Με τις αντένες προσανατολισμένες στις αγωνίες του ανθρώπου και τις οξείες γωνίες της εποχής, ο Βαγγέλης Γέττος διατρέχει τα χρόνια της κρίσης με σύμμαχο την ποίηση. Στην τελευταία του ποιητική συλλογή "Ρινίσματα", συνδυάζοντας το βίωμα με τη συλλογική συνθήκη, το γεγονός με την κραυγή αγωνίας, διατρέχει τις διακυμάνσεις και τους κινδύνους της εποχής μας και αναμετριέται ταυτόχρονα με το όνειρο και τον εφιάλτη. Εφτά χρόνια πέρασαν από την προηγούμενη ποιητική συλλογή του "Προσάναμμα", που κυκλοφόρησε το 2013. Σ' αυτό το διάστημα η ποιητική διαδρομή του καταγράφει "ποιήματα σπαράγματα που συμπυκνώνουν πολαπλές κρίσεις σε συλλογικό και προσωπικό επίπεδο", όπως ο ίδιος ομολογεί.
Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη
* Τι είναι τα "Ρινίσματα";
Είναι ποιήματα σπαράγματα, αποκομμένες μικρές στιγμές που συμπυκνώνουν πολλαπλές κρίσεις σε συλλογικό και σε προσωπικό επίπεδο. Αυτή η επταετία στην οποία δημιουργήθηκαν τα "Ρινίσματα" μοιάζει με μια πλάκα μετάλλου πάνω στην οποία χαράζει ένας τροχός μια πορεία που κυρίως σήμερα δεν ξέρουμε πού θα καταλήξει".
* Γιατί λες "κυρίως σήμερα";
Μέσα από την παγκόσμια κρίση της δημόσιας υγείας βλέπω ότι χτίζεται μια νέα κατάσταση, δίνεται ένα νέο περιεχόμενο για την ιδιότητα του πολίτη. Ταυτόχρονα, αυτά τα "Ρινίσματα", που εκ πρώτης όψεως μπορούν να μοιάζουν σαν παραπροϊόντα μιας νοερής χειρωνακτικής εργασίας, ουσιαστικά συμπυκνώνουν μέσα τους κάποιους αρμούς της σκέψης γύρω απ' αυτά που συμβαίνουν, κάποιες χειρολαβές από τις οποίες προσπαθώ να κρατηθώ, κυρίως για να ερμηνεύσω τα συναισθήματά μου απέναντι σε ό,τι εκτυλίσσεται γύρω μου.
* Μπορεί να παρέμβει η ποίηση;
Όχι, δεν μπορεί. Πρέπει. Μπορεί η ποίηση να μην έχει αλλάξει ποτέ τον κόσμο αλλά ο κόσμος δεν έχει αλλάξει ποτέ χωρίς την ποίηση. Και είναι καιρός επίσης να θυμηθούμε και να αξιοποιήσουμε την "επικινδυνότητα" της ποίησης. Ο Βίκτωρ Χάρα, ο Πάμπλο Νερούδα, δεν βασανίστηκαν ούτε εξορίστηκαν τυχαία. Στα καθ' ημάς, μπορούμε να ανασύρουμε ένα σωρό παραδείγματα. Είναι καιρός να αναρωτηθούμε εκ νέου γιατί από τον Μεσαίωνα μέχρι και σήμερα, από τη Γαλλία και την Ελλάδα μέχρι το Ιράν, οι ποιητές σε κρίσιμες καμπές της ιστορίας κατέληγαν στα μπουντρούμια.
* Ο ποιητής μπορεί να γράφει εν θερμώ;
Εξαρτάται από την εκκίνηση του καθενός. Είναι τελείως προσωπικό ζήτημα αυτό. Εγώ λειτουργώ με έναν πιο εγκεφαλικό και κάπως πιο ψυχαναλυτικό τρόπο. Κάτι μπορεί να συμβεί, να τριγυρίζει μέσα στο μυαλό μου για εβδομάδες και κάποια στιγμή να το δω γραμμένο μπροστά μου. Είναι συνήθως μια μαγική στιγμή, ακόμα και στις περιπτώσεις των πιο αποτρόπαιων θεμάτων με τα οποία καταπιάνομαι.
* Έχεις κάποια απ' αυτά στα "Ρινίσματα".
Για παράδειγμα, στο ποίημα "Ανάθυμα", που γράφτηκε την ημέρα της δολοφονίας του Φύσσα, ναι μεν δεν πέρασαν εβδομάδες από το περιστατικό, όμως οι δύο ώρες που μεσολάβησαν από την είδηση μέχρι να ανοίξω τον υπολογιστή μου μου φάνηκαν σαν δύο αιώνες.
