Ανακούφιση για την επανόρθωση ενός τεράστιου σφάλματος προκαλεί στον κόσμο του βιβλίου η ανακοίνωση της επαναφοράς της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου (ΕΤΒ) με νομοθετική ρύθμιση που θα κατατεθεί "τις αμέσως επόμενες εβδομάδες" προς ψήφιση στη Βουλή. Τα επιχειρήματα της ελληνικής πλευράς για την προστασία των μικρών και μεσαίων βιβλιοπωλείων απέναντι στον ανταγωνισμό των διαδικτυακών και των μεγάλων αλυσίδων για την εκδοτική πολυμέρεια, την προάσπιση των πνευματικών δικαιωμάτων, την εξασφάλιση καλύτερης διανομής σε όλη την επικράτεια και τη διασφάλιση απέναντι σε ενδεχόμενη "επέλαση" πολυεθνικών διαδικτυακών βιβλιοπωλείων έπεισαν τους θεσμούς για την αναγκαιότητα επαναθέσπισης της ΕΤΒ για όλα τα βιβλία. Έτσι, το βιβλίο κέρδισε την αναμέτρηση με την τέταρτη αξιολόγηση.
"Η συμφωνία με τους θεσμούς για την Ενιαία Τιμή Βιβλίου είναι μια επιτυχία της διαπραγμάτευσης" δηλώνει στην "Αυγή" ο υφυπουργός Πολιτισμού Κώστας Στρατής. "Ο ΣΥΡΙΖΑ από την πρώτη στιγμή είχε στηρίξει τους ανθρώπους του βιβλίου στο αίτημά τους για επαναφορά του καθεστώτος της ΕΤΒ και μάλιστα διά του ίδιου του πρωθυπουργού. Επαναφέρουμε λοιπόν ένα ευρωπαϊκό κεκτημένο που εγγυάται τον εκδοτικό πλουραλισμό και την επιβίωση των μικρών βιβλιοπωλείων, ιδίως στην περιφέρεια, που τόσο πολύ έχει ανάγκη τέτοιους θύλακες πολιτισμού".
Η συμφωνία, που επιτεύχθηκε με τους θεσμούς μετά τις συντονισμένες ενέργειες των συναρμόδιων υπουργείων Πολιτισμού και Οικονομίας, προβλέπει ενιαία τιμή για όλα τα είδη βιβλίων που εκδίδονται στην Ελλάδα ή στα ελληνικά στο εξωτερικό, έντυπων και ηλεκτρονικών. Από την έκδοση ενός βιβλίου και για 18 μήνες η ανώτατη νόμιμη έκπτωση θα είναι 10%. Σε περίπτωση ανατύπωσης, είτε εντός του δεκαοκτάμηνου είτε μετά τη λήξη του, δίνεται η δυνατότητα ισχύος της ΕΤΒ για επιπλέον 12 μήνες, στην πρώτη μόνο ανατύπωση, με ανώτατο ποσοστό έκπτωσης 20%. Η επανέκδοση με νέο ISBN θα επανεντάσσεται από την αρχή στην ΕΤΒ, με την προϋπόθεση ότι η έκδοση θα είναι "εξαντλημένη στον εκδότη" για τουλάχιστον 24 μήνες σύμφωνα με τα στοιχεία της vivlionet. Παράλληλα, γίνεται υποχρεωτική η αναγραφή του μήνα και του έτους έκδοσης του βιβλίου, καθώς και του αριθμού αντιτύπων στην πρώτη έκδοση και σε κάθε ανατύπωση ή επανέκδοση. Ως αντικίνητρο για τη μη συμμόρφωση προβλέπεται ότι η περίοδος προστασίας από το καθεστώς ΕΤΒ θα ξεκινά από την 1η Ιανουαρίου συγκεκριμένου έτους και όχι από τον μήνα κυκλοφορίας του βιβλίου.
