Από τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου «Δόκτωρ Γκλας» του Γιάλμαρ Σέντερμπεργκ, ο γιατρός Τίκο Γκάμπριελ Γκλας δηλώνει την απέχθειά του για την «τρομακτική φυσιογνωμία που ξεφυτρώνει στον άμβωνα σαν ένας αποκρουστικός μύκητας», του πάστορα Γκρεγκόριους. Η απέχθεια αυτή φτάνει στα όρια της εμμονής όταν η νεαρή γυναίκα του Γκρεγκόριους ζητάει τη βοήθειά του για να απαλλαγεί από τον ηλικιωμένο άντρα της, που επιδίδεται με μανία στα συζυγικά του καθήκοντα ενώ εκείνη είναι δοσμένη στον νεαρό εραστή της. Η γυναίκα, υποφέροντας από πάθος, βυθισμένη στην αγωνία, επικαλείται την αμαρτία, όμως για τον δόκτορα Γκλας δεν είναι αυτό που έχει σημασία. Στα μάτια του η Χέλγκα είναι το σύμβολο της αγνότητας, της άσπιλης ομορφιάς, μια γυναίκα που θα μπορούσε να λατρέψει ώς το τέλος της ζωής του αν δεν ανήκε σε κάποιον άλλον, θύμα μιας σιωπηλής συνωμοσίας που την οδήγησε σ' αυτόν τον αδιέξοδο και άχαρο γάμο, «όταν παντρεύτηκε αυτόν τον άντρα δεν ήταν ξύπνια, το έκανε στον ύπνο της», και καθώς ο ίδιος πιστεύει πως η «ηθική είναι ένα καρουζέλ που γυρνάει γύρω γύρω» και επιθυμεί όσο τίποτε άλλο να κάνει μια «πραγματική πράξη» που θα τον βγάλει από την ανία, αποφασίζει να τη βοηθήσει.
Το βιβλίο έχει τη μορφή ημερολογίου. Παρακολουθούμε τις σκέψεις του Γκλας -Glas, σημαίνει γυαλί, διάφανος μ’ άλλα λόγια- και σιγά-σιγά, καθώς η αφήγηση προχωρά, βυθιζόμαστε όλο και περισσότερο στον σκοτεινό, μοναχικό, γεμάτο αμφιβολίες και ερωτήματα που δύσκολα μπορούν να απαντηθούν, ψυχικό κόσμο του ήρωα. Ο Γκλας, φαινομενικά, είναι ένας τακτοποιημένος και ευϋπόληπτος αστός, ένας εστέτ, μέσα του όμως είναι ταραγμένος, δυστυχισμένος, παροπλισμένος από πεποίθηση θαρρείς -μια πεποίθηση όμως δέσμια του χαρακτήρα του που καθορίζει εντέλει την ύπαρξη-, ενώ εύκολα θα μπορούσε να είναι στο κέντρο του ενδιαφέροντος, περιφέρεται στην Στοκχόλμη, μια πόλη που αγαπά πολύ και που δεν χάνει ευκαιρία να υμνήσει τις ομορφιές της, σαν σκιά, μια σκιά που, σαν στο παραμύθι του Άντερσεν, «ήθελε να γίνει άνθρωπος».
Νοσταλγικές σελίδες μιας αγνής και ελπιδοφόρας νιότης, διαδέχονται λεπτομερείς, γεμάτες λυρικές εξάρσεις, περιγραφές της φύσης και των καιρικών φαινομένων, αλλά εκεί όπου συγκλονίζει ο Σέντερμπεργκ είναι οι σελίδες της ενδοσκόπησης, του εσωτερικού μονολόγου του Γκλας, όπου με τόση ακρίβεια και ενάργεια αποτυπώνει τη μάχη που δίνεται στα βάθη του εαυτού, εκεί όπου τα όρια ανάμεσα στο κακό και το καλό, το σωστό και το λάθος, το νόμιμο και το παράνομο, συγχέονται, στροβιλίζονται γύρω από βασανιστικές αβεβαιότητες, αφήνοντας εκτεθειμένες γυμνές ανθρώπινες υπάρξεις που υποφέρουν από πάθη, ελλείψεις και προσδοκίες.
Τολμηρή γραφή, με πολύ σύγχρονους προβληματισμούς, ειδικά εκεί όπου αναφέρεται στο δικαίωμα της άμβλωσης, αλλά και σε αυτό της ευθανασίας, ερωτήματα γύρω από την ιδέα της αυτοδικίας και την αποτελεσματικότητα των νόμων, στηλίτευση της κοινωνικής υποκρισίας χωρίς να εξαιρεί κανέναν, ούτε καν τον εαυτό του, από την άλλη, μια βαθιά απέχθεια για την φτώχεια και τον «λαουτζίκο», γίνεται εύκολα αντιληπτό γιατί, όταν πρωτοκυκλοφόρησε το βιβλίο το 1905, στο μεταίχμιο του 19ου και του 20ού αιώνα, προκάλεσε σκάνδαλο, με αποτέλεσμα να χαρακτηριστεί ο ήδη φτασμένος συγγραφέας του διαταραγμένος σεξουαλικά και άτομο αμφιβόλου ηθικής.
Η αφήγηση, παρ' όλη την έλλειψη γεγονότων, κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη και το ανοιχτό φινάλε επιτείνει την αίσθηση της αγωνίας και της ρευστότητας που διατρέχουν όλες τις σελίδες του βιβλίου, καθώς και της αμφιθυμίας του ήρωα, μιας και ο συγγραφέας αρνείται πεισματικά να δώσει την οποιαδήποτε απάντηση σε όλα όσα τον βασανίζουν.
Η εξαιρετική έκδοση συνοδεύεται από ένα σημείωμα της Μάργκαρετ Άτγουντ, εργογραφία, αναλυτικό βιογραφικό και φωτογραφικό υλικό. Το επίμετρο και την πολύ καλή μετάφραση υπογράφει η Αγγελική Νάτση.
info
Γιάλμαρ Σέντερμπεργκ, «Δόκτωρ Γκλας»
Εκδ. Printa
Μετάφραση: Αγγελική Νάτση
256 σελ. Τιμή: 14,84 ευρώ