* Από τον φόβο του ναζισμού;
Από την αγωνία να εκφράσω την οργή μου και τον αποτροπιασμό μου. Είναι σαν να σε κρατούν σε κελί φιμωμένο για δέκα χρόνια και ένα πρωί να σου ανοίγουν την πόρτα και να σου λένε ότι μπορείς να μιλήσεις για δέκα λεπτά. Επτά χρόνια μετά την αφορμή για τη συγγραφή αυτού του ποιήματος, βλέποντας την Ευρώπη σε έναν ατομικιστικό πανικό για το υγιές εγώ μας, την ώρα που ένα τρακτέρ ψεκάζει με χημικά πρόσφυγες στον Έβρο, φαντάζομαι τον Παύλο να θέλει να επιστρέψει απ' όπου βρίσκεται για να ουρλιάξει "σιγά μην κλάψω, σιγά μη φοβηθώ". Την ίδια στιγμή που η μισή Αφρική εξακολουθεί να πεθαίνει από το AIDS, τη χολέρα και την ελονοσία, η Αρία φυλή τρέμει αποκλειστικά για το δικό της μέλλον. Την ίδια στιγμή, οι ηγέτες της έχουν φροντίσει να καταστρέψουν κάθε έννοια κοινωνικής αλληλεγγύης, δημόσια υγείας και έχουν υποβαθμίσει την απόλυτη αξία της ζωής.
* Πέρα από τη συλλογική διερώτηση, υπάρχει και μια υπαρξιακή σχεδόν αγωνία στην ποίησή σου.
Χωρίς να διανοούμαι καν να δώσω ολίγιστες απαντήσεις σε τεράστια ερωτήματα, προσπαθώ παρ' όλα αυτά να αγγίξω κι εγώ το καιόμενο φόρεμα της ποίησης. Αυτό για μένα σημαίνει ειλικρινή κατάθεση συναισθημάτων, χωρίς να μετράω οποιουδήποτε είδους κόστος - κυρίως απέναντι στον εαυτό μου. Μιλώντας γι' αυτή την προσωπική πτυχή που αναφέρεις, κάθε μου ποίημα θέλω, χωρίς να ξέρω αν το πετυχαίνω, να είναι μια καινούργια χειρονομία εμπιστοσύνης προς τους ανθρώπους με τους οποίους συνυπάρχω και προς την ίδια την έννοια της αγάπης και της αλληλεγγύης. Όταν αυτή η εμπιστοσύνη δεν καρποφορεί, μπορεί να θυμώνω αλλά αυτά τα επτά χρόνια αναμονής μετά το "Προσάναμμα" μου έμαθαν ότι πέρα από τον θυμό υπάρχει κάτι πολύ πιο ουσιαστικό: είμαστε αυτό που επιλέγουμε να είμαστε και όταν δεν τα καταφέρνουμε, μπορούμε να το αλλάξουμε.
* Αισιοδοξία για το μέλλον υπάρχει;
Θα μου επιτρέψεις να σου απαντήσω με το ποίημα "Δυϊκό" από τα "Ρινίσματα": "Υπάρχουν οι νεκροί / υπάρχουν και οι πεθαμένοι / αν με ρωτάτε / ήμουνα πάντα με τους πεθαμένους".
* Γιατί ήσουν πάντα με τους πεθαμένους;
Γιατί οι πεθαμένοι έχουν αφήσει πίσω τους αναφορές που φτιάχνουν το περιβάλλον, τις ιδέες, το συγκείμενο μέσα στο οποίο εμείς επιλέγουμε να ωριμάσουμε. Κάθε φορά που ανοίγεις ένα βιβλίο τους, που παρακολουθείς ένα θεατρικό έργο ή μια ταινία τους, νιώθεις ότι πίνεις ένα κρασί μαζί τους και ότι συζητάς. Οι νεκροί ήταν πάντοτε νεκροί, ήταν τα ανθρωπάκια, οι κυρ-Παντελήδες, οι ρουφιάνοι και οι εαυτούληδες. Ζούσαν και ζουν ανάμεσά μας και τρέφονται αδηφάγα απ' τη φαιά ουσία του εγκεφάλου μας. Τους πεθαμένους τους έχουμε δίπλα μας κάθε 6 του Δεκέμβρη, κάθε 17 Νοέμβρη. Τους νεκρούς συνήθως δεν τους βλέπουμε, γιατί είναι πίσω από τον τοίχο της Καισαριανής κάθε 1 Μαΐου που τιμάται η εκτέλεση των 200 αγωνιστών της Αντίστασης και βανδαλίζουν νύχτα το μνημείο του Φύσσα. Αυτοί οι νεκροί είναι ζωντανοί νεκροί, είναι τα ζόμπι της Ιστορίας, η περιβόητη "σπορά των ηττημένων του 1945", όπως την ονομάτισε ο Μιχαλολιάκος. Είναι οι βρικόλακες που θέλουν μια νεολαία ηλίθια και μια κοινωνία που τρέφεται συνεχώς από το μίσος. Χωρίς να επιφυλάσσω στον εαυτό μου ρόλο ιστορικού κήνσορα, θέλω να μοιραστώ τα "Ρινίσματα" με τους ανθρώπους που δεν θέλουν να βλέπουν την Ιστορία να επαναλαμβάνεται.
INFO
Τα "Ρινίσματα" διατίθενται στην Αθήνα από τις "Εκδόσεις των Συναδέλφων", στη Θεσσαλονίκη στο βιβλιοπωλείο "Ακυβέρνητες Πολιτείες", στην Πάτρα στο "Πολύεδρο" και στο μεζεδοπωλείο "Απτάλικο", στο Ηράκλειο Κρήτης στον Πολυχώρο "Φυγόκεντρος" και στη Μυτιλήνη στο τηλ. 6986243049
