Ξύλινα ντουφέκια και καπέλα από χαρτί στους στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Σβούρες, στρόμβοι, στρόβιλοι που παίζουν οι πιτσιρικάδες, εκεί που με το παράξενο όνομα Ραμάνθυς Ερέβους του θανάτου, αρχίζει ένα μυθιστόρημα η Ζυράννα Ζατέλλη. Χαρταετοί, κότσια, σφεντόνες στα Παιχνίδια στον Παράδεισο, τα διηγήματα του Μάρκου Μέσκου για την παιδική του ηλικία στους μαχαλάδες της Έδεσσας. Τρία χαρακτηριστικά -τυχαία- παραδείγματα για τον χαμένο παράδεισο της παιδικής ηλικίας, αλλά και πολλά ακόμα μπορεί κανείς να βρει για το καταφύγιο από το οδυνηρό παρόν, πηγή έμπνευσης για όλους σχεδόν τους συγγραφείς.
Η επινοητικότητα της κοινωνίας των παιδιών, οι κανόνες, οι παραβάσεις, οι αυτοσχεδιασμοί, η παιδική ηλικία μια άγνωστη χώρα όταν οι ενήλικοι την περιγράφουν. Το παιχνίδι που εξανθρωπίζει, αλλά και εκτονώνει, το παιχνίδι που οικειώνει με την κοινωνία των μεγάλων, που εκτυλίσσεται στον τόπο του άλλοτε, στις γειτονιές, σε μια άλλη πατρίδα.
Παρακινήθηκα για τη σημερινή εγγραφή στα Ημερολόγια αναγνώσεων μετά την ανάγνωση τριών βιβλίων της σειράς Μνήμες των εκδόσεων Εύμαρος. Τρεις συγγραφείς ανασυστήνουν τους δικούς τους χαμένους Παραδείσους στις γειτονιές της Αθήνας: τα Κάτω Πετράλωνα, τον Προσφυγικό συνοικισμό των Παλαιών Σφαγείων (Καλλιθέα) και την πολυσυζητημένη περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα. Με πάθος προσφεύγουν στη γειτονιά τους και χαρτογραφούν τοπίο και αναμνήσεις σε μια ιδιαίτερη πατριδογνωσία. Μια ανάπλαση που συμπλέκει αυτό που ένιωσαν και έζησαν οι άνθρωποι για τη γειτονιά με την τοπογραφία της και παρακινεί τον αναγνώστη να ανασυστήσει τις δικές του αφηγήσεις, το δικό του ημερολόγιο, για τον κάθε χαμένο παράδεισο, που και οι τρεις δηλώνουν ότι έγραψαν για να τον υπερασπιστούν. Πανόραμα διαφορετικών καταγραφών, που «εξακριβώνουν μια εποχή» με τον τρόπο του Καβάφη, αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλοδικαιώνονται.
Πρόκειται για τα βιβλία: Οδός Χαμοστέρνας της Ρούσας Κακολύρη, τα Παιχνίδια στα λασπόνειρα του Ιάκωβου Σερμαΐδη και Τα μπλουζ του Αγίου Παντελεήμονα του Κώστα Ποντικόπουλου. Οι περιοχές που οι συγγραφείς τους έχουν «καταθέσει την παιδική τους ηλικία», υφίστανται σήμερα -εκτός από την υποβάθμιση και τη φθορά- τη λοιδορία και την περιφρόνηση.
Το βιβλίο της Ρούσας Κακολύρη, η πλευρά του κοριτσιού σε ημερολογιακές καταγραφές. Περιβόλι κατορθωμάτων, περιγραφές παιχνιδιών στους δρόμους -ήτανε ο πόλεμος γιορτή- τόλμη, χιούμορ, όνειρα, πάθος για διάβασμα, αλληλεγγύη, οι δεσμοί της οικογένειας, δυσκολίες που αντιμετωπίζονται με αλαφράδα. Ψηφίδες για να συνθέσει ο αναγνώστης τη μικρή ιστορία στη δεκαετία του '60. Τα Κάτω Πετράλωνα, χαρτογραφημένα στην ιδανική αλλοτινή μορφή τους, με τους χωματόδρομους και τα ρέματα, τις λάσπες όταν βρέχει. Η οδός Χαμοστέρνας δικαιωμένη, αποτυπωμένη στις ζωές των ανθρώπων, μεταπλασμένη στο μέτρο της ανθρώπινης ζωής.
Στην Καλλιθέα, στον προσφυγικό συνοικισμό των Παλαιών Σφαγείων, διαδραματίζονται τα Παιχνίδια στα Λασπόνειρα του Ιορδάνη Σερμαΐδη. Στο πλαίσιο μιας οικογενειακής αφήγησης από την Κερασούντα του Πόντου, την προσφυγιά και την εγκατάσταση στην Ελλάδα, με εκφραστική λιτότητα και άνεση στη γραφή ο συγγραφέας αυτοβιογραφείται. Οι περιπέτειες του βίου του, η δίψα του για μάθηση, η εργατικότητα, οι θυσίες, οι σκανταλιές, εξωτικές περιγραφές όπως η βάρκα του θείου που ναυπηγείται μέσα στο σπίτι, οι δεσμοί της φιλίας ιστορούνται, ενώ οι κοινωνικές συνθήκες μεταμορφώνουν τις ανθρώπινες σχέσεις - μετανάστευση - και τον συνοικισμό - ανοικοδόμηση...
Επιβεβαιώνεις, τελειώνοντας την ανάγνωση, αυτό που είχε πει κάποτε ο Ιάκωβος Καμπανέλης: υπήρχε εδώ ένας άλλος λαός.
Τα μπλουζ του Αγίου Παντελεήμονα είναι η μελαγχολική ιστορία μιας γειτονιάς που δεν ήταν υποβαθμισμένη τη δεκαετία του '60, όπου η μετοικεσία εκεί ισοδυναμούσε με κοινωνική άνοδο. Μια αρθρωτή διήγηση, ο αφηγητής σε μικρή ηλικία, οι έρωτες, τα παιχνίδια, οι γείτονες, η μεγάλη ιστορία της χώρας, το φόντο, αλλά κυρίως η Πλατεία. Στην αργόσυρτη μεταβολή του αστικού τοπίου, την αλλαγή της κοινωνικής σύνθεσης της περιοχής, η Πλατεία πάντα εκεί, οικεία και ξένη. Τοπίο μνήμης και διαρκής παρουσία.
Αξιανάγνωστα και τα τρία βιβλία, πηγαία, αυθεντικά, αλληλοσυμπληρώνονται. Αξίζει τον κόπο το ταξίδι και εύχομαι να συμπληρωθεί η σειρά Μνήμες και με άλλα κείμενα, με την ίδια ευαισθησία και αυθεντικό ψυχικό φορτίο.
Οδός Χαμοστέρνας της Ρούσας Κακολύρη, σελ. 78, τιμή: 7 ευρώ
Παιχνίδια στα λασπόνειρα, του Ιάκωβου Σερμαΐδη, σελ. 158, τιμή: 8 ευρώ
Τα μπλουζ του Αγίου Παντελεήμονα του Κώστα Ποντικόπουλου, σελ. 73, τιμή: 8 ευρώ
και τα τρία βιβλία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Εύμαρος.
