Στο τεύχος 144 (Ιούλιος-Σεπτέμβριος, 2012) του εκλεκτού λογοτεχνικού περιοδικού Πόρφυρας που εκδίδεται στην Κέρκυρα και το διευθύνουν οι Δημήτρης Κονιδάρης και Περικλής Παγκράτης, στο τμήμα με σελίδες για τον Ελύτη, δημοσιεύθηκε το άρθρο της κυρίας Ανδρομάχης Μπάτζιου «Η 'Ελένη' στην ποίηση του Ελύτη». Σε αυτό διαβάζουμε πως η «φαντασία του ποιητή ξαναπλάθει τον αρχαίο ελληνικό μύθο», έτσι «ώστε το σύμβολο να είναι αναγνωρίσιμο». Ωστόσο, το ποίημα «Ελένη» των Προσανατολισμών, που περιλαμβάνεται στην ενότητα «Σποράδες», παραπέμπει σε πραγματικό πρόσωπο και όχι στη μυθική Ελένη. Σύμφωνα με το βιβλίο του ακαδημαϊκού Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου Αναπολήσεις (τόμος Α΄, Παπαζήσης, 2005), ο τίτλος του ποιήματος δόθηκε προς τιμήν μιας νεαρής Κερκυραίας, της φοιτήτριας Έλενας Βεντούρα. Υπάρχει και στο κείμενο «Οδυσσέας Ελύτης», που βρίσκεται στο βιβλίο του Φιλολογικά (Καστανιώτης, 2007). Στα δύο βιβλία του, ο σεβαστός καθηγητής γράφει πως αυτό έγινε κατά παράκληση του Νίκου Γκάτσου, «ερωτευμένου εξ αποστάσεως» με την Έλενα Βεντούρα.
Το ποίημα δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 1937 στα Νέα Γράμματα. Η ένδειξη «Φθινόπωρο 1934» κάτω από αυτό σημαίνει πως άρχισε να γράφεται εκείνη την εποχή· οι Προσανατολισμοί εκδόθηκαν το 1940. Επιχειρώντας να ερμηνεύσει το «Ελένη», ο Μάριο Βίττι γράφει πως πρόκειται «για ερωτική κουβέντα που, δίχως να υποβαθμιστεί σε ερωτοτροπία, έχει την πρόθεση να γοητεύσει μια γυναίκα». Μάλιστα, έχει την άποψη πως σε αυτό «το 'εσύ' παίρνει το συναισθηματικό νόημα ενός χωρισμού μετά από ένα καλοκαίρι ερωτικό».
Το καλοκαίρι του 1937, όταν ο Ελύτης φοιτούσε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Κερκύρας, η Έλενα Βεντούρα είχε πάει στην Κέρκυρα για τις θερινές της διακοπές. Δεν γνωρίζουμε αν τότε συναντήθηκε με τον Ελύτη. Ο δημοσιογράφος Κώστας Δαφνής, ο καλύτερος φίλος του Ελύτη στο νησί, τόσο στη διάρκεια της θητείας του στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών όσο και αργότερα, δεν αναφέρει κάτι σχετικό.
Το ιστορικό των Βεντούρα είναι συναρπαστικό, ανήκαν στους προύχοντες του νησιού και κατάγονταν από τη Βενετία. Ένας κλάδος της ήταν αυτός του Πιέρρου Βεντούρα και της Κατίνας Κοκκίδη από την Αθήνα, των γονιών της Έλενας, η οποία γεννήθηκε το 1917, και της αδελφής της, Άντας (ή Άδας), γεννημένης το 1921. Η οικογένεια έμενε στην οδό Καποδιστρίου 19, πίσω από τα καφενεία του Λιστόν, απέναντι από το ρεστοράν "Ρεξ", ενώ τα καλοκαίρια παραθέριζε στο Τρίκλινο, στο χωριό Κομπίτσι.
Ο Πιέρρος, αδελφός του Γιώργου, πατέρα του χαράκτη Νίκου Βεντούρα, είχε σπουδάσει ιατρική στην Ιταλία. Ήταν μια ενδιαφέρουσα προσωπικότητα. Αν και τελείωσε την ιατρική επιτυχώς, δεν άσκησε το επάγγελμά του. Παραιτήθηκε από την ιδιότητα του γιατρού, όταν αρρώστησε ο αδελφός του κι αυτός δεν τα κατάφερε να τον θεραπεύσει. Μόλις εκείνος πέθανε, νεότατος, ίσως από βαριάς μορφής ηλίαση, ο Πιέρρος ανέλαβε την κηδεμονία των ανιψιών του, του Νίκου του χαράκτη και του Μίμη του δικηγόρου, και περιορίστηκε στο ρόλο του κτηματία. Ωστόσο, έκανε το γιατρό χωρίς αμοιβή.
Οι Βεντούρα επιπλέον είναι οι κληρονόμοι του Λορέντζου Μαβίλη. Ο παππούς του Μαβίλη ήταν πρόξενος της Ισπανίας στην Κέρκυρα. Μια κόρη Βεντούρα παντρεύτηκε τον παππού του Μαβίλη. Επίσης, οι Βεντούρα συνδέονται με την οικογένεια του Ιωάννη Καποδίστρια. Μητέρα του Λορέντζου Μαβίλη ήταν η Ιωάννα Καποδίστρια-Σούφη.
