Του Γιώργου Μαρκόπουλου*
Τώρα που το χώμα ακόμη είναι νωπό, μετά την "αποχώρηση" από τη ζωή του τρυφερού μας Τάκη Μενδράκου, στο πρόσωπο του οποίου ο δημοτικός στίχος "και στο χώμα δεν πατούσα μην τρομάξουν τα πουλιά" έβρισκε την επαλήθευσή του, κάθισα και κοίταξα πάλι το έργο του και ιδιαίτερα την ποίησή του, από τις συλλογές του Τα τετράστιχα της πικρής βροχής και Τα τετράστιχα της τρελής ανέμης.
Αν και ο Τάκης Μενδράκος εμφανίστηκε από πολύ νωρίς στα γράμματα (περιοδικό "Επιθεώρηση Τέχνης" 2Χ28, Απρίλιος 1957), το πιο συμπαγές τμήμα του ποιητικού του σώματος το συναντούμε στις συλλογές του Τα τετράστιχα της πικρής βροχής (2001) και Τα τετράστιχα της τρελής ανέμης (2006), βιβλία με πάρα πολλά κοινά χαρακτηριστικά, τα οποία μας επιτρέπουν να συμπεράνουμε ότι το ένα αποτελεί συνέχεια του άλλου, αφού, επί παραδείγματι, απαρτίζονται και τα δύο από τετράστιχα ποιήματα, ενώ οι τίτλοι τους αποπνέουν μια αίσθηση ματαιότητας, μια και η ανέμη ως γνωστόν γυρίζει χωρίς σταματημό την κλωστή στον αέρα και η βροχή συνοδεύει κάτι το πάντοτε ανεκπλήρωτο.
Με τη βροχή, άλλωστε, και τη σχέση της με αυτό το "ανεκπλήρωτο" ολόκληρη η γενιά του Τάκη Μενδράκου (η ένδοξη πρώτη μεταπολεμική) έχει μια ιδιαίτερη σχέση. Πρόχειρα - πρόχειρα προς τούτο, αναφέρω τη συλλογή Λόγω της βροχής του Σταύρου Βαβούρη ή τα ποιήματα Άρχισε μια σιγανή βροχή... του Μανόλη Αναγνωστάκη, Βροχή του Άθω Δημουλά, Κατακλυσμός του Μηνά Δημάκη, Χειμωνιάτικος ρεμβασμός και Βροχή του Άρη Δικταίου, Η αληθινή βροχή και Η τροπή βροχή του Δημήτρη Δούκαρη, Βρέχει ασταμάτητα του Τάκη Καρβέλη, Έρημος σαν τη βροχή και Τ' άνθη βροχερά στον κήπο των ωρών μου του Ν.Δ. Καρούζου, Κήποι κάτω απ' τη βροχή του Γιωργή Κότσιρα, Σαν την ξαφνική καταιγίδα που ξεσκίζει τις νύχτες μας του Θανάση Κωσταβάρα, Βροχή, Δύο παιδικά δάκρυα μες στη βροχή, Σχέδιο με τη βροχή και Βροχερές μέρες του Τάσου Λειβαδίτη, Βροχή του Τίτου Πατρικίου, Η βροχή και Βρέχει του Μίλτου Σαχτούρη, Η βροχή του Τάκη Σινόπουλου, Κήποι κάτω απ' τη βροχή και Γλυφή βροχή του Κώστα Στεργιόπουλου.
Ακόμη, και τα δύο βιβλία χωρίζονται σε δύο μέρη ανάμεσα στα οποία παρεμβάλλονται μια σειρά από Ιτερμέδια, ερωτικά ιντερμέδια, "χαμηλοφώνως" εκπεφρασμένα (για να θυμηθούμε και τον Δ.Π. Παπαδίτσα), αλλά και αποπνέοντας μια αίσθηση φθοράς, όπως ακριβώς αρμόζει σε κάθε δημιουργό σοβαρό, αλλά και σε κάθε πρόσωπο που υπήρξε για τη ζωή μας σημαντικό.
Πέρα από τα Ιντερμίδια όμως και μέσα από τα υπόλοιπα (άτιτλα πάντα) ποιήματά του, ο Μενδράκος, με λόγο αποσταγματικό, αποθέτει ένα άνθος ταπεινό πάνω στο πεθαμένο όνειρο μιας γενιάς που οραματίστηκε, πίστεψε, πάλεψε και "χτυπήθηκε" και βρίσκει την ευκαιρία να μας παρουσιάσει με αμεσότητα την ερημιά του σύγχρονου κόσμου, να μας εκφράσει με ευστοχία τις αγωνίες του για τον χρόνο, αλλά και τον θάνατο, να προωθήσει μεταφυσικά ερωτήματα ή να μιλήσει με τους νεκρούς του. Και όλα αυτά πότε μέσα από μια διάθεση λύπης, "ιδεώδους λύπης" συνήθως, πότε χρησιμοποιώντας σύμβολα από την αρχαιότητα, αγάλματα που επιτείνουν τη μοναξιά, πότε προσφεύγοντας στη μνήμη, σε έναν αιθέριο αισθητισμό και πότε ψάχνοντας να βρει την ουσία και την αλήθεια στην πίσω πλευρά, στο βάθος των πραγμάτων:
Ο αχινός ήβη κατάμαυρη
στις μυστικές γωνιές του βράχου
και στη σπηλιά, που έμεινε μόνη,
ν' αργοβυθίζεται το μαύρο φόρεμά της.
Κάθε που χάνω τ' όνομά σου,
ψάχνω στην αμμουδιά, στην αλισάχνη, στους δρυμούς
και είναι ο άνεμος που μου φέρνει πίσω
Ελένη της καταστροφής και Μήδεια του πάθους.
Το χαρακτηριστικότερο πάντως στοιχείο στην ποίηση του Μενδράκου είναι ένα κλίμα μέσα από το οποίο εκπορεύεται μια κατάνυξη σχεδόν θρησκευτική, μια "επίκληση", μια διάθεση "προσευχής", μια ταπεινοφροσύνη, καθώς και κάτι το σέπτον αλλά και το αιθέριον, το οποίο ίπταται από στίχο σε στίχο. Ως εκ τούτου, "φτερά", "πουλιά", "ανθώνες" και "άγγελοι" έρχονται για να συμπληρώσουν με τον καλύτερο τρόπο όλο αυτό το υπέροχο, αυτό το λιτό και απέριττο τοπίο της ποίησής του. Μιας ποίησης, την οποία ορίζουν δημιουργήματα υποδειγματικής πυκνότητας, αλλά και εκλεκτικότητας μοναδικής.
Όπως καθετί, άλλωστε, που προέκυψε από το χέρι, την ευαισθησία και την καρδιά του Μενδράκου.
* Ο Γιώργος Μαρκόπουλος είναι ποιητής
info:
Τάκης Μενδράκος:
"Τα τετράστιχα της πικρής βροχής", Άγρα 2001
"Τα τετράστιχα της τρελής ανέμης", Άγρα 2006
