Δύο εβδομάδες μετά την ψήφιση του καταστροφικού για τον εκδοτικό χώρο νομοσχεδίου με την ταυτόχρονη κατάργηση του ΕΚΕΒΙ, αδυνατώ να καταλάβω αν η εκκωφαντική σιωπή του εκδοτικού χώρου σημαίνει αποδοχή και υποταγή στις εντολές του ΟΟΣΑ και της συγκυβέρνησης. Αδυνατώ να κατανοήσω την πυρετώδη, όπως περιγράφεται στον Τύπο, προετοιμασία των εκδοτών για τη μετάβασή τους στην κατ' ευφημισμό Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης.
Μια έκθεση που κατά τα λεγόμενα -όχι μόνο σε ιδιωτικές συνομιλίες, αλλά και δημοσίως- δεν συμπάθησαν ποτέ. Όχι βέβαια γιατί ξεστράτισε από τους αρχικούς σχεδιασμούς, αλλά γιατί τους δημιουργεί κάποια επιπλέον έξοδα. Οσονούπω στην Αθήνα κι αυτή, αν βέβαια εξασφαλιστεί η επιδότησή της.
Σε μια χώρα που το εκδοτικό τοπίο αλλάζει με δραματικούς ρυθμούς σημαίνοντας το τέλος της εκδοτικής πολυφωνίας, της δυνατότητας έκδοσης και ανάδειξης πνευματικών δημιουργών και θέτει σε δοκιμασία ακόμα κι αυτήν την ελληνική γλώσσα και το πνεύμα, το λιγότερο που θα περίμενε κάποιος ως αντίδραση είναι η απαξίωση και η αποχή από την έκθεση σε ένδειξη διαμαρτυρίας με ισχυρούς συμβολικούς συσχετισμούς.
Πυρετώδης, λοιπόν, απ' ό,τι διαβάζουμε η προετοιμασία των εκδοτών. Όλων. Τόσο αυτών που υπήρξαν απαθείς παρατηρητές των καταιγιστικών εξελίξεων στον χώρο του βιβλίου τους τελευταίους μήνες όσο και αυτών που πρωτοστάτησαν στις κινητοποιήσεις. Στους οποίους οφείλουμε να αποδώσουμε τα εύσημα γιατί κατάφεραν:
α) να κινητοποιήσουν και να ευαισθητοποιήσουν το σύνολο των πνευματικών δημιουργών,
β) να ασχοληθούν τα ΜΜΕ με τα προβλήματα του χώρου για τα οποία δεν πολυενδιαφέρονται, εκτός των γνωστών εξαιρέσεων, και να αναδείξουν τις συνέπειες στην εύρυθμη λειτουργία της αγοράς με την κατάργηση της ενιαίας τιμής,
γ) να εξαναγκάσουν βουλευτές της συγκυβέρνησης να τοποθετηθούν δημοσίως κατά του εξοντωτικού νομοσχεδίου,
δ) να εξηγήσουν σε σημαντικό ποσοστό της κοινής γνώμης που διαβάζει τι σημαίνει για το βιβλίο ως πολιτιστικό αγαθό η ενιαία τιμή.
Δεν πρέπει να περάσουν απαρατήρητες όμως και οι εμφανείς αδυναμίες που πρέπει κάποια στιγμή να τεθούν σε συζήτηση, όπως ότι καταβλήθηκε πολλή προσπάθεια από λίγους εκδότες, αλλά με εγωιστική τακτική, γιατί περιέργως έμειναν εκτός του επικοινωνιακού πλάνου
α) το ΕΚΕΒΙ -ο εθνικός φορέας του βιβλίου- που τις ίδιες μέρες πάλευε για τη δική του επιβίωση και που μπορούσε πολλαπλώς να ωφελήσει στην κινητοποίηση, αφού πρώτο έβγαλε ανακοίνωση καταδίκης στη σχεδιαζόμενη κατάργηση της ενιαίας τιμής και είναι γνωστό ότι σε δικά του στατιστικά στοιχεία από το «Παρατηρητήριο βιβλίου» στηρίχτηκε εν πολλοίς η περίφημη εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ, μόνο που αυτή ελάμβανε επιλεκτικά υπ' όψιν της «ό,τι βόλευε» για να καταλήξει σε «ό,τι ήθελε», και
β) ο βιβλιοπώλης. Η κατηγορία των επαγγελματιών που επιχειρείται να αφανιστεί πρώτη δεν εκπροσωπήθηκε, έστω και άτυπα, για καθαρά σημειολογικούς λόγους, σε καμιά συνάντηση με την πολιτική ηγεσία ή στα πάνελ των εκδηλώσεων.
Στη Θεσσαλονίκη αναπόφευκτα οι εκδότες έχουν δύο τουλάχιστον επιλογές:
- Να συναντηθούν με την πολιτειακή ηγεσία και ν' ανταλλάξουν τις συνήθεις φιλοφρονήσεις ποζάροντας για όμορφα πλάνα στις τηλεοράσεις και τον Τύπο και τελικά μετρώντας τις εισπράξεις να αποχαιρετήσουν δια παντός τη Θεσσαλονίκη συμβιβαζόμενοι με ό,τι έχει προκύψει μέχρι τώρα.
- Να σημάνουν από εκεί γενική συστράτευση. Η μηδενική μέχρι σήμερα αντίδραση μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου να γίνει αποφασιστική διαχείριση με κοινή δράση του τρίπτυχου εκδότης - συγγραφέας - βιβλιοπώλης.
Κάποιοι εκδότες εκ των πραγμάτων είναι αυτοί που θα πάρουν την πρωτοβουλία. Η έναρξη της έκθεσης να είναι η αρχή μιας γενικότερης αντεπίθεσης, που δεν θα εμπεριέχει όμως μόνο τη διαμαρτυρία, αλλά και την αποφασιστικότητα να μην ενδώσουν στις πιέσεις των σούπερ μάρκετ βιβλίων και να θέσουν αυτοί τους όρους του παιχνιδιού αποτρέποντας την εξαφάνιση των μικρών βιβλιοπωλείων.
Δεν είναι όλα χαμένα.
Είναι βέβαιο ότι οι βιβλιοπώλες θα υποστούν συντριπτικά πλήγματα, αλλά είναι γελασμένοι όσοι πιστεύουν ότι θα εξαφανιστούν. Γιατί τον τελευταίο λόγο τον έχουν οι τοπικές κοινωνίες. Κι αυτές δεν λειτουργούν με τα κριτήρια της «Χατζηδάκειας» λογικής, δεν πατρονάρονται εύκολα, δεν ξεγελιούνται πλέον από τις σειρήνες της αγοράς.
Και τα βιβλιοπωλεία που θα επιβιώσουν θα βρουν τον τρόπο να αντιμετωπίσουν όπως πρέπει και να ανταποδώσουν «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι». Αξιολογώντας τους εκδότες με βάση όσα έπραξαν μέχρι σήμερα αλλά κυρίως από τη μελλοντική εκ μέρους τους διαχείριση της κρίσης.
* Ο Νίκος Λαμπρόπουλος είναι ιδιοκτήτης του βιβλιοπωλείου «Σύγχρονη Έκφραση» στη Λιβαδειά
