Στο δεύτερο κιόλας σύντομο κεφάλαιο του βιβλίου του Κοσμά Χαρπαντίδη «Το άκυρο αύριο», ο συγγραφέας ξετυλίγει σε όλη της την έκταση τη σκληρότητα και τη βίαιη φύση του Αρσλάνογλου, ο οποίος δεν διστάζει «με βλέμμα θηρίου και βία ανθρώπου», για ένα κλεμμένο μήλο, να δέσει σχεδόν γυμνό στο δέντρο της αυλής το λεπτό κορμί του δεκατριάχρονου γιου του και να το χτυπήσει ανελέητα ωσότου ματώσει.
Ο Αρσάνογλου ή αλλιώς Αρσλάν Αγάς, μυθοποιημένος ήρωας για τους περισσότερους από τους κατοίκους της Μικρόπολης, ένας εθνικιστής καπετάνιος, «ένας μαύρος καβαλάρης, ο πολέμαρχος του ολέθρου, που πολέμησε όσο κανείς το κόκκινο που μισούσε», που «η μυρωδιά του θανάτου του έκαιγε τα φρένα», που «η τρέλα του ήθελε προσήλωση, αποτελεσματικότητα και μέθη», ο οποίος αρχικά τα έβαλε εναντίον των Γερμανών, μετά εναντίον των Βούλγαρων και κατόπιν στράφηκε κατά των κομμουνιστών, είναι ο κεντρικός χαρακτήρας του Χαρπαντίδη και ένας από τους πιο ολοκληρωμένους και σμιλεμένους με ακρίβεια αρνητικούς ήρωες που μας έχει δώσει τα τελευταία χρόνια η λογοτεχνία. Και ακριβώς όπως ο ήρωάς του «συναντήθηκε πολλές φορές με την Ιστορία, την έπιασε από τα κέρατα, την ίσιωσε, άφησε τα αχνάρια του στο σώμα της», έτσι και ο συγγραφέας αναμετράται με την πολυτάραχη Ιστορία της Ανατολικής Μακεδονίας από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τον εμφύλιο, την εγκαθίδρυση της Δεξιάς και μέχρι τις ημέρες της κρίσης, με την επανεμφάνιση της μισαλλοδοξίας και της ξενοφοβίας που οπλίζουν τα χέρια φονιάδων με ολέθριες πολλές φορές συνέπειες.
Άλλωστε, αυτό που καθαρά υπαινίσσεται ο Χαρπαντίδης είναι πως στην πραγματικότητα ο σκοταδισμός, ο άκρατος εθνικισμός, η ημιμάθεια, η θρησκοληψία και οι προκαταλήψεις ποτέ δεν έπαψαν να κυριαρχούν και να καθορίζουν τα χαρακτηριστικά της περιοχής με την οποία καταπιάνεται, αλλά κατά συνέπεια και ολόκληρης της χώρας. Η νεοναζιστική οργάνωση Σπαρτιατική Λάβρυς εμπνέεται από τους άθλους και το έργο του αιμοσταγή καπετάνιου και σπέρνει τον όλεθρο στην κλειστή κοινωνία της Μικρόπολης. Οι αντιστοιχίες με τη σημερινή εποχή είναι εμφανείς.
Αφηγήτρια της ιστορίας είναι μια συγγραφέας ροζ μυθιστορημάτων, με καταγωγή από τη Μικρόπολη, που, με αφορμή τη φροντίδα της μάνας της, η οποία πάσχει από άνοια, αναζητά τις αιτίες που οδήγησαν τον πατέρα της και στενό συνεργάτη του Αρσλάνογλου στην αυτοκτονία. Αυτός ο δεύτερος σημαντικός χαρακτήρας του Χαρπαντίδη είναι μάλλον πιο αδύναμος και θολός, καθώς ένα διαζύγιο και η παραμονή στο σκληρό οικοτροφείο κατά την παιδική ηλικία, δεν μπορούν να «εξηγήσουν» τις μετέπειτα καταστάσεις και επιλογές.
Πάντως, ένα από τα ωραιότερα κεφάλαια του βιβλίου είναι αυτό όπου η άρρωστη μάνα αναρωτιέται: «Πού μετακόμισες το σπίτι μου;». Συγκλονίζει με φράσεις όπως «Θέλω το σπίτι μου. Μόνο άμα το ’χω, θα ξανάρθουν όλοι. Η μάνα κι ο πατέρας μου, ο άντρας μου, η γιαγιά μου. Ζωντανοί και αποθαμένοι, όλοι θα γυρίσουν, θα δεις. Κι άμα δεν με βρουν, πού θα πάνε;». Όπως επίσης και το κεφάλαιο το οποίο αναφέρεται στη Λευκή, την πρώτη γυναίκα του Αρσλάνογλου -είναι από τις ελάχιστες στιγμές που βλέπουμε το ανθρώπινό του πρόσωπο-, η προδοσία της οποίας σκλήρυνε διά παντός τη βίαιη καρδιά του. Μεγάλης ομορφιάς είναι οι περιγραφές του τοπίου και της φύσης, η οποία φαίνεται να επιδρά καθοριστικά στην ψυχοσύνθεση των ηρώων.
Ο Χαρπαντίδης, με στρωτή, γρήγορη αφήγηση, ξέροντας να χειριστεί τα πισωγυρίσματα στον χρόνο, με μια ιδιαίτερη μουσικότητα στη γραφή, που σε πολλά σημεία «αρπάζει» τον αναγνώστη και τον στροβιλίζει σε ένα τελείως προσωπικό, γεμάτο υποδόρια ένταση ρυθμό, γράφει ένα πολιτικό βιβλίο για τα πισωγυρίσματα και τους κύκλους της Ιστορίας και αναρωτιέται για το «Τι μπορεί να κάνει μια εποχή, πόσο μπορεί ν’ αλλάξει, να μεταλλάξει έναν άνθρωπο;».
Κοσμάς Χαρπαντίδης, «Το άκυρο αύριο»
Εκδ. Πόλις
288 σελ. Τιμή: 15 ευρώ
