Από τους σημαντικότερους πεζογράφους της μεταπολεμικής λογοτεχνίας μας, ο Χριστόφορος Μηλιώνης πέθανε χθες το πρωί, στα 85 του χρόνια, μετά από σύντομη ασθένεια. Άφησε την τελευταία του πνοή σε ιδιωτικό νοσοκομείο των Αθηνών που νοσηλευόταν από την Πρωτοχρονιά.
Από τις πιο σεμνές και ευγενείς φιγούρες των γραμμάτων μας, μετρ του διηγήματος και σπουδαίος φιλόλογος, o Χριστόφορος Μηλιώνης συνδύασε στο έργο του βιωματικά και αυτοβιογραφικά στοιχεία με έντονο πολιτικό και κοινωνικό προβληματισμό, ενώ βρισκόταν σε διάλογο με την Ιστορία, όπως στην κορυφαία και βραβευμένη το 1986 με Κρατικό Βραβείο Διηγήματος συλλογή του "Καλαμάς και Αχέροντας", στην οποία κεντρικό ρόλο έχει ο Εμφύλιος και η οποία αναμένεται να επανεκδοθεί μέχρι την άνοιξη (εκδ. Κίχλη). Η ρεαλιστική πεζογραφία του και κυρίως τα διηγήματά του κινούνται μεταξύ της παραδοσιακής και νεωτερικής γραφής, με έντονο το υπαινικτικό στοιχείο, ενώ στη θεματική του πρωταγωνιστικό ρόλο κατέχει η Ήπειρος, γενέθλιος και αγαπημένος του τόπος.
"Κεντρική σημασία σε όλα τα πεζά του Χριστόφορου Μηλιώνη" όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο κριτικός της λογοτεχνίας Αλέξης Ζήρας, "έχει η μνήμη, ο απεριόριστος και αεικίνητος χρόνος της αναθύμησης, της αναπόλησης. Όλα συμβαίνουν εκεί, καθώς σχεδόν όλες οι ιστορίες του εκκινούν από προσωπικά βιώματα και αναπτύσσονται έπειτα διασταλτικά μέσω της συγγραφικής φαντασίας, με τη χρησιμοποίηση προσώπων που αφηγούνται για λογαριασμό του. Επίσης, κεντρικό ρόλο στις μικρές και μεγάλες ιστορίες του Μηλιώνη παίζει το περιβάλλον, συνήθως ο εξω-αστικός χώρος, η ενδοχώρα των Ιωαννίνων και το φυσικό τοπίο της, εκεί όπου ο ίδιος άρχισε να σχηματίζεται ως συνείδηση και εκεί όπου απέκτησε τα νεανικά και παιδικά του βιώματα, συσχετισμένα σχεδόν πάντοτε με το βαρύ αποτύπωμα της ιστορίας της Κατοχής και του Εμφυλίου, και των δραματικών επιπτώσεων της δράσης της στη ζωή των ανθρώπων. Ως άξιος συνεχιστής μιας πεζογραφικής παράδοσης που ξεκινά από τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και φτάνει ως τον Δημήτρη Χατζή και τον Γιώργο Ιωάννου, στην οποία παράδοση η αίσθηση και η έννοια του γηγενούς, της μητέρας πατρίδας, αποτελούν τον πυρήνα της ποιητικής τους, ο Μηλιώνης αντέταξε ως διαρκέστερο πυρήνα των μυθοπλασιών του την περιοχή της Ηπείρου". Παράλληλα, σημειώνει ο Αλέξης Ζήρας, "αξίζει να αναφέρουμε ένα από τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του έργου του Μηλιώνη, τον εσωτερικό ρυθμό που μεταφέρεται από την ψυχική κατάσταση στη ροή της αφήγησης, κάνοντάς την ελεγειακή. Η σιωπή των βουνών, οι λίγες μόλις απαραίτητες λέξεις που ανταλλάσσουν μεταξύ τους οι άνθρωποι, ο