«Θυμάμαι πως μικρή, την πρώτη φορά που διάβασα λογοτεχνικό βιβλίο, ήταν γιατί βαριόμουν. Ήταν καλοκαίρι. Οι δικοί μου μιλούσαν και ασχολούνταν με άλλα και εγώ άρχισα να κατεβάζω βιβλία από τη βιβλιοθήκη και να διαβάζω» λέει η Ιωάννα Νισυρίου, η νεαρή «δασκάλα των προσφύγων», όπως την αποκαλούν χαϊδευτικά τα παιδιά και οι γονείς που διαμένουν στις δομές φιλοξενίας του Ελληνικού και του Σχιστού. Πρόκειται για τη γυναίκα που βρίσκεται πίσω από την ιδέα δημιουργίας μιας βιβλιοθήκης για τους πρόσφυγες, την οποία σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα Μετανάστευσης, έχουμε έναν λόγο παραπάνω να γνωρίσουμε. Πριν από την ιδέα της βιβλιοθήκης, η Ιωάννα ήταν μία απ' όλους αυτούς που αθόρυβα απαντούσαν σε όσους φώναζαν «αν θέλετε τους πρόσφυγες, να τους πάρετε σπίτια σας», φιλοξενώντας στο δικό της σπίτι τον Ναντίρ. Είναι η αρχή της ιστορίας που συνεχίζεται, μέσα από περιπέτειες, έως σήμερα.
«Όταν βρέθηκα το περασμένο καλοκαίρι για δουλειά στις δομές φιλοξενίας, παρατήρησα ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι βίωναν, πέραν των δυσκολιών που όλοι γνωρίζουμε και προβάλλουμε, το αβάσταχτο βάρος του χρόνου που περνούσε χωρίς να συμβαίνει κάτι, ζώντας χωρίς εικόνες, χωρίς ερεθίσματα, χωρίς γεύσεις, χωρίς ελπίδα». Αυτό το «αβάσταχτο βάρος του χρόνου», έκανε την 37χρονη τηλεοπτική παραγωγό με σπουδές στην Ιστορία της Τέχνης να σκεφτεί και να οργανώσει μια πλατφόρμα εισροής και συγκέντρωσης βιβλίων για τους πρόσφυγες, γραμμένων στη γλώσσα τους, στα αγγλικά, αλλά και στα ελληνικά. Γιατί, όπως λέει, «όταν διαβάζεις ένα βιβλίο, η μοναξιά λιγοστεύει και τα βάσανα ξεχνιούνται, καθώς σου δημιουργεί την ανάγκη να συζητήσεις γι' αυτό με κάποιον άλλο και να ακούσεις την άποψή του για την Ιστορία».
Η Ιωάννα ήρθε πρώτη φορά σε επαφή με τους πρόσφυγες στον Πειραιά και μετά στη Λέσβο. «Ήταν μόλις το καλοκαίρι που μας πέρασε, τέλος Ιουνίου, και συνεργαζόμουν με τη γερμανική τηλεόραση, η οποία πραγματοποιούσε γυρίσματα στις δομές φιλοξενίας των προσφύγων. Όταν επισκέφτηκα και πάλι τον Πειραιά λίγο πιο μετά, πηγαίνοντας στους ανθρώπους ορισμένα πράγματα πρώτης ανάγκης, ένιωσα φεύγοντας ότι όλοι εμείς ήταν σαν να είχαμε κάνει μια 'τρύπα στο νερό'. Δεν ήταν αυτό που χρειάζονταν οι πρόσφυγες, το αυτονόητο δηλαδή, αυτό που όλοι σκέφτονταν να κάνουν, πηγαίνοντας ρουχισμό, τρόφιμα, είδη προσωπικής υγιεινής και πρώτης ανάγκης. Αυτό που αναρωτήθηκα ήταν πώς άραγε θα περνούσε ο χρόνος. Επέστρεψα στο γραφείο και άρχισα άμεσα τον σχεδιασμό και την οργάνωση μιας καμπάνιας crowdfunding με σκοπό την αναζήτηση, εύρεση και αγορά βιβλίων και γραφικής ύλης. Η συμπαράσταση των συναδέλφων ήταν άμεση και μεγάλη. Με στήριξαν πολύ».
Η Ιωάννα, μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας, δημιούργησε την crowdfunding εκστρατεία “We Need Books”. Στόχος της ήταν η εξεύρεση χρημάτων για να αγοράσει βιβλία από τις χώρες προέλευσης των προσφύγων. Κατόπιν βρήκε σε μορφή pdf την ύλη των σχολικών τους βιβλίων, των Μαθηματικών και της Γλώσσας κυρίως, αναζητώντας προσφορές για το κόστος εκτύπωσης. Η καμπάνια απέφερε 1.300 ευρώ και έτσι μπόρεσε να παραγγείλει βιβλία από το Αφγανιστάν. Συνεργάστηκε με έναν ντόπιο στην Καμπούλ που προθυμοποιήθηκε να τα αναζητήσει και να της τα στείλει. Αυτές τις μέρες περιμένει από την πρωτεύουσα του Αφγανιστάν την άφιξη των πρώτων λογοτεχνικών βιβλίων στη γλώσσα των φαρσί. Η χαρά της είναι μεγάλη, καθώς σκέφτεται ότι τα παιδιά θα συναντήσουν αγαπημένους λογοτεχνικούς ήρωες που θα μπορούν να διαβάζουν στη γλώσσα τους, από τον «Μικρό Πρίγκιπα» έως τον «Χάρι Πότερ».
