Της Πόλυς Χατζημανωλάκη
Το ταξίδι στη θάλασσα, η ζωή σαν αρμένισμα, η ζωή - Οδύσσεια, ο πνιγμός, το ναυάγιο και το μετά, η καθρεφτική ζωή στο επέκεινα, στη σιωπή του βυθού είναι η αλληγορία πάνω στην οποία βασίζεται η πρόσφατη ποιητική σύνθεση της Έφης Καλογεροπούλου «Χάρτες ναυαγίων», που κυκλοφόρησε σε δίγλωσση έκδοση από τις εκδόσεις Μετρονόμος το 2017. Είναι η πέμπτη ποιητική σύνθεση της ποιήτριας, που είναι πτυχιούχος Θεατρικών Σπουδών αλλά και Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ένας κόσμος ανάποδα, καθρεφτικός, ψυχρός, σε μια εγκλωβισμένη συνθήκη ακινησίας, μια συμβολική καταβύθιση στον Άδη δίνει την ευκαιρία να αναπτυχθούν τα θέματα της ζωής και της ποιητικής με μια οραματική δραματικότητα, με την παραμόρφωση του βλέμματος που μόνο ο στοχασμός και η βεβαιότητα του θανάτου μπορούν να χαρίσουν.
Με παρέσυρε η αγωνία του μότο - στίχοι από την «Μπαλάντα του Γέρου Ναυτικού» του Κόλριτζ να αναζητήσω εκεί πνευματικές οφειλές. Αναμφίβολα, η συλλογή οφείλει σε κάθε ταξίδι, οφείλει στην "Οδύσσεια" (υπάρχει άλλωστε και ποίημα με τον τίτλο «Μικρές Οδύσσειες» αλλά και εικόνες του ναυτικού δεμένου στο κατάρτι της μοίρας). Ωστόσο, δεν υπάρχουν τύψεις ούτε το μεγάλο παράπτωμα του αφηγητή. Αντιθέτως, ο ρυθμός του λόγου -σύνθεση σαν ορατόριο- παραπέμπει στον Έλιοτ. Και ναι, η καμπάνα, τα πουλιά, ο κήπος και τελικά ο χρόνος - ο χρόνος που με τόσους τρόπους επανέρχεται: αόριστος χρόνος, σκοτωμένος χρόνος, ο δαιμονισμένος χρόνος, ο παρελθών χρόνος.
Συναρπαστική είναι η συσχέτιση με το ναυάγιο το θέμα του Τρίτου Κουαρτέτου του Έλιοτ, του "Dry Salvages", της περιοχής με τον φάρο στη Μασσαχουσέτη, τον τόπο του ναυαγίου, των σχεδόν προϊστορικών θαλάσσιων οργανισμών «Ο χάρτης ναυαγίων» επιβεβαιώνει μια βαθιά πνευματική σχέση με τον ποιητή, που όμως η Καλογεροπούλου δεν αντιγράφει, δεν μιμείται -ούτως ή άλλως βρίσκεται στο μέσον και όχι στο τέλος της ποιητικής της διαδρομής-, αλλά εμπνέεται από αυτόν δημιουργικά. Υπαρξιακό το έργο της, αλλά όχι -σε καμία περίπτωση- θρησκευτικό.
Αγωνία για τη μνήμη, τη γραφή - τις λέξεις - «Οι λέξεις βάρυναν και πέφτουν χωρίς ιδιοτροπία / η μνήμη τους δεν τις ενώνει / Είμαστε άβυσσος περιπλάνηση / ένας διαρκής επιτάφιος θρήνος» - την αποτύπωση στο χαρτί που θα μνημειώσει ό,τι έχει ή ίσως δεν έχει νόημα. Ο υλικός τρόπος της έκφρασης την απασχολεί εξίσου. Η σχέση του λόγου με το χαρτί, η αγωνία για ασάφεια των λέξεων, η διά της γραφής παγίωση του λόγου αποτελούν μια στοιχειώδη βεβαιότητα μέσα στη ρευστότητα του υγρού θανάτου. Έτσι και το καθόλου οξύμωρο της χαρτογράφησης του επέκεινα -«χάρτες ναυαγίων» ώστε να βιωθεί το άρρητο, να διά- «τυπωθεί» το όραμα στο «τυπογραφείο της ψυχής».
«Μόνο μια ουλή έκοβε το άγραφο στα δυο / να διασχίζει και να βρέχει το χαρτί σαν ποτάμι»
Ψυχρόαιμοι οι κάτοικοι του υγρού βασιλείου -πολύτιμη και άπιαστη η ύλη των αθανάτων- «ψυχρή σαν μάρμαρο φωτιάς» η ουσία τους. Θερμή θερμότατη και πάλλουσα η ποιητική της Καλογεροπούλου. Με δραματικό πάθος και αίσθημα εκφράζει θέματα που πλήττουν κατάστηθα με πάλλουσα θερμή καρδιά και ευθύβολο οραματικό λόγο.
Το νησί
Έγινε νησί απελπίστηκε / σωρός από σκοτάδι/ξεδίπλωσε τον εαυτό του έξω από την πόρτα / τώρα μπορεί να δει ολόκληρο τον εαυτό του/φεύγει ψάχνει επιστρέφει / κρατά φακό φωτίζει το τρύπιο του καπέλο/βρίσκει το ρολόι, ρολόι τσέπης γίνεται χρόνος/πατά στη ζυγαριά μετρά θερμοκρασία/τον βρίσκει κι από χιόνι πιο ελαφρύ παράξενο/η θάλασσα γύρω του έχει δίχτυα ο βυθός / σφουγγάρια κι η νύχτα κόκκινους αγγέλους / μια σωματική ανάμνηση που λιώνει τον κυκλώνει / δελφίνια ψάρια στα βαθιά κι ένα άλογο λευκό / καλπάζει χρόνια/από πού ήρθε; Πού πηγαίνει; / Στον επόμενο τόνο η νύχτα πίνει οινόπνευμα/μασάει νικοτίνη / ντύνεται πουλί / πετά / κλείνει τα μάτια / είναι παντού / βρέχει φωτιά / κι αστέρια;
"Χάρτης ναυαγίων"
Έφη Καλογεροπούλου
Μετάφραση: Yannis Goumas
Μετρονόμος, 2017
88 σελ.
Τιμή: 8,48 ευρώ