"Πολύ χαίρομαι που η εβδομάδα έκλεισε με τέτοια είδηση" λέει χαρακτηριστικά η εκδότρια Έλενα Πατάκη, επισημαίνοντας ότι "η ΕΤΒ ήταν το μόνο θεσμικό μέτρο που είχαμε, που στήριζε τον πλουραλισμό και την πολυφωνία στις εκδόσεις, εξασφαλίζοντας τη δυνατότητα έκδοσης και κυκλοφορίας ποιοτικών και ειδικών βιβλίων, τα οποία συνήθως έχουν μικρή κυκλοφορία". "Όλο αυτό το διάστημα η αγορά έχει υποφέρει πάρα πολύ, και κυρίως τα μικρά και μεσαία βιβλιοπωλεία" προσθέτει, θυμίζοντας ότι "τα βιβλία γνώσεων και τα δοκίμια -αυτά που προάγουν τον διάλογο, καλλιεργούν τη σκέψη και μεταφέρουν ιδέες- ανήκουν στις κατηγορίες που με τον ισχύοντα νόμο είναι εκτός ενιαίας τιμής".
Υπογραμμίζει επίσης πως "το ΥΠΠΟ έχει υποχρέωση όχι μόνο να την επαναφέρει, αλλά και να βελτιώσει τον νόμο του 1997 με το να καλύψει το κενό που αφορούσε την εξασφάλιση της τήρησης του νόμου. Ακούω με ικανοποίηση πως υπάρχουν σχετικές προβλέψεις στον νέο νόμο. Επίσης, έχω τονίσει πολλές φορές ότι πρέπει πλέον να δημιουργηθεί μια μόνιμη ομάδα στο ΥΠΠΟ που θα ασχοληθεί με το βιβλίο και θα συμμετέχει σε διεθνή φόρα που παρακολουθούν την αγορά του βιβλίου, ώστε να μη ζήσουμε ξανά αυτό που ζήσαμε με την εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ, όπου ένας υπουργός πήρε στα χέρια του μια μελέτη που έγραφε επί λέξει ότι 'consumers who read bestselling titles are probably paying less after deregulation but readers of other minority - interest titles are almost certainly paying more' και έκλεινε με το περιβόητο 'These market trends may change book distribution channels but that will not affect book production, in the same way that there are not many record stores left in the high street, but people continue to write, record and listen to music' αποφάσισε να επιφέρει ένα τεράστιο πλήγμα στον πνευματικό κόσμο που επιμένει να γράφει και να διαβάζει στη γλώσσα του!".
Ως "πολύ θετικό νέο" υποδέχεται τη συμφωνία και ο Νώντας Παπαγεωργίου, εκδότης του Μεταίχμιου. "Θα βοηθήσει στην ομαλοποίηση της αγοράς και θα πάψουν να υφίστανται τα πολλά και ποικίλα προβλήματα που δημιούργησε η προηγούμενη νομοθετική ρύθμιση. Η κατάργηση της ΕΤΒ δημιούργησε και δημιουργεί πολλά προβλήματα στα ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία αλλά και σε όλο τον κύκλο εργασιών στον χώρο του βιβλίου" εξηγεί.
Ο Νίκος Λαμπρόπουλος, του βιβλιοπωλείου Σύγχρονη Έκφραση στη Λειβαδιά, χαιρετίζει τη συμφωνία για την επαναφορά της ΕΤΒ, υπογραμμίζοντας ότι "έρχεται στην πιο κρίσιμη στιγμή για την πορεία του βιβλίου και ειδικά για την επιβίωση όσων μικρομεσαίων βιβλιοπωλείων απέμειναν". Εκφράζει δε τη βεβαιότητα "ότι η αγορά του βιβλίου θα ομαλοποιηθεί, οι τιμές τους θα γίνουν πιο προσιτές και ο ανταγωνισμός με τα ολιγοπώλια θα μεταφερθεί σε υγιές περιβάλλον και σε ποιοτικούς παράγοντες όπως η καλύτερη οργάνωση, η ταχύτερη εξυπηρέτηση, οι γνώσεις του προσωπικού, ο πλουραλισμός σε τίτλους, η εξειδίκευση, οι εκδηλώσεις. Σε τέτοιες συνθήκες το μικρό βιβλιοπωλείο θα αναβαθμιστεί και ο ρόλος του στη διάδοση και προώθηση του βιβλίου θα είναι ιδιαίτερα σημαντικός".