Ήδη η Ιωάννα έχει γνωριστεί με τα παιδιά και τους γονείς στις δομές φιλοξενίας του Ελληνικού και του Σχιστού και μεταξύ τους έχει αναπτυχθεί μια σχέση αγάπης και εμπιστοσύνης.
«Όλοι όσοι με γνωρίζουν με φωνάζουν δασκάλα» προσθέτει συγκινημένη για όλη αυτήν την προσπάθεια που φαίνεται να χαρίζει παρηγοριά και ελπίδα στους ξεριζωμένους. «Ήδη έχουμε καταφέρει ο κάθε δάσκαλος να έχει το βιβλίο του και μέσα από αυτό να διδάσκει τα παιδιά στη γλώσσα τους» υπογραμμίζει με χαρά. Η ανταπόκριση του κόσμου υπήρξε μεγάλη από την αρχή της αναζήτησης βιβλίων. Ό,τι μπορούσε να διαθέσει ο καθένας από τις βιβλιοθήκες του το τοποθετούσε μέσα σε τσάντες και συναντούσε την Ιωάννα να της τα παραδώσει. Ήδη έχει δεχτεί και μία δωρεά από τον εκδοτικό οίκο Μεταίχμιο.
«Προχθές μια κοπέλα μου έφερε 106 παιδικά αγγλικά βιβλία! Μια άλλη κυρία μου έχει δώσει μια ατελείωτη λίστα με χρήσιμες επαφές. Ένας φίλος έχει προθυμοποιηθεί να κουβαλήσει τηλεόραση που μας χάρισαν έτσι ώστε παιδιά και γονείς να μπορούν να βλέπουν DVD με ταινίες και ντοκιμαντέρ, που και αυτά είναι χαρισμένα. Τρεις νεαρές βιβλιοθηκονόμοι μου έδωσαν συμβουλές για την καλύτερη οργάνωση της βιβλιοθήκης. Για τον ίδιο σκοπό η εθελοντική πρωτοβουλία ethelon οργανώνει δράση για τη συγκέντρωση βιβλίων και γραφικής ύλης. Κι όλοι αυτοί οι ανώνυμοι που έκαναν δωρεές μέσω της πλατφόρμας, άνθρωποι άγνωστοι που εμπιστεύτηκαν την ιδέα, είναι όλοι τόσο υπέροχοι! Γι' αυτό και τιμής ένεκεν κάθε βιβλίο της βιβλιοθήκης θα έχει πάνω του το μικρό όνομα εκείνου που το χάρισε, με ένα μεγάλο ευχαριστώ από το 'We Need Books'!».
Την αξία, τη συντροφιά και την παρηγοριά ενός βιβλίου για τον ξεριζωμένο η Ιωάννα τη γνωρίζει καλά. «Είμαστε μια οικογένεια που μπαίνει στη θέση του άλλου και έχουμε παράδοση στην προσφυγιά, καθώς η καταγωγή των προγόνων είναι από τη Νίσυρο, την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη. Ωστόσο, η Ιστορία σφηνώθηκε στο μυαλό μου με έναν πολύ απλό τρόπο. Ήταν όταν σκέφτηκα ότι οι περισσότεροι που φεύγουμε για διακοπές φροντίζουμε μέσα στο σακίδιό μας να βάζουμε και κάποια βιβλία. Όλοι εκείνοι οι άνθρωποι που έφυγαν κυνηγημένοι, αφήνοντας πίσω τα σπίτια τους και τα περισσότερα υπάρχοντά τους, έχοντας μαζί τους ίσως μόνο τα απολύτως απαραίτητα, δεν θα μπορούσαν να πάρουν βιβλία, όσο κι αν τα αγαπούσαν. Τώρα όμως που έφτασαν εδώ είχαν άπειρο χρόνο για να διαβάσουν και έτσι ξεκίνησα να σκέφτομαι, να ψάχνω και να οργανώνω την αναζήτηση, την εύρεση και την αγορά βιβλίων στη γλώσσα τους. Νομίζω ότι κάτι κατάφερα. Δεν σταματώ. Άλλωστε, μετά το Ελληνικό και το Σχιστό έχουν σειρά οι υπόλοιποι χώροι προσφύγων, στην Αττική και όλη την Ελλάδα» λέει η «δασκάλα των προσφύγων», θυμίζοντάς μας την ιστορία μιας άλλης γυναίκας που έγινε βιβλίο και έλκει την καταγωγή της από τις «γκρεμισμένες» πατρίδες των προσφύγων.
Πρόκειται για τη «βιβλιοθηκάριο της Βασόρα», το βιβλίο της Τζάνετ Γουίντερ (εκδόσεις Παπαδόπουλος) που αφηγείται την αληθινή ιστορία της Αλία Μοχάμεντ Μπέικερ, βιβλιοθηκάριου της Βασόρας, που μέσα στις φλόγες του πολέμου τολμά να διασώζει τα βιβλία, μεταφέροντας και κρύβοντάς τα σε φιλικά σπίτια. Η πόλη φλέγεται, ο κόσμος εγκαταλείπει τα σπίτια του για να σωθεί από τους βομβαρδισμούς, τα κτήρια αδειάζουν και μόνο η Αλία παραμένει στην άδεια βιβλιοθήκη για να προστατεύσει τα βιβλία. Περιμένοντας να τελειώσει ο πόλεμος. «Περιμένει και ονειρεύεται την ειρήνη. Περιμένει. Και ονειρεύεται μια καινούργια βιβλιοθήκη».