ήχος των φυσικών στοιχείων που γεμίζει το βάθος των ιστοριών, η θλίψη για τα φονικά, όλα αυτά ανταποκρίνονται στον μουσικό, παραπονεμένο τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας του Καλαμά και Αχέροντα αναμνημονεύει και αφηγείται περιστατικά, όπου εγκιβωτίζεται το βουβό πάθος, η εγκαρτέρηση, η ερωτική λαχτάρα, η συναισθηματική οδύνη λαϊκών κατά βάση ανθρώπων. Ή ανθρώπων που έχουν την ικανότητα να συναισθάνονται την εσωτερικότητα της λαϊκής ψυχής. Ασφαλώς, αυτή η διπλή σχέση του Χριστόφορου Μηλιώνη με τον χώρο και την ιδιαίτερη κοινωνία του υπήρξε σε τέτοιο σημείο καθοριστική για το έργο του, ώστε τα πρόσωπα των ιστοριών του πολύ συχνά, όταν είναι φορτωμένα από συναισθηματικές εμπλοκές, αδιέξοδες καταστάσεις ή αποτυχίες, αναζητούν την αναβάπτιση και ίασή τους σ' ετούτο τον λιτό, απέριττο, πολλαπλά δύσβατο και δυσβάστακτο, αλλά και πηγαίο κόσμο της δεκαπενταετίας 1935-1950".
Ο Χριστόφορος Μηλιώνης γεννήθηκε στο Περιστέρι της επαρχίας Πωγωνίου των Ιωαννίνων το 1932. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής το χωριό του κάηκε από τους Γερμανούς. Η οικογένειά του αναγκάστηκε να μετακινηθεί και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου κι έτσι ο Μηλιώνης φοίτησε στο Γυμνάσιο της Πωγωνιανής και στη Ζωσιμαία Σχολή και σπούδασε φιλολογία στο ΑΠΘ. Υπηρέτησε τη Μέση Εκπαίδευση, στην Ελλάδα και την Κύπρο, ως καθηγητής, γυμνασιάρχης και σχολικός σύμβουλος. Στα γράμματα πρωτοεμφανίστηκε το 1954 με διήγημά του στο περιοδικό Ηπειρωτική Εστία. Ακολούθησαν οι συλλογές διηγημάτων "Παραφωνία" (1961), "Το πουκάμισο του Κένταυρου" (1971), "Τα διηγήματα της Δοκιμασίας" (1978), "Το πουκάμισο του Κένταυρου και τ’ άλλα διηγήματα" (1982, συγκεντρωτική έκδοση), "Καλαμάς κι Αχέροντας" (1985), "Χειριστής ανελκυστήρος" (1993), "Το μικρό είναι όμορφο" (1997), "Τα φαντάσματα του Γιορκ" (1999), "Μια χαμένη γεύση" (1999), "Η φωτογένεια" (2002), "Ακροκεραύνια" (1976), "Το μοτέλ. Κομμωτής κομητών" (2005). Ο Χριστόφορος Μηλιώνης έγραψε επίσης τα μυθιστορήματα "Δυτική συνοικία" (1980), "Ο Σιλβέστρος" (1987), και τα δοκίμια "Υποθέσεις" (1983), "Με το νήμα της Αριάδνης· Μεταπολεμική πεζογραφία· Ερμηνεία κειμένων" (1991), "Σημαδιακός και αταίριαστος" (1994). Επίσης φιλολογικές μελέτες και δοκίμια φιλολογικών μελετών, δοκιμίων και μεταφράσεων από τα αρχαία ελληνικά. Εκτός από το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος τιμήθηκε επίσης με το Βραβείο του περιοδικού Διαβάζω (2000) και το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (2005).
Η Εταιρεία Συγγραφέων, της οποίας υπήρξε ιδρυτικό μέλος αλλά και μέλος σε αρκετά Δ.Σ. της, εκφράζει τα θερμά της συλλυπητήρια.