Ο πρόεδρος της Εταιρείας Συγγραφέων Γιώργος Χουλιαράς μας θυμίζει οτι "οι συγγραφείς υποστηρίζαμε εξαρχής την επαναφορά της ΕΤΒ, διότι συνεπάγεται θετικές επιπτώσεις σε σχέση με ποιοτικά βιβλιοπωλεία και εκδόσεις και σε σχέση με τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών. Οι συγγραφείς θεωρούμε ότι η ΕΤΒ διευκολύνει τον αναγνώστη να έχει πρόσβαση στα βιβλία μας".
Η ΕΤΒ, όπως είναι γνωστό, το 2014, θυσιάστηκε στον βωμό της ελεύθερης αγοράς, με το γνωστό φιλελεύθερο πρόσχημα της άρσης των στρεβλώσεων στον ανταγωνισμό που πιέζουν τις τιμές και βασικό επιχείρημα τη μείωση της τιμής του βιβλίου. Αξίζει ωστόσο να θυμηθούμε το χρονικό της κατάργησης της ΕΤΒ. Όλη η ιστορία ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2012, όταν ο τότε υπουργός Ανάπτυξης Κωστής Χατζηδάκης παρήγγειλε την "εργαλειοθήκη του ανταγωνισμού" από τον ΟΟΣΑ. Η έκθεση κόστισε 936.468 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ, και παρουσιάστηκε τον Νοέμβριο του 2013 με βασικό συμπέρασμα ότι "η υπερβολική προστασία έχει κυριαρχήσει, δυστυχώς, σε μια σειρά από κλάδους της οικονομίας, βλάπτοντας τον καταναλωτή και οδηγώντας σε υψηλότερες τιμές". Στις σελίδες της δε εντοπίζονταν 329 πιθανά σημεία παρέμβασης, από τα οποίο το βιβλίο ήταν το μόνο πολιτιστικό αγαθό. Παρά το γεγονός ότι ακόμα και η μελέτη Φίτζγουικ, που περιλαμβανόταν στη σύσταση του ΟΟΣΑ, ήταν ουσιαστικά υπέρ του καθεστώτος ενιαίας τιμής, η ίδια η σύσταση του οργανισμού βασίστηκε σε υποθέσεις ατεκμηρίωτες και αμφισβητούμενες.
Οι "Κασσάνδρες", όπως χαρακτήριζε τότε η κυβέρνηση Σαμαρά σύσσωμο τον κόσμο του βιβλίου που αντέδρασε δυναμικά και όσους συμπαρατάχθηκαν μαζί του, από το 2014 μέχρι σήμερα επιβεβαιώθηκαν πλήρως. Η βιβλιαγορά απορρυθμίστηκε, μικρά και μεσαία βιβλιοπωλεία έκλεισαν, βιβλιοπώλες και εργαζόμενοι σε όλους τους κλάδους της παραγωγής του βιβλίου έμειναν άνεργοι, εκδότες, συγγραφείς, μεταφραστές έκρουαν διαρκώς κώδωνες κινδύνου για την απρόσκοπτη διακίνηση του βιβλίου και κατ' επέκταση των ιδεών και της γνώσης. Αυτό το τοπίο καλείται να θεσμίσει και να θωρακίσει η νομοθετική ρύθμιση για την επαναφορά της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου που πλέον αναμένεται.
