Στη σύγχρονη εποχή, υπό την πλήρη κυριαρχία του νεοφιλελεύθερου δόγματος, τα κοινωνικά δικαιώματα «μεταρρυθμίζονται» σύμφωνα με την ιδεολογία που καλούνται να υπηρετήσουν. Η αναδιανεμητική δύναμή τους αντικαθίσταται από μια ανταποδοτικού χαρακτήρα σχέση. Απομακρύνονται από την αξία της ισότητας και την αρχή της καθολικότητας. Συνδέονται ολοένα και περισσότερο με υποχρεώσεις και προϋποθέσεις.
Ο αριθμός των ανθρώπων που βρίσκονται υπό καθεστώς κοινωνικού αποκλεισμού στα χρόνια της κρίσης αυξάνεται, δείχνοντας με τον καλύτερο τρόπο πώς οι εφαρμοζόμενες πολιτικές λιτότητας οδηγούν σε ραγδαία συρρίκνωση του κράτους ευημερίας και υποβάθμιση της κοινωνικής θέσης των πολιτών.
Οι άστεγοι -οι “γυμνές ζωές” κατά τον Αγκαμπέν- πολλαπλασιάζονται ραγδαία και, είκοσι χρόνια μετά, ο ίδιος δέχεται την απόλυτη επαλήθευση της επιχειρηματολογίας του. Ο πολλαπλασιασμός αυτός υποδηλώνει πως το μοντέλο κοινωνικής πολιτικής που κυοφορείται δεν στοχεύει στη διαφύλαξη του μεγαλύτερου ιδεολογικοπολιτικού επιτεύγματος των αστικών δημοκρατιών, την κοινωνική ιδιότητα του πολίτη, αλλά στην οριακή διαχείριση της ανθρώπινης επιβίωσης.
Η κοινωνική ιδιότητα του πολίτη, όπως αναδείχθηκε και εδραιώθηκε το 1950 μέσω της κλασικής θεώρησης του Μάρσαλ διαβρώνεται συστηματικά. Αποτέλεσμα της διάβρωσης είναι τα κοινωνικά δικαιώματα να μην κατορθώσουν να λάβουν ισότιμη θέση πλάι στα ατομικά και τα πολιτικά.
Τα κοινωνικά δικαιώματα θα έπρεπε να επιφέρουν την προστασία των ευπαθών κοινωνικών ομάδων και να διασπείρουν την κοινωνική συνοχή και την αλληλεγγύη ως θεμελιώδεις αξίες. Αντίθετα, αντί να επιδιορθώνουν τις στρεβλώσεις και τις παθογένειες που γεννάει ο καπιταλισμός, «μεταρρυθμίζονται» για να τον υπηρετήσουν.
Η ύπαρξη άστεγων υποδηλώνει με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι τα κράτη ευημερίας αποτυγχάνουν να εκπληρώσουν τους στόχους τους, ενώ η διόγκωσή τους την περίοδο της κρίσης αναδεικνύει την αποδιάρθρωση των συστημάτων κοινωνικής προστασίας και την καταβαράθρωση της κοινωνικής συνοχής.
Η εκδήλωση του φαινομένου δεν είναι ούτε γραμμική, ούτε προκαθορισμένη, γεγονός που καθιστά δυσκολότερη την ανάπτυξη πολιτικών αντιμετώπισής του, τόσο σε επίπεδο προληπτικής όσο και κατασταλτικής κοινωνικής παρέμβασης.
Με το πρόσφατο βιβλίο τους «Άστεγοι και κοινωνικός αποκλεισμός στην Ελλάδα της κρίσης», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Τόπος, οι συγγραφείς Δέσποινα Παπαδοπούλου και Νίκος Κουραχάνης επιδιώκουν να συμβάλουν στην καλύτερη κατανόηση του φαινομένου, καθώς αναγνωρίζουν σημαντική καθυστέρηση στη συστηματική επιστημονική ενασχόληση μαζί του.
Καταπιάνονται με τις διαδικασίες κοινωνικού αποκλεισμού των εξαθλιωμένων μέσα σε συνθήκες ύφεσης και τις κοινωνικές πολιτικές που επιχειρούν να τις διαχειριστούν. Παρουσιάζουν τις βασικές προσεγγίσεις της σύγχρονης κοινωνιολογίας του αποκλεισμού και επιχειρούν τη σύνδεσή τους με την κρίση και την έλλειψη στέγης.
Υποστηρίζουν πως η έλλειψη στέγης είναι ένα πρόβλημα που προκύπτει από τη συσσώρευση και τον συνδυασμό πολλών επιμέρους παραγόντων: δομικοί, θεσμικοί, σχεσιακοί και ατομικοί. Διαπιστώνουν την κυριαρχία των δομικών και θεσμικών παραγόντων, γεγονός που συσχετίζεται με την κρίση και τις συντελούμενες περικοπές στο ελληνικό σύστημα κοινωνικής προστασίας.
Επιπλέον, ταξινομούν τέσσερις τύπους κοινωνικών πολιτικών για τους άστεγους: πολιτικές πρόληψης, πολιτικές επείγουσας διαχείρισης του προβλήματος, πολιτικές μεταβατικής φιλοξενίας και πολιτικές κοινωνικής ένταξης.
Μέσω έρευνας πεδίου, διαπιστώνεται η παγίωση ενός πλαισίου κοινωνικής προστασίας με μεγάλες ελλείψεις, που έχει στο επίκεντρό του τις πολιτικές επείγουσας διαχείρισης του προβλήματος, που υλοποιούνται κατά βάση από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και ιδιωτικούς φορείς, γεγονός που προμηνύει ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης.
Το βιβλίο καταθέτει μία πολύτιμη συνεισφορά στη συζήτηση για τα ακραία φαινόμενα φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, όπως η έλλειψη στέγης. Οι διαπιστώσεις του σκιαγραφούν δύσκολους καιρούς, για όσους δεν μπορέσουν να αντέξουν τις δομικές αναδιαρθρώσεις και τις ακραίες ανισότητες που γεννά η κρίση.
"Άστεγοι και κοινωνικός αποκλεισμός στην Ελλάδα της Κρίσης" των Δέσποινας Παπαδοπούλου και Νίκου Κουραχάνη
Εκδόσεις Τόπος
Σελ.: 176
Τιμή: 13,90 ευρώ
Κεντρική διάθεση: Πλαπούτα 2 και Καλλιδρομίου 114 73, Αθήνα, τηλ.: 210 8222835-856