Η Έλενα Βεντούρα, αφού πήρε το πτυχίο της στη Φιλολογία, διορίστηκε μετά την Κατοχή καθηγήτρια στο γυμνάσιο Θηλέων της Κέρκυρας. Ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος γράφει πως στη διάρκεια της Κατοχής αγωνίστηκε για την μη ιταλοποίηση της γενέτειράς της. Τότε, η Έλενα που είχε ενταχθεί στο ΕΑΜ δίδασκε φιλολογικά μαθήματα σε μια ομάδα παιδιών της περιοχής. Ακόμα, τους έπαιζε πιάνο και τους μιλούσε για λογοτεχνία και τέχνη, ωθώντας τα στο γράψιμο. Επειδή αγαπούσε την ποίηση, τους ανέλυε τα ποιήματα των Σεφέρη, Καρυωτάκη, Παλαμά, από την Ανθολογία του Ηρακλή Αποστολίδη. Ανάμεσα σ' εκείνα τα παιδιά ήταν ο Ντίνος Δελφός, συνταξιούχος σήμερα, ο Γιώργος Αγιοβλασίτης, (έπαιξε ως ερασιτέχνης στην ταινία της Τόνιας Μαρκετάκη Η τιμή της αγάπης το ρόλο του Τρίνκουλου), κι ο ηθοποιός Θεόδωρος Έξαρχος.
Μετά την Κατοχή, μόλις πέθανε ο αυστηρός πατέρας της Πιέρρος, η Έλενα Βεντούρα παντρεύτηκε τον γιατρό Ηλία Πολίτη, αριστερών πεποιθήσεων, και διορίστηκε στο γυμνάσιο Θηλέων της Κέρκυρας (η αδελφή της, η Άντα, η οποία διέκοψε τις σπουδές της στη Φιλολογία λόγω Κατοχής, παντρεύτηκε τον Αλκίνοο Βλάχο και απέκτησε δύο παιδιά, την Κατίνα Βλάχου, αρχιτέκτονα και συγγραφέα, και τον Σωτήρη Βλάχο, πολιτικό μηχανικό, πρώην δήμαρχο Παρελίων).
Ενώ υπηρετούσε στο γυμνάσιο Θηλέων, η εικοσιοχτάχρονη τότε φιλόλογος έγραψε ένα τολμηρό διήγημα με τίτλο «Φλάρω» που για λόγους προνοίας το υπέγραψε ως Ελένη Σούφη. Πρόκειται για μια ιστορία με θέμα τον έρωτα ενός νεαρού, του Σπύρου Πανάρετου, που ζει στον κάμπο, και της Μαριγούλας. Το διήγημα δημοσιεύτηκε στα τοπικά Φιλολογικά Νέα που εξέδιδε ο Κώστας Δαφνής (τεύχος 2, Απρίλιος 1945), και το ανακάλυψε στο αρχείο του ο συγγραφέας Λουκιανός Ζαμίτ. Άλλο δημοσιευμένο κείμενό της δεν έχει βρεθεί προς το παρόν.
Στη διάρκεια του Εμφυλίου η Έλενα απολύθηκε από το γυμνάσιο για τα πολιτικά της φρονήματα και εγκαταστάθηκε με τον σύζυγό της στην Αθήνα. Έγινε βοηθός του Μανώλη Τριανταφυλλίδη, ενώ αργότερα δούλεψε στο Ευγενίδιο ίδρυμα και στη Βιβλιοθήκη της Βουλής. Αυτή την περίοδο, αρρώστησε σοβαρά και πέθανε στις 31 Ιουλίου του 1970, ενώ ο σύζυγός της, ο αιματολόγος Ηλίας Πολίτης (υπάρχει οδός στην πόλη της Κέρκυρας, στην περιοχή του Σαρόκου με το όνομά του), από τους πιο επιφανείς στην ειδικότητά του, αυτοκτόνησε το 1976. Δεν ξεπέρασε ποτέ το θάνατο της Έλενας, αλλά συνέβη και κάτι στη δουλειά του: μερικά παιδιά στο νοσηλευτικό ίδρυμα όπου εργαζόταν πέθαναν από μολυσμένο αίμα και πήρε την ευθύνη πάνω του, μολονότι δεν έφταιγε. Το ζευγάρι δεν απέκτησε παιδιά.
Για τον έρωτα του Ελύτη και κάποιας Ελένης (αυτό ποτέ δεν διευκρινίστηκε, δηλαδή αν επρόκειτο για την Έλενα Βεντούρα ή κάποια άλλη Ελένη), ο Μάνος Χατζιδάκις που γνώριζε πρόσωπα και πράγματα σχετικά με τον Ελύτη, σημειώνει στο κείμενο «Για τον Οδυσσέα Ελύτη» που βρίσκεται στο βιβλίο Ο καθρέφτης και το μαχαίρι (Ίκαρος, 1988): «Η "Μαρία Νεφέλη" είναι μια δυνατή στιγμή του, μια επανάσταση απέναντι στο Χρόνο που προσπάθησε να τον σφραγίσει, απέναντι στον εαυτό του. Κι αρχίζω με μια δεύτερη "Ελένη", διαφορετική από εκείνη των "Προσανατολισμών". Πιο σύγχρονη και πιο αινιγματική»*.
*Περισσότερα για την Έλενα Βεντούρα και τον Οδυσσέα Ελύτη μπορεί να βρει ο αναγνώστης στο μυθιστόρημα του Φίλιππου Φιλίππου Ο ερωτευμένος Ελύτης, εκδόσεις Ψυχογιός, 2011.
