Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
22 °C
20.2°C23.5°C
2 BF 43%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
20 °C
16.6°C22.9°C
2 BF 45%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
17.1°C21.5°C
2 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.1°C
1 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
17.9°C17.9°C
0 BF 59%
Η επικράτεια της απώλειας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η επικράτεια της απώλειας

της Ευγενίας Μπογιάνου

Με αφορμή τη συμμετοχή 130.000 έως και 200.000 Δυτικοαφρικανών στρατιωτών στα γαλλικά στρατεύματα κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (όπως πολύ κατατοπιστικά μας λέει η ιστορικός Έφη Γαζή στο επίμετρο του βιβλίου), ο σενεγαλέζικης καταγωγής Γάλλος Νταβίντ Ντιοπ γράφει το μυθιστόρημα «Τη νύχτα όλα τα αίματα είναι μαύρα», ένα πυκνό πολυεπίπεδο κείμενο, μια δυνατή αντιπολεμική κραυγή, που σε στοιχειώνει με το μεγαλείο και τη φρίκη των εικόνων του. Ο Αλφά Ντιάγε και ο Μαντέμπα Ντιοπ βρίσκονται ανάμεσα στους Σενεγαλέζους που μάχονται υπό τη γαλλική σημαία. Η ένταξή τους είναι εθελοντική (πράγμα που δεν συμβαίνει με όλους τους Αφρικανούς, αφού ένα μεγάλο κομμάτι αυτών στρατολογούνταν είτε μέσω υποχρεωτικής κατάταξης είτε με διάφορα «ανταλλάγματα»), μιας και βλέπουν στον πόλεμο μια ευκαιρία να φύγουν από το χωριό τους, το Γκαντιόλ. Είναι είκοσι χρόνων και ο «κόσμος είναι απέραντος». Όταν ο Μαντέμπα πεθαίνει ξεκοιλιασμένος, έπειτα από πολύωρους φρικτούς πόνους, παρακαλώντας, ικετεύοντας τον Αλφά να τον αποτελειώσει, αρχίζει η οδύσσεια του τελευταίου μέσα στην επικράτεια της απώλειας, των ενοχών και της εκδίκησης. Παρακολουθούμε τη μεταμόρφωση του ρημαγμένου από πόνο Αλφά, σε μια ασταμάτητη μηχανή θανάτου, επιβεβαιώνοντας, ερήμην του, τα στερεότυπα που βλέπουν τους Αφρικανούς σαν αγριάνθρωπους.

Ο εχθρός δεν ονοματίζεται, δεν είναι οι Γερμανοί, είναι αυτοί με τα γαλάζια μάτια. Δεν έχει σημασία η εθνικότητα τού απέναντι, καθώς το μόνο που μετράει είναι η δύναμή του να σε σπρώχνει στη διαδικασία της αποκτήνωσης, αναγκάζοντάς σε να υπερβείς εκείνα τα όρια που σε χαρακτηρίζουν ως ανθρώπινο πλάσμα, καθιστώντας σε εχθρό του ίδιου σου του εαυτού. Η φρίκη του πολέμου δίνεται με σκηνές άγριες, σοκαριστικές, όπου η βία εμφιλοχωρεί σε κάθε ανάσα, σε κάθε σκέψη, σε κάθε κίνηση. Οι πράξεις συλλογικής ανυπακοής καταστέλλονται εν τη γενέσει τους. Για να μην ξαναϋπάρξουν τέτοιες. Η μηχανή του πολέμου πρέπει να λειτουργεί ασταμάτητα, ανεμπόδιστα, μόνο με βεβαιότητες μπορεί να γίνει αυτό, όχι με αμφισβητήσεις. «Όποιος σκέφτεται προδίδει», λέει ο Pascal Quignard στην προμετωπίδα του βιβλίου. Οι σκέψεις δεν επιτρέπονται. Τη θέση τους παίρνει η υπακοή. Υποχρεούσαι να είσαι τρελός, αλλά τρελός με ημερομηνία λήξης, για όσο κρατάει η επίθεση, μετά πρέπει να επιστρέφεις στο βασίλειο της σιωπής, εκεί όπου τα ερωτήματα όχι μόνο δεν απαντιούνται, αλλά δεν επιτρέπονται κιόλας. Ο Αλφά είναι νεκρός, πιο νεκρός από τον πεθαμένο Μαντέμπα. Υπακούοντας σε άγραφους νόμους και συμβάσεις δεν αποτελείωσε τον φίλο του, τον άφησε να υποφέρει χάνοντας στιγμή τη στιγμή την αξιοπρέπειά του. Μετανιωμένος, καταλαβαίνοντας το λάθος του, ζητάει εκδίκηση για το αθώο αίμα, χύνοντας κι άλλο αίμα, τυφλωμένος από μανία, ένα λαβωμένο αγρίμι που μπαίνει στο κυνήγι. Για να τον ανακόψουν τον μεταφέρουν στα μετόπισθεν, εκεί όπου έχει τον χρόνο να αναπολήσει το παρελθόν, τις οικείες σχέσεις, την πορεία που τον οδήγησε μέχρι τον πόλεμο. Αναπολεί τη μορφή του γέροντα πατέρα, την εξαφάνιση της νεαρής όμορφης μητέρας, το σμίξιμο με τη Φαρί Τιαμ, την αδελφική σχέση με τον Μαντέμπα. Παραμένει όμως ένας δυστυχισμένος, ένας άνθρωπος που έχασε την ταυτότητά του, προδότης, μαζί και προδομένος, μόνος, έρμαιο της Ιστορίας, της μοίρας, βουτηγμένος στον θάνατο, βουτηγμένος στην απώλεια, «η ζωή και ο θάνατος ταυτόχρονα».

Άγριος λυρισμός, γλώσσα παραληρηματική, με συχνές επαναλήψεις κατά τις οποίες τονίζεται η σύγχυση, οι ενοχές, ο αγώνας με τα μύχια του εαυτού, συναισθήματα που ξεχειλίζουν οδύνη και μαζί προβληματισμοί για την έννοια του καθήκοντος, για τις στερεοτυπικά διαχρονικές ρατσιστικές ευκολίες και, κυρίως, γι’ αυτό στο οποίο ο πόλεμος είναι ικανός να μεταμορφώνει τα ανθρώπινα πλάσματα.

David Diop, «Τη νύχτα, όλα τα αίματα είναι μαύρα»

Εκδ. Πόλις

Μετάφραση: Αλεξάνδρα Κωσταράκου

168 σελ. Τιμή:14 ευρώ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL