ελένης Καραντζόλα*

Το αφήγημα «Ζακ. Η αυτοβιογραφία των ζωντανών» του Βαγγέλη Ιντζίδη, κυκλοφόρησε το φετινό καλοκαίρι από τις εκδόσεις νήσος. Η σχέση δύο πλασμάτων, του ζώου-άνθρωπος και του ζώου-σκύλος, συγκροτεί τον θεματικό πυρήνα του βιβλίου. Μισός αιώνας ζωής του πρώτου εγκιβωτίζεται στα τρία χρόνια ζωής του δεύτερου, καθώς ο αφηγηματικός χρόνος διαστέλλεται και συστέλλεται. Σε καθεμία από τις δεκαεπτά ενότητες του βιβλίου φιλοξενείται ένα επεισόδιο του παρελθόντος που συσχετίζεται με ένα επεισόδιο του παρόντος:  η παιδική ηλικία και η πορεία προς την ενηλικίωση του αφηγητή-ανθρώπου με το μεγάλωμα του Ζακ και τη δική του πορεία μέσα στον περιβάλλοντα κόσμο. 

Με αφετηρία αυτή τη σχέση, ο  συγγραφέας αναζητά και επαναδιαπραγματεύεται το νόημα της εξορίας των πρωτόπλαστων από τον παράδεισο, της τιμωρίας και της αγάπης στον βιβλικό Ιώβ, της ελπίδας και της ουτοπίας στα κείμενα του Ερνστ Μπλοχ, του αναστοχασμού της ζωής στη Χάνα Άρεντ, της κριτικής στις τελευταίες διαλέξεις του Τέοντορ Αντόρνο. Ακριβώς αυτή η διακειμενικότητα διανοίγει ενδιαφέρουσες κριτικές συναναγνώσεις του Ζακ με άλλα κείμενα. 

Στην κατάμεστη αίθουσα Κ. Θ. Δημαράς του Ιστορικού Αρχείου, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών,  η Τζίνα Πολίτη, η Λίζυ Τσιριμώκου και ο Σάββας Μιχαήλ συναντήθηκαν στα τέλη Οκτωβρίου και μοιράστηκαν με το κοινό τις δικές τους διεισδυτικές αναγνώσεις για το βιβλίο. 

Η Τζίνα Πολίτη διάβασε το βιβλίο μέσα από τον Δαρβίνο και τις παρατηρήσεις του για τον δικό του σκύλο αλλά και μέσα από τον Τ. Σ. Έλιοτ, τον Οδυσσέα Ελύτη καθώς και το κείμενο του Μισέλ Φουκώ για τις Λέξεις και τα Πράγματα.  Στη δική της αναγνωστική ανταλλαγή το κείμενο του Ζακ είναι «μια βαθύτατα πολιτική, ποιητική ελεγεία» που παρακολουθεί την ιστορία του πολιτισμού στη δυτικές κοινωνίες και αποτελεί μια μεταφορά για αυτήν την ιστορία. «Μέσα από τον  πολυφωνικό αυτοβιογραφικό λόγο του αφηγητή ενορχηστρώνονται ποικίλα είδη λόγου και ύφους, μα και οι αντιθέσεις τους, «εντός των οποίων εμπλέκεται η συνειδησιακή ροή της γραφής». 

Ο αφηγητής-άνθρωπος και ο αφηγητής-σκύλος γίνονται ο ένας ακόλουθος του άλλου.  Η Λίζυ Τσιριμώκου ανίχνευσε σε αυτή την εναλλαγή ανθρωπινότητας – ζωικότητας, που μας προτείνει ο Ιντζίδης, την επίδραση του Ζακ Ντεριντά, καταθέτοντας μια ενδιαφέρουσα συνανάγνωση του Ζακ με το κείμενο «L’animal donc que je suis». Ένας τίτλος που παίζει με την αμφισημία του τύπου suis: «Το ζώο λοιπόν που είμαι» αλλά και «Το ζώο λοιπόν που ακολουθώ». 

Ο Σάββας Μιχαήλ, πάλι, πρότεινε ένα νήμα που συνδέει τη στοχαστική αφήγηση του  βιβλίου με την ιστορία ενός Εβραίου σκύλου, του Rabtchik, όπως την αφηγήθηκε ο Cholem Aleihem –ο μεγάλος παραμυθάς της Yiddishkeit–, αλλά και με την αγωνία του συγγραφέα και αγωνιστή Βαρλάμ Σαλάμωφ για τον δικό του σκύλο. Αυτό το νήμα, συγκρατεί τον άνθρωπο και τον σκύλο του καθώς περπατούν  πλάι στους κρημνούς της Ιστορίας, «χωρίς να αποτρέπουν το βλέμμα από το ιλιγγιώδες βάθος της αβύσσου που ανοίγεται μπρος σε κάθε βήμα». Ο συγγραφέας, στην ανάγνωση του Μιχαήλ, βρίσκεται «μετέωρος μεταξύ ζωής και συντριβής, διαμεσολαβεί ανάμεσα στα αντίθετα, την Εξορία και την Ουτοπία. Μια διαμεσολάβηση αγάπης πέρα από την ενοχή και την τιμωρία, δίχως θεοδικία, με ή χωρίς Θεό, πέρα από κάθε φιλανθρωπία ή/και φιλοζωία». 

Στην περίπτωση μιας τέτοιας Αυτοβιογραφίας δύο ζωντανών (ανθρώπου και σκύλου), οι μύθοι και τα κείμενα που αξιοποιεί ο συγγραφέας αναδεικνύονται σε μήτρες που γεννούν  τις ιστορίες των πλασμάτων καθώς πορεύονται στη ζωή διεκδικώντας την ικανοποίηση των αναγκών τους μα και την αναγνώριση της επιθυμίας τους. Μια επιθυμία που μας μετατοπίζει διαρκώς από το είμαι στο γίνομαι.

Η Ελένη Καραντζόλα είναι καθηγήτρια στο τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του πανεπιστημίου Αιγαίου

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL